Interview The Shifters: concrete acties om te decarboniseren

BRAL: Hoe zijn The Shifters ontstaan en waarom? 
Jérémy: The Shifters zijn ontstaan in 2014 als ondersteunende organisatie van The Shift Project, opgestart in 2010 in Frankrijk door Jean-Marc Jancovici, een Franse ingenieur bekend voor zijn strip “Le Monde sans fin”[1]. In 2014 zijn De Shifters een vzw geworden. In 2019 waren er in Frankrijk 1000 leden. In België zijn we in de feiten ontstaan in 2017 en werden in 2021 een vzw. Het is in dat jaar dat we ook een beetje ontploft zijn. We organiseerden bijna elke maand een kennismakingsavond met The Shifters en daar ontvingen we vaak 20-tal nieuwe mensen. We zitten nu aan 250 leden in België en 20.000 leden wereldwijd.  

De missie van The Shifters is drievoudig: 

• De ideeën en het werk van The Shift Project verspreiden, vooral door dit aan te passen aan de Belgische context. Dit bestaat voornamelijk uit het voorstellen van feuilles de route, sectorale draaiboeken om te decarboniseren, vergezeld van voorstellen voor wetswijzigingen om plannen en programma's in overeenstemming te brengen met energie- en klimaatkwesties. 

• Sensibiliseren en vormingen geven rond klimaatverandering, die je in staat stellen te handelen volgens je eigen kunnen, in de privé- en de publieke sfeer 

• Een gemeenschap bouwen en activeren van mensen, apolitiek, die zich verenigen rond ons gemeenschappelijk doel, de transitie naar een postkoolstofsamenleving.  

BRAL: Hoe werken jullie?
Perrine: The Shifters heeft als doel concrete acties te realiseren om te decarboniseren. We maakten bijvoorbeeld een koolstofrapport van het richtplan van aanleg Mediapark. We sensibiliseren verschillende soorten publiek. Zo organiseren we algemene en specifieke vormingen over de klimaatverandering en de acties die mensen kunnen ondernemen. We animeren ook workshops waarin de deelnemers “klimaatfresco’s” maken in 3 uur tijd -  een fresco met daarop de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. De moderator van The Shifters helpt de deelnemers te graven in hun kennis en stuurt ook bij waar nodig. De collectieve intelligentie van de groep stuwt ons vooruit, met het IPCC als leidraad.  

We lobbyen ook bij de overheid. We organiseerden de petitie om een koolstofrapport te vragen bij grote stadsprojecten en we verkregen daarover ook een burgerhoorzitting in het parlement. Maar om eerlijk te zijn heeft de parlementaire opvolging van deze demarche ons ontgoocheld. We hebben veel energie gestoken in campagne voeren, mensen te informeren, op voorhand uit te wisselen met de parlementariërs, onze boodschap te verspreiden via andere organisaties, … Het was merkelijk de eerste keer dat iemand de drempel haalde voor zulke hoorzitting.  We kregen zelfs geen geschreven verslag van het parlement over onze hoorzitting! We zijn ook gaan praten met de regionale politieke partijen. Hoewel de partijen die we spraken, ons gelijk gaven en het idee goed vonden, merkten we weinig omzetting naar de praktijk. In het parlement bleef het voorstel geblokkeerd bij goede intenties.  

Jérémy: We willen focussen op hoe we de meeste impact kunnen hebben. We zetten ons in het midden van de driehoek burgers-overheid-bedrijven. Langs de kant van verkozenen gaan we met hen in gesprek over onze voorstellen voor wetswijzigingen. Binnenkort brengen we voor hen een analyse uit over het decarboniseren van de mobiliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de nodige evoluties binnen het gewestelijk mobiliteitsplan, Good Move. [Update: de analyse van de impact van de individuele auto op Brussel lees je hier, de beleidsaanbevelingen hier.]

Recent mikken we op nog een ander publiek: we gaan nu ook rechtstreeks in gesprek met bedrijven en we proberen een publiek te bereiken dat we nog niet bereikten, dat nog niet veel weet over de klimaatkwestie, om het thema van rechtvaardigheid in het transitie-debat te trekken. Dat is een verhaal dat we schrijven met het patronaat, de werknemers en de vakbonden. We konden al een eerste keer experimenteren met een concreet bedrijf, wat we binnenkort zullen voorstellen. 

Onze strategie evolueerde ook. We merkten namelijk dat er wel beleidsdoelen zijn vastgesteld, maar er bestaan eigenlijk heel weinig draaiboeken of wegwijzers die helpen bepalen hoe die doelen te bereiken. Naast thematische projecten zoals Education4Climate die een academie voor leerkrachten rond energie en klimaat wil opzetten, werkten we ook feuilles de route, draaiboeken, uit die bedrijven en verkozenen kunnen gebruiken. Sectoren waarin zo’n draaiboeken ontbreken, zijn gezondheid, cultuur, en nog een grote werf: de digitale sector. Dit is voor ons een belangrijke evolutie, want vroeger organiseerden we ons eerder rond “kleine” thematische projecten zoals het koolstofrapport van het RPA Mediapark. 

BRAL: Dat klinkt als veel werk. 
Jérémy: Dat klopt, we blijven nog steeds vrijwilligers, niemand is bezoldigd in onze vzw. We kenden wel wat groeipijnen, bijvoorbeeld toen er een bepaalde periode twintig mensen per maand zich wilden aansluiten. We hebben ook hard gewerkt aan ons intern functioneren en kennisdelen. Het klimaat is een gevoelig thema en maakt veel emoties los. Hoewel ieder zijn eigen motivatie heeft, proberen we toch vanuit een gemeenschappelijke visie dingen in beweging te zetten.  

Perrine: Nu we zo gegroeid zijn, zetten we ook meer in op het vormen (capaciter) van de mensen die we bereiken. We proberen onze leden te informeren over thema’s zoals levenscyclusanalyses, hoe het beleid in Brussel in elkaar zit, de Europese wetgeving rond klimaat, … We vragen daar niets voor terug. Het gaat er vooral om de kennis te delen die we intern opbouwden. En het werkt: op zo’n avond zijn er vaak vijftig mensen aanwezig. 

BRAL: Werken jullie nog steeds rond renoveren?
Perrine: Het ideale blijft nog steeds om te renoveren, maar je moet het ook wel geval per geval bekijken. Anderzijds merken we dat de reglementering rond het certificaat dat de energieprestatie van gebouwen meet (EPB, 'Energieprestatie en Binnenklimaat’) een kans gemist heeft om, naast de uitstoot van een gebouw te bestuderen, ook alle koolstof- en broeikasgassen in te calculeren die nodig zijn om het materiaal te maken. Een huis kan misschien goed geïsoleerd zijn dankzij polyurethaan (PUR) isolatiemateriaal, maar dat materiaal op zich is niet milieuvriendelijk. We gaan ijveren om die component toch nog te integreren in het EPB-verhaal. Ook gasketels zijn volgens ons niet de heilige graal, daar moeten we toch ook van weggeraken.  

BRAL: Bedankt voor dit gesprek, nog veel succes in de toekomst! 
 

Meer info: https://www.theshifters.org  

[1] Het stripalbum gaat over de ontmoeting en dialoog tussen Jancovici, die de rol van gids opneemt, en Blain, de tweede auteur die de openhartige speelt. Ze hebben het over energie: het gebruik ervan doorheen de geschiedenis, fossiele energie en de impact van de mens op zijn omgeving en vooral dan het klimaat. Bron: Wikipedia, geraadpleegd op 27/06/2023, https://fr.wikipedia.org/wiki/Le_Monde_sans_fin.