EU herziet luchtkwaliteitsregels en bevraagt Europeanen

Foto 1: stofzuigeracatie van BRAL uit 2010
Foto 2: Stadsbiografie, Maxim Vandenbossche

De EU zal komend jaar haar regelgeving rond luchtkwaliteit herzien. BRAL wil dat Europa de huidige normen voor vervuilende stoffen aanscherpt naar het niveau van de aanbevelingen van de WHO. Als burger kunnen we onze stem hierover laten horen. Dat kan door de petitie van HEAL te ondertekenen. Maar ook door deel te nemen aan de officiële bevraging uitgaande van de Europese Commissie. BRAL nam de bevraging door en geeft je een voorbeeldbrief (in docx) waarop je jouw antwoorden kan baseren!

Een maand geleden kwam het goede nieuws dat de WHO haar aanbevelingen voor polluenten in de lucht aanzienlijk bijstelde. De boodschap was op zich duidelijk: er bestaat geen veilige ondergrens voor luchtvervuiling. Daarmee weerspiegelen de nieuwe WHO-aanbevelingen de groeiende wetenschappelijke consensus.

Wat de WHO aanbeveelt, is nog geen wet. De normen van de WHO zijn een gezondheidsmaatstaf, aanbevelingen inzake volks- en individuele gezondheid. Het is nu aan de overheden om die aanbevelingen ter harte te nemen en te vertalen in bindende wet- en regelgeving. Wij riepen de Brusselse regering al op om haar regeerakkoord te respecteren en dat effectief te doen.

EU moet WHO-aanbevelingen volgen rond luchtkwaliteit

Naast het regionale niveau is het vooral aan de EU om de WHO-aanbevelingen wettelijk te verankeren in haar regelgeving