Plannen RAC beter na protest

RAC is de afkorting voor het Rijksadministratief Centrum, een enorm complex van gebouwen en tuinen tussen grofweg de Pachecolaan, de Congreskolom en de Kleine Ring. De site is een oude bekende voor BRAL. Wat nu in openbaar onderzoek is, kunnen we beter smaken dan de vorige plannen. De huidige plannen zijn het sluitstuk van de reconversie die opgestart werd in 2004. Op het programma o.a. 455 woningen en een school.

Opa vertelt over een retrofuturistische ambtenarenstad

Het Rijksadministratief Centrum was een zeer ambitieus project van de Belgische Staat om de verschillende administraties te centraliseren op één site. De site was gepland voor 14.000 ambtenaren, een echte ambtenarenstad dus. Ze lag strategisch op de Noord-Zuidverbinding – met Congres hadden ze hun eigen station – en vormde een schakel tussen de boven- en benedenstad. De werken werden pas in 1985 beëindigd.

Het Centrum was (en is) hét symbool van de modernistische architectuur uit de zestiger jaren. Monofunctioneel en monumentaal moest het zijn. Maar niet lang daarna viel het land uit elkaar en werden meer en meer diensten overgeheveld naar de gewesten en gemeenschappen. En toen gebeurde het: In 2003 verkocht de Belgische staat het hele complex aan ontwikkelaars en Brussel zat met de gebakken peren. Het armworstelen om van een privé-project een project te maken dat ook de Brusselaars ten goede komt, kon beginnen. Van in het begin stonden betere verbindingen, het publiek houden van de tuinen en esplanade, een mix aan woningen en collectieve voorzieningen daarin centraal.

Ondertussen is er al veel beslist en gedaan. Zo werd de beschermde Péchèretuin - die met de vele fonteinen - terug in ere hersteld en een deel van de gebouwen werd na grondige renovatie terug in gebruik genomen. Het opvallendste daarbij was de intrede van federale politie in het ‘hoofdgebouw’. Wat enigszins een domper was op de feestvreugde want dat betekende geen woningen in dat symbolische gebouw en geen publieke functie in het grote ex-ambtenarenrestaurant. Daarmee hoopten we op een publiekstrekker aan die kant van de site die in één ruk door ook ineens het park zou activeren. Quod non, de private cafetaria van de politie is blijkbaar ook een publieke functie.

Edoch genoeg gezaag! Ondertussen werd er ook beslist dat er een school zou komen én veel belangrijke beslissingen moesten nog genomen worden. Bijvoorbeeld waar en hoe planten we die woningen en school in? En hoe werken we de site open om de hoog- en laagstad te verbinden. Wat met de Noord-Zuid verbinding? Wat met de rest van het park? Welk type woning? Etc.

Protest helpt                

Op al die vragen kennen we nu het antwoord. Na een eerste vergunningsaanvraag in 2017 krijgen we nu een sterk aangepaste vergunning op ons bord. De reden (samengevat): ’t trok op niet veel en er kwam veel protest. Ook van BRAL. Gevolg: de plannen werden terug naar de tekentafel gestuurd. Die gewijzigde plannen zijn nu in openbaar onderzoek. Let wel; het programma bleef in grote lijnen hetzelfde maar ze pakken het anders aan. En we kunnen zeggen dat die aanpak opmerkelijk beter is.

Nieuwe vergunning in openbaar onderzoek.

