De Brusselse Richtschema's: waar liep het fout?

22/01/2013

Bijna 10 jaar geleden waren de richtschema’s de Brusselse hoop in bange dagen op een betere planning van haar zogeheten strategische zones. Gedaan met duizend en één instanties die naast (en tegen) elkaar werken! Deze keer zouden bewoners ook inspraak krijgen bij het uittekenen van de grote lijnen, in plaats van te moeten reageren op een concreet plan. En toch liep het fout. In een scherpe evaluatietekst legt Bral vandaag de pijnpunten van dit planningsinstrument bloot. De aanbevelingen zijn zeker bruikbaar voor de nieuwe planningsprocessen van grote zones die vandaag in Brussel worden uitgedacht en toegepast.

Geflopte plannen voor Thurn & Taxis, de leegstand van het Rijksadministratief Centrum en allerhande acties vanuit bewoners en het middenveld zorgden er voor dat in 2004/2005 de tijd eindelijk rijp was voor een drastisch andere aanpak.

Transversaal en participatief waren nu de ordewoorden. Woorden die ons als muziek in de oren klonken. Na jarenlang langs de zijlijn te roepen dat het anders moest, besloten we dan ook actief mee te werken tot het welslagen van deze trendbreuk. Bral zou “het overleg tussen bewoners en regering vergemakkelijken” tijdens de uitwerking van de richtschema’s voor Thurn & Taxis en Kruidtuin/Rijksadministratief Centrum”. Een opdracht waar het woord ‘heikel’ voor werd uitgevonden.

In het geval van bovenstaande cases raakten de richtschema’s zelf wel af maar liep het vast tijdens de uitvoering. Idem dito voor richtschema ‘Reyers’. De eveneens in 2005 aangekondigde richtschema’s voor Delta, Weststation, Schaarbeek-Vorming, Zuid en Matonge kwamen niet van de grond of zijn nog steeds ‘hangende’. Ergens liep het dus mis.

Om daarop een antwoord te vinden, grijpen we hier terug naar kern van de zaak: de beleidscontext en de tool richtschema zelf. Gebaseerd op onze ervaring, leggen we pijnpunten bloot én geven we aanbevelingen. Ter lering van de volgende pogingen tot transversale planning. Pogingen die hoogst waarschijnlijk een andere naam zullen dragen. Brussel kan het zich simpelweg niet permitteren te blijven falen op dit gebied. Niet omdat we planfetisjisten zijn maar omdat de sociale, economische en ecologische uitdagingen van dit Gewest te groot zijn om de potenties van onze strategische zones niet ten volle te benutten.

De volledige evaluatietekst 'De Brusselse richtschema's: waar liep het fout?' vindt u als bijlage hieronder. We geven hieronder de conclusies al mee.

CONCLUSIE:

Bij de aanvang van 2013 leek het ons nuttig even terug te blikken op de richtschema’s. Niet uit nostalgie maar ter lering van volgende pogingen tot een meer transversale en participatieve planning.

En dat zal nodig zijn. Los van het feit dat de planning van zowat alle strategische zones al jaren in de touwen hangt, is de regering van plan een nieuw vat strategische zones te openen. De geplande Ondernemingsgebieden in Stedelijke Omgeving (OGSO’S) – een nieuw type gebied in het verwachte Demografisch Gewestelijk Bestemmingsplan (DGBP) - verdienen volgens ons zeker die titel. Wanneer het concept al relevant is, zijn ook hier een degelijk uitgewerkt minimumprogramma, de nodige garanties en een stevige coördinatie absoluut noodzakelijk.

Achteraf gezien kan je zeggen dat het enigszins naïef was te denken dat de richtschema’s de beleidscontext zouden overstijgen en voor een echte trendbreuk zouden zorgen. Daarvoor waren ze te veel op voluntarisme gebaseerd. Op de premisse dat redelijke mensen elkaar wel zouden vinden op basis van redelijke argumenten. Velen trokken vol goede wil de kar maar dat bleek dus niet voldoende. Prioriteit nr. 1 is overduidelijk: verander de beleidscontext zelf en zorg voor de noodzakelijke randvoorwaarden opdat er een echte projectcultuur kan ontstaan.

Wij hopen alvast dat in 2013 de geest van de richtschema’s terug uit de fles komt. De sense of urgency is er anno 2013 niet minder op dan in 2004.