Bral-dossier: Brussel ontdekt haar noordelijke kolonie: NoH

29/09/2009

Stad en Gewest willen bouwen in Neder-Over-Heembeek. Veel. En snel. Dit wordt een testcase voor de nieuwe staatssecretaris van Huisvesting en voor onze mobiliteitsverantwoordelijken.

Geprangd tussen het Koninklijk Paleis, het kanaal en Vlaanderen was Neder-Over-Heembeek (NoH) lang een vergeten uithoek van Brussel. Met maar 13 woningen per hectare kan je het gerust landelijk noemen. Dorp in de stad was een slogan die de lading dekte. Niet verwonderlijk dus dat Stad én Gewest er hun oog op lieten vallen toen ze hun huisvestingsplannen uitwerkten. Maar de tijd van plannen is gedaan. De concrete projecten komen in een strak tempo. OCMW & Stad Brussel vragen vergunningen aan. En vooral het project van het Gewest aan de Groenweg – 199 sociale woningen – doet stof opwaaien. Veel buurtbewoners zien met schrik het ‘dorpskarakter’ van Heembeek afbrokkelen. Is het mogelijk een dorp in de stad te verdichten zonder teloorgang van de levenskwaliteit en zonder volksopstand? De nieuwe Brusselse staatsecretaris voor Huisvesting en de nieuwe minister van Mobiliteit erven hier een pad in hun korf. Even een terugblik.

blik achterom

Terwijl de vorige gewestregering en de Stad Brussel begerig kijken naar al die open bouwblokken en groene ruimten in NoH ‘vergeten’ ze één ding: overleggen. Onder druk van wijkbewoners, Bral en Inter-Environnement Bruxelles, bestellen de Stad en het OCMW een globaal sociologisch en stedenbouwkundig plan om één en ander in goede banen te leiden. Die studie wijst op de nood aan verdichting van de dorpskern. Verkoop van woningen in grote wooncomplexen aan de rand zou volgens de studie het kapitaal opleveren om de vele loslopende perceeltjes in de kern mee op te kopen. Zo zou de sociale huisvesting verspreid kunnen worden in plaats van geconcentreerd. De auteurs van de studie zien ook plaats voor één bijkomende basisschool en twee nieuwe crèches.

kraak de tuin van de buren

Met de studie in de hand werken Stad en OCMW verder aan hun bouwplannen. De 200 en 79 woningen op de sites De Bruyn Noord en West zijn eerder al de overlegcommissie gepasseerd. Zonet volgden 65 woningen en een crèche op de Bruyn Oost.
De angst van Nos Pilifs dat de meeste kinderen en jongeren de terreinen van de boerderij/sociale werkplaats als speel- annex hangterrein zullen gebruiken, is gegrond. Ook wij zien geen garanties voor een aantrekkelijke aanleg van de ruimte tussen de gebouwen. Integendeel, een belangrijk deel er van wordt gewoon parking. De mensen van Nos Pilifs vrezen terecht dat ze de stormloop op hun terrein niet gaan aankunnen en hun terrein ’s avonds op slot moeten doen. Hierbij merken ze fijntjes op dat het OCMW zelf hekken en camera’s voorziet rond haar gebouwen.
Hopelijk valt hier een mouw aan te passen. Een kleine bijsturing en het gazonnetje tussen de blokken wordt een speelterrein dat kindjes en jongeren kan opvangen. Misschien kan Nos Pilifs dat terrein zelfs beheren, als extensie van haar kinderboerderij. Veel logischer dan de bouwprojecten op volkstuintjes en ander groen, zijn de projecten om de talrijke gaten in het dorpsweefsel op te vullen. Zo plant het OCMW een complex van 45 woningen aan de Zavelenput en nog eens 17 op een ander leeg terrein in het centrum.