Het programma van het alternatief plan dat nu in openbaar onderzoek is, ziet er als volgt uit:

• De bouw van een bouwkundig geheel met een zeer verschillend concept dan dat van het ingediende project, samengesteld uit 4 woningengebouwen voor een totaal van 455 appartementen, een kleuter- en basisschool en een crèche
• 4.314,2 m² aan verkoopoppervlakte (9 eenheden);
• De herinrichting van de voornaamste bestaande parkings van het RAC, die bestaat in een vermindering van 1.808 tot 1.777 plaatsen voor motorvoertuigen en de inrichting van 1.115 plaatsen voor fietsen.
• Een afzonderlijke herinrichting van de directe omgeving en de ruimtes die toegankelijk zijn voor het publiek ten opzichte van het ingediende project, namelijk:
  • Van de verbinding tussen de boven-en benedenstad;
  • Van de Noord-zuidverbinding (« groene wandeling»);
  • Van de organische tuin die aanwezig is op de corniche;
  • De aanleg van een openbaar pleintje aan de Pachecolaan

Het moge duidelijk zijn: dit gaat over een vergunningsaanvraag van gewestelijk belang. (Of gewoon: gene kattenpis ;)

Bezwaren 2017 VS plannen 2019

De plannen van 2017 nodigden niet uit om de site om de site te gebruiken als dagelijkse verbinding tussen de hoog- en de laagstad én tussen de Kruidtuin en de Kathedraal (de Noord-Zuidverbinding). Hierdoor werd het potentieel van de tuinen niet benut. Nochtans hebben die alles om uit te groeien tot een volwaardig stadspark. De redenen die we daarvoor zagen, waren vooral fysisch maar ook programmatorisch.

We twijfelden aan de oprechte wil de publieke ruimte echt publiek te maken en de tuin en de esplanade terug te geven aan de Brusselaar en de bezoekers van onze stad. Het ontwerp vertrekt eerder vanuit de belangen van de huidige en toekomstige huurders/kopers. Denk aan de politie die vooral rustig wou/wil zitten.

Samengevat: we laakten het gebrek aan ‘doorwaadbaarheid’ en het gevaar voor semi-privatisering van de groene ruimte.

We zijn nu positiever en na het bekijken van de plannen komen we tot dezelfde conclusie dan de effectenstudie die op deze gewijzigde plannen werd losgelaten.

“Het bestudeerde alternatief verbetert op een aanzienlijke wijze het voetgangersverkeer en de doorlaatbaarheid van de site ten opzichte van het oorspronkelijke project … Zijn 2 hoofdverbindingen (boven-beneden en Noord-Zuid) zijn zichtbaarder, directer en begaanbaarder per fiets (inclusief via de openbare lift);”

Op dat vlak beantwoordt dit alternatief dus alvast aan onze verzuchtingen. Jep, alles kan beter maar eerlijk: we zijn blij met de aangebrachte verbeteringen. 

De betere fysieke linken zullen er alvast voor zorgen dat de site in de toekomst beter toegankelijk zal zijn en ze haar weg zal vinden in het dagelijkse traject van velen. Wat op zich al een belangrijk is om die andere bekommernis te temperen: de semi-privatisering van het park en de esplanade. Daarnaast zien we ook dat het voorziene park en meer bepaald de ‘organische’ tuin een veel ruimer en gediversifieerder pakket voorzieningen krijgt. Meer soorten speeltuig voor een verschillend publiek, banken etc. Die ‘organische’ tuin heeft ook de potentie een belangrijke schakel in het groene netwerk te worden en een link te leggen met de Kruidtuin. Daarvoor moeten we de kleine ring nog even aanpassen, maar hé: Rome is ook niet in één dag gebouwd. De esplanade (achter de congreskolom) is op zichzelf al een attractie vanwege zijn zicht over de stad maar ook zij krijgt wat extra voorziening (wat waterpret bv) opdat er ook echt mensen naartoe zouden komen. Kortom, ook de invulling van de publieke ruimte draagt ertoe bij dat het publiek er zijn weg naar toe zal vinden.

Gezocht: 10.000 m² collectieve voorzieningen en betaalbare woningen

Op het RAC speelt dezelfde vraag als bij Tour & Taxis. Het groen, de fiets- en voetpaden, de lift, de trappen etc.: gaan ze over in handen van het Brussels Gewest? Dat is op termijn de duidelijkste situatie. De eigenaar deed een gouden zaak en veel zin om hovenier te spelen heeft hij waarschijnlijk niet, hij heeft er dus zelf belang bij zich voluntaristisch op te stellen.

Wat betreft de collectieve voorzieningen/uitrustingen: Wij hadden graag gezien dat de privé-lokalen van de politie aan de Péchèretuin (7.363 m²!!) échte ‘collectieve voorzieningen’ werden. Ze worden alleszins verrekend in het verplicht aantal te halen m² collectieve voorzieningen. Als dat kalf echt verdronken is, dient het aantal m² van de politie elders gerealiseerd te worden. De gelijkvloerse ruimte van het gebouw dat op de esplanade wordt opgetrokken, is alvast een goede locatie om een deel daarvan op te vangen. Ze zijn hoe dan ook een goede locatie voor een publieke uitrusting om zo mee de passage tussen de laag- en hoogstad te stimuleren en kunnen bijdragen aan de ‘activering’ van de esplanade. Ook het gebouw dat grenst aan de tuin van Péchère is om dezelfde reden uitermate geschikt. Wat we ook al tevergeefs schreven in 2017.

Het is natuurlijk geweldig dat die school en crèche er komen, maar het ontbreekt dit project aan 10.000 m² collectieve voorzieningen.

Aangezien dit de laatste ontwikkelingsfase is, ziet het er sowieso naar uit dat de minimaal voorgeschreven 16.200 m² ‘uitrustingen’ niet zal gehaald worden. Eigenlijk staan alleen de crèche en basisschool (6.405 m²) op het programma. (Zoals gezegd rekenen we de x-tra large zithoek van de politie niet mee.) Het is natuurlijk geweldig dat die school en crèche er komen, maar het ontbreekt dit project aan 10.000 m² collectieve voorzieningen. Toen we samen met de omwonenden werkten rond de toekomst van de site rond het RAC werkten in 2005, kwamen veel dingen op tafel die nu langzaam gerealiseerd worden (scholen, betere verbindingen etc.). Een klein dingetje waar sindsdien niet meer over gesproken werd, zien we nu echter terugkomen in de aanbevelingen van de effectenstudie: het ‘interwijkenhuis’ (zo noemden wij het toen). We citeren:

“Wij wijzen op het belang om een wijklokaal te creëren dat geschikt is om gezamenlijke initiatieven, die zich openstellen voor de andere aangrenzende residentiële wijken, te ontwikkelen. Deze uitrustingen bestaan niet in het geografisch gebied en kunnen toelaten om de naburige wijken te ontsluiten door de toekomstige bewoners van het project op te nemen.”

Als meer ambitieuze collectieve voorziening werd naast een school trouwens een ambitieuze mediatheek voorgesteld. Een ideetje voor de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie om zo werk te maken van een echt meertalig Brussels cultuurproject? 

Een project van deze omvang hoort de facto 20 % sociale huisvesting te bevatten.

De andere belangrijkste opmerking is een al even oud zeer: betaalbaar wonen. Er worden wel 35% ‘middenklasse’-woningen voorzien maar geen ‘sociale’ woningen. We kunnen daar kort over zijn. Een project van deze omvang hoort de facto 20 % sociale huisvesting te bevatten.

En de befaamde gigantische blinde muur aan de Pachecolaan? Aangezien die parkeerplaatsen verbergt blijft die gedeeltelijk aanwezig. Hij wordt dan wel meer ‘opengewerkt’, hij blijft lelijk. We steunen dan ook de intentie – het is niet meer dan dat -  de muur alvast gedeeltelijk te vergroenen. Zo krijgt het ‘organisch’ park op het dak van de parking een verticale dimensie. 

De vergunningsaanvraag is nog in openbaar onderzoek tot 21 februari. BRAL stuurt nog een uitgebreider bezwaarschrift, maar is tevreden met deze stap in de goede richting.

Reageren kan online. Hier vind je de rode affiche.