Een receptenboek van BRAL. Voor welke burgers?

24/05/2018

Burgerinitiatief

Bral heeft een nieuw boek, een receptenboek. In 8 “heerlijk-eerlijke” recepten zoomen we in op enkele besluitvormingsprocessen en kijken we hoe de betrokken burgers meer zeggenschap kunnen krijgen. Centrale thema’s in het boek zijn: hoe kunnen betrokken burgers hun plek veroveren in complexe besluitvormingsprocessen? Kunnen bewoners een plek opeisen naast experten? En wat werkt beter: consensus zoeken of tegenmacht opbouwen?

Op 29 mei organiseert BRAL, samen met Crosstalks, de discussieavond ‘dilemma’s voor democratie’, in BOZAR. Je inschrijven kan hier. Blijf op de hoogte van updates via het evenement op Facebook. We geven je nu al een aantal quotes uit het boek, als “proevertje”.

Twee dilemma’s voor de democratie

Populistisch rechts zaait conflicten, verdeelt en polariseert. Dat zorgt voor een tegenbeweging van links, met steeds meer bewegingen en collectieven die streven naar dialoog en consensus. Kunnen we zo ook sociale rechten verdedigen? Kan die tegenbeweging de maatschappij verbeteren zonder conflicten? En wat is daarbij de rol van experten? Kan burgerexpertise een nieuw paradigma worden?

Debat 1: Consensus of conflict?

Zoveel mensen, zoveel meningen. Democratie is op haar mooist als al deze meningen, na een rationeel debat, een samenleving vooruit sturen. Maar wat als dat niet mogelijk is? Wat als de ene al harder trekt dan de andere? Langs de andere kant: moeten we wel met iedereen overeenkomen? Kunnen we niet gewoon ons eigen ding doen? Of wordt een samenleving pas echt gedragen als iedereen dezelfde waarden heeft?

Debat 2: Experten of burgers?

Een democratie telt veel spelers. Experten zijn nodig, maar sommigen linken hen aan een ivoren toren. Het verstand lijkt vaak zoek. Moeten we de status van expert in ere herstellen? En wat met de groeiende vraag van bewonersgroepen om een plek te krijgen in besluitvorming? Kunnen experten en burgers als gelijke naast elkaar staan?

Het is een leerproces, maar het werkt

Het boek laat mensen aan het woord die stevig aan de slag zijn gegaan in de Brusselse democratische keuken. Ze vertellen ons dat consensus zoeken gebeurt met vallen en opstaan. Community Land Trust (CLT) Brussel bouwt aan de stad van morgen op grond die collectief beheerd wordt door een bonte gemeenschap.

Hier gaan laaggeschoolde bewoners zonder bestuurservaring de dialoog aan met doorgewinterde vergadertijgers uit het middenveld en de overheid. Het is een leerproces maar het werkt. – Geert De Pauw, CLT Brussel

Een bijzondere plek met een unieke samenhang

De CLT toont dat dialoog met de overheid de zaken vooruit kan helpen. Maar soms heeft de overheid geen luisterend oor klaar. Burgeractie kan in zo’n gevallen een situatie toch deblokkeren. Bewoners kunnen zelf plekken of processen beheren. Dat zien we bijvoorbeeld aan de Ninoofsepoort.

Wat het recept van de Ninoofsepoort zo bijzonder maakt, is dat veel mensen en een aantal structuren eraan hebben samengewerkt, maar dat bij de uitwerking van het plan niemand - en vooral geen enkele overheidsinstantie - een doorslaggevende rol heeft gespeeld. Eens iedereen het over het einddoel eens was, is het hele verloop natuurlijk en als vanzelf geëvolueerd. – Thérèse Hanquet

Volgens Thérèse weerspiegelde zelfs de financiering die geslaagde mix: het vloeide grotendeels voort uit participatieve burgerinitiatieven voortvloeit, maar er kwamen ook enkele eenmalige subsidies bij kijken. "Vandaag - en ook morgen - is de Ninoofsepoort tegelijk van niemand en van iedereen. En het is misschien wel daar dat deze bijzondere plek zijn unieke samenhang vindt!"

Verover en deel de kennis. En keep it fun!

Kennis is macht. Alsmaar vaker eisen burgers informatie op. Zij willen begrijpen, weten, meten. Geef burgers een duw in de rug, en ze overstijgen ieders verwachtingen. Bruxsel’AIR toont ons dat burgers op gelijke voet kunnen komen met beslissingsmakers en deskundigen, als resultaat van een collectief leerproces.

"Het werd ons vrij snel duidelijk dat het probleem van de luchtvervuiling de lijnen van het wetenschappelijke kader van onze participatieve metingen ver overschreed. Om ons een gefundeerde mening te kunnen vormen, zouden we ons moeten informeren. We zouden moeten bijleren over grotere en meer alomvattende thematieken," zegt Delphine Morel de Westgaver, Bruxsel’AIR. Dit collectief leerproces werkt goed wanneer mensen nauw samenwerken met elkaar.

Van elkaar leren, projecten in de openbare ruimte uitvoeren, samen lief en leed delen, het motto keep it fun volgen: dat alles heeft ons gebracht tot waar we nu staan. - Delphine Morel de Westgaver, Bruxsel’AIR

There is an alternative!

In de inleiding van het boek vertellen we wat meer over democratie in het algemeen, maar ook over onze visie op democratie. De rode draad door de werking van BRAL is dat we proberen besluitvormingsprocessen open te gooien voor de betrokken burgers. We willen de mythe van de zogenaamd rationele, technische keuzes doorprikken.

TINA, ‘there is no alternative’, is volgens ons een rookgordijn. Het ontneemt maar al te vaak het zicht op het pallet aan mogelijke oplossingen voor een probleem. Regeringen, schepencolleges, professionele experten en machthebbers uit het bedrijfsleven willen ons graag laten geloven dat hun oplossing de enige rationele is, alsof er een soort natuurwet speelt. Maar eigenlijk gaat er een heel politiek proces vooraf aan hun keuze.

Andere machtsverhoudingen brengen andere keuzes met zich mee. Die andere keuzes willen we tonen met ons nieuw receptenboek. - BRAL