bouw sociaal & sociaal

Aan de kant van het Gewest liggen de zaken lastiger. De vorige staatssecretaris had teveel haast om in te gaan op de voorstellen van de studie. Sociale woningen verspreiden over NoH in plaats van ze te concentreren aan de Groenweg, zou haar gewestelijk huisvestingsplan maar vertragen. Kort na de verkiezingen blijkt zwart op wit tot welke problemen dat leidt. De Sfar, een dochteronderneming van de gewestelijke investeringsmaatschappij, vraagt een vergunning voor 199 louter sociale woningen. Hoewel dichtheid op zich een goede zaak is, is het gebrek aan gemengdheid schrijnend. Om nog te zwijgen van het feit dat er geen enkele aandacht is voor de ecologische waarde van het gebied.  

denk voor je bouwt

Maar wat denkt de nieuwe regering van dit soort behoorlijk wilde operaties? We leggen er even het regeerakkoord naast. Enerzijds staat er dat de huidige projecten verder lopen en dat er zelfs nog nieuwe bijkomen. Anderzijds merk je er dat de huidige projecten verder lopen en dat er zelfs nog nieuwe bijkomen. Anderzijds merk je in het akkoord ook een duidelijke nieuwe belangstelling voor de strijd tegen leegstand. En een nieuwe voorzichtigheid om gronden niet zomaar vol te bouwen: ‘Daarom moeten alle verstedelijkingsprojecten op vrijliggende grond bestemd worden voor functies waarvoor elders in de stad geen ruimte is en waarvoor vraag bestaat waaraan niet kan worden voldaan door renovatie van bestaande gebouwen.’ Geruststellend.

testcase

Voor de nieuwe staatsecretaris van Huisvesting wordt dit project dus een testcase. Laat hij dit soort operaties oogluikend verder stormen, zonder vragen over de leefbaarheid van de wijk? Of grijpt hij in en legt hij de aanvraag even in de koelkast? Dat zou tijd geven om nog een stuk groene lint te redden en om de sociale woningen beter te verspreiden. Dat is allebei technisch mogelijk. En natuurlijk om grondig te overleggen met Stad en bewoners.

omwenteling

Een simpele optelsom leert dat er de komende jaren dus 605 woningen bij komen. Plus nog wat privéprojecten en andere plannen en het is duidelijk dat NoH voor een demografische omwenteling staat. Wat naast een goede planning ook de wil vereist te investeren in de nodige extra collectieve voorzieningen. De bewoners vragen om plannen voor nieuwe speelterreinen, een nieuwe school, een antenne van het gemeentehuis en nog meer van dat soort kwaliteit.

mobiliteit

Bovendien worden zulke perifere bouwprojecten autogenerend of zelfs sociale getto’s aan de rand van de stad als ook de ontsluiting met het openbaar vervoer niet verbetert. NoH is nauwelijks te bereiken. Herinner je de volksopstand bij het schrappen van een pak rechtstreekse bussen naar het Brusselse stadscentrum.
De al geciteerde globale sociologische en stedenbouwkundige studie stelt dat de bevolkingsaangroei zo’n betere ontsluiting betaalbaar zou maken. Heel concreet wil ze van bus 53 een nieuwe sterke lijn maken. Die zou volgens hen in eigen bedding moeten lopen door een autoluwe Versailles- en De Bruynlaan, de ‘ruggengraat van Heembeek’.
De bevoegde schepen toog aan het werk en ging een pint drinken met de forces vives van Heembeek.

metro?

Het resultaat is het ‘memorandum over de mobiliteit in NOH’. De pers haalde er enkel uit dat de bevoegde schepen ‘een metro wil’. Gelukkig graaft het document in kwestie dieper en geeft het heel concrete oplossingen op korte, middellange en lange termijn. Te beginnen bij het opvoeren van de frequentie van bus 47 naar het centrum en het verhogen van de capaciteit van tram 3 tot het voorzien van een spoorverbinding. Aangezien het idee van de metro niet meer is dan het vragen van een annex bij een nog te bestellen studie voor een metrolijn naar Schaarbeek, zetten wij alles in op ‘de aanleg van een Tramlijn langs de Oorlogskruisenlaan of de Versaillelaan’.

Deze tekst is het hoofdartikel van onze Alert 355 (oktober 2009).

Lees de volledige Alert hier


Lees ook