Are we lost in public space? Een desillusie rijker?

Zondag 8 september opende de AB haar deuren voor het (alternatief) debat over publieke ruimte dat we samen organiseerden met Free 54 en tal van andere gemotiveerde organisaties. De zaal liep vol en de aanwezige politici, van alle democratische partijen, keken hun ogen uit toen ze de nagebootste publieke ruimte zagen. Een ruimte waar je naar de kapper kon gaan, je T-shirt laten zeefdrukken, een ijsje eten of zelfs een Cara drinken.

In die ruimte nodigden we hen uit om in gesprek te gaan met het publiek. De animo, zowel bij publiek als politiek, leek groot.

De eerste vraag luidde klaar en duidelijk, en ging meteen tot de kern van de zaak: 

Als jullie aan de macht zijn, gaan jullie dan de publieke ruimte op het Sint-Katelijneplein herstellen door de terrassen weg te halen en alle banken terug te plaatsen? 

Bruno Bauwens (PVDA-PTB) en M’hamed Kasmi (Team Fouad Ahidar) zeiden allebei volmondig ja. Fabian Maingain (Défi) zei dan weer openlijk nee maar merkte wel op dat ze meer controles uitvoeren naar terrassen. Mathilde Vermeire (CD&V) wou wel meer banken maar ook nog enkele kleinere terrassen. Frederik Ceulemans (Open VLD-MR) zou niet raken aan de terrassen maar wel meer banken plaatsen. Bart Dhondt (Groen-Ecolo) had het dan weer over de publieke ruimte als een verlengde van je living. Mathias Vanden Borre (NVA) vond het belangrijk te onderstrepen dat de toerist niet de vijand is. Anaïs Maes (Vooruit-PS) zei dat er een deel terrassen weg zou kunnen en hield vooral een betoog voor participatie, met zeker voldoende ruimte voor gendergelijkheid.

De rollen werden ook even omgedraaid. Geen antwoorden door de politici deze keer, maar wel vragen aan het publiek.

De eerste vraag was een uitnodiging om op de kieslijst te komen staan. De tweede vraag polste naar hoe het publiek, dat plaats nam op vierenvijftig (54!) zelfgebouwde banken, wilde dat de bankjes er zouden moeten uitzien.   

Erg ver reikte die uitgestoken hand van de politici dus niet. Waar we hoopten de politici dieper te laten reflecteren, bleven we vaak draaien rond oppervlakkige vragen en ontbrak het aan een heldere visie een frisse ideeën. 

Vanop wat bewust niet te veel op een podium leek, kon je een zaal vol potentieel en engagement zien. Honderden mensen van meerdere generaties die een laatste warme zomeravond opgaven om samen na te denken over de publieke ruimte die hen dierbaar is. Ondertussen kreeg het debat een extra dimensie, met intermezzo's via punk-, dans- en rapoptredens, die ervoor zorgden dat de politici uit hun comfortzone werden getrokken.

En die hongerige zaal kwam wél met duidelijke antwoorden en voorstellen:

Er is geen dak boven de publieke ruimte.

Scholen moeten altijd openbaar zijn na de schooluren.

Geef kanslozen een kans.

Geef daklozen een dak.

Al snel werd opgemerkt dat veel mensen de publieke ruimte nodig hebben omdat ze thuis geen ruimte hebben. Meerdere keren werd gevraagd om te investeren in de sociale sector: "de mensen op het terrein hebben al zoveel kennis, ze missen gewoon middelen." De jongeren vroegen om echte inspraak, middelen en een oprecht vertrouwen in de burger.

De kloof tussen politiek (zij die azen op een (nieuw) politiek mandaat) en het publiek was ondanks de poging om beide op gelijke hoogte te plaatsen pijnlijk voelbaar. Dat er nood is aan ruimte om met elkaar in dialoog te treden, is duidelijk. Maar een gedeelde visie op hoe we nu juist samen verder gaan met de publieke ruimte, is er duidelijk nog niet.

54 symbolische banken

Na het debat trokken meer dan 300 actievoerders met de 54 zelfgemaakte banken van de Ancienne Belgique naar het Sint-Katelijneplein, de plek waar alles was begonnen. Met deze ludieke protestactie wilden verschillende jongeren en organisaties hun plek terug opeisen door symbolisch de verwijderde banken terug een plaats te geven tussen de vele terrassen die de publieke ruimte nu innemen in Brussel. Een sfeer van samenhorigheid was duidelijk voelbaar op het plein.

Het belang van de openbare ruimte wordt hier duidelijk, kijk met hoeveel we hier zijn. Dit is hoe de publieke ruimte eruit zou moeten zien.

Maud Boey (27 jaar)

Na tien jaar, net voor de verkiezingen, staan we hier terug. Niet met 4, maar met 54 banken.

Vincent Van Hoof (28 jaar)

Verandering komt van onderuit.

Nel Boeykens (28 jaar)

De politiek moet haar verantwoordelijkheid nemen om de stad terug te geven aan de mensen. En dat begint met een rechtvaardige verdeling van de ruimte.

Pepijn Kennis (36 jaar)

De banken die we hier vanavond plaatsen zijn meer dan gewoon banken. Ze staan symbool voor een toegankelijke vrije publieke ruimte waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. En dat is ook wat er vanavond meteen is gebeurd, mensen voetballen, praten, ontmoeten elkaar op en rond die banken.

Lieselotte Gevens (28 jaar)

De gedroomde bankjes voor het stadscentrum 

De volgende ochtend gebeurde er iets heel bijzonders op het Sint-Katelijneplein. De banken die daar tijdens de actie van zondag stonden, transformeerden als het ware. Alsof ze opeens benen hadden gekregen, bewogen ze zich zachtjes en subtiel door de omliggende straten. De oude graanmarkt, de kaaien, de omgeving van de kerk, het Zaterdagplein en het Begijnhof verwelkomden allemaal nieuwe metgezellen. Op sommige plaatsen om de bestaande banken gezelschap te houden, op andere plaatsen was het de eerste keer dat er een bank werd gebruikt, althans voor een tijdje. Waar ze ook werden geplaatst, op welk moment van de dag en ongeacht het weer, de bankjes werden lustig in gebruik genomen. Ze bewezen zowel jong als oud een dienst. Ze vervulden een functie die in het centrum maar al te vaak ontbreekt: plekken om uit te rusten, te ontspannen en te genieten. Voor een paar dagen kreeg het stadscentrum de bankjes waar het altijd al van gedroomd had.

Missie geslaagd dus?

De euforie was van korte duur, want nog geen 70 uur na de zondagse actie werden de banken abrupt verwijderd uit de openbare ruimte door Stad Brussel. Opnieuw werd er geen gehoor gegeven aan de vele bezorgde burgers en tientallen organisaties die hard en ziel in het evenement hadden gestoken ...

Park Ouest

Er was gelukkig een plan B(ank). Woensdagochtend, tijdens de verwijdering van de banken, werden de stadsreinigingsdiensten ingefluisterd dat de banken naar Park Ouest konden gaan, in plaats van naar het depot. Park Ouest kreeg daarop een telefoontje van de bevoegde schepen met de vraag of de banken daarheen konden worden gebracht.

Het antwoord was ja.

Hoewel de banken zijn verwijderd, heeft het grootschalige experiment zijn vruchten afgeworpen. We moedigen de nieuwe meerderheid die op 14 oktober zal worden gevormd aan om dit momentum te gebruiken om de openbare ruimte op een meer gezellige en inclusieve manier in te richten.