Waarom Metro 3 een onbetaalbaar project is

08/05/2024

Bogdan Todoran via Unsplash

Hoewel de aanleg van Metro 3 aanlokkelijk lijkt, roept het project belangrijke bezwaren op, vooral met betrekking tot de financiën van Brussel. BRAL interviewde Maxime Fontaine, een onderzoeker Toegepaste Economie aan de Université Libre de Bruxelles, over de financiële implicaties van Metro 3.

Zijn de Brusselse financiën gezond?

Fontaine: "Neen, de financiële situatie in Brussel is niet goed. Misschien moeten we eerst proberen te begrijpen wat dat juist betekent. Het is duidelijk dat de uitgaven op dit moment veel hoger zijn dan de inkomsten. Hierdoor ontstaat er elk jaar een schuld, en deze schuld moet gefinancierd worden. Dat is het eerste probleem, er moet rente betaald worden op deze schulden en dus gaat het Brussel op een gegeven moment meer kosten."

"Ten tweede creëert het een vertrouwensprobleem. Als je veel meer uitgeeft dan je verdient, zullen de mensen die je geld lenen je dat tegen een hogere rente uitlenen. En dat betekent dat we morgen meer schulden hebben, tegen een hogere rentelast, en dus nog hogere rentetarieven. Het is dus een dubbele straf en Brussel zal veel, veel meer moeten betalen."

Kan Brussel Metro 3 dan wel betalen?

Fontaine: "Het antwoord is eerder neen. Over het algemeen kan geen enkele instantie al het beleid financieren dat ze zou willen financieren. In Brussel is het nog erger, omdat de financiële situatie echt slecht is. Maar ik denk dat het probleem vooral het volgende is: we moeten kiezen tussen een metro bouwen of andere dingen doen, zoals crèches bouwen, sportfaciliteiten bouwen, parken renoveren,..."

"Nog een belangrijke bedenking is dat we met de vijf miljard euro die nodig is voor de bouw van Metro 3 een derde van het huizenbestand in Brussel zouden kunnen renoveren voor een bedrag van 30.000 euro per huishouden. Dat zou dan kunnen gebruikt worden om de huizen van de armste huishoudens beter te isoleren bijvoorbeeld."

"We hebben hier dus duidelijk te maken met een politieke keuze om het ene beleid voorrang te geven boven het andere."

Het is beter om een paar honderd miljoen euro te verliezen aan een project dat niet goed is dan miljarden uit te geven aan een project dat nog steeds niet goed is.

Is een Publiek-Private Samenwerking (PPS) een goede oplossing?

Fontaine: "Ik zou zeggen van niet. Een PPS kan interessant lijken omdat het de private sector is die het geld aanbrengt, de werken uitvoert en normaal gezien de risico's neemt. De publieke sector betaalt dan terug over een bepaalde periode: 20 jaar, 30 jaar, 100 jaar,... Het kan dus interessant lijken. Maar een schuld blijft een schuld, of het nu de private sector is die het geld voorschiet, of het nu een lening van de financiële markt is, of het nu een lening van de Europese Investeringsbank is, in alle gevallen zijn het schulden die later betaald moeten worden."

"Het tweede punt is dat de privésector op papier misschien wel risico's neemt, maar zoals we zagen met de bouw van de tram in Luik, toen er echt een groot probleem was, het het Waals Gewest was dat uiteindelijk opdraaide voor de kosten. Het is dus duidelijk dat een van de voordelen al verloren is gegaan. Een tweede voordeel zou een lagere kostprijs zijn, maar alle studies tonen aan dat het over het algemeen duurder is om hiervoor een beroep te doen op de privésector."

Kunnen we verwachten dat de federale overheid Metro 3 zal financieren?

Fontaine: "Eerlijk gezegd, neen. De eerste vraag is of de federale overheid de metro wil financieren. We zitten in een federale structuur die dit soort dingen niet toelaat, het is te zeggen, elke entiteit heeft zijn eigen bevoegdheid. Zoals we hebben gezien met de grote overstromingen in het Waalse Gewest, met doden en miljarden aan kosten tot gevolg, er niemand was, geen enkele entiteit, die financiële steun heeft verleend aan het Waalse Gewest. Dus als het Brusselse Gewest besluit om een metro te bouwen, waarom zou een ander bestuursniveau dat dan betalen? Dat is het eerste punt."

"Het tweede punt is of de federale regering het zou doen, zelfs als ze het zou willen? Het antwoord is neen. Het is duidelijk dat België een enorm tekort heeft. Europa is erg boos op ons op dat vlak. En we zullen waarschijnlijk op korte termijn onderworpen worden aan de procedure bij buitensporige tekorten, dus ik zie niet in hoe de federale regering nieuwe manieren zou kunnen vinden om een metro te financieren die de Brusselaars willen."

Zou het erg zijn om de bouw van Metro 3 vandaag nog te stoppen?

Fontaine: "Het antwoord is duidelijk neen. Het is waar dat we al honderden miljoenen euro's hebben uitgegeven. En als we het project stopzetten, gaan die honderden miljoenen euro's verloren. Maar je moet de dingen anders bekijken. Als je begint met het bouwen van je huis en je bouwt de funderingen, die je veel geld kosten maar niet goed zijn, ga je dan je huis daarna bouwen op deze funderingen van slechte kwaliteit? Het antwoord is duidelijk nee. Hier geldt hetzelfde: het is beter om een paar honderd miljoen euro te verliezen aan een project dat niet goed is dan miljarden uit te geven aan een project dat nog steeds niet goed is."

"Bovendien zijn er een aantal alternatieven. Je hebt een bestaand tramnet dat versterkt zou kunnen worden. Sommigen hebben het over het project 'Premetro+', dat een echt alternatief zou kunnen zijn voor dit metroproject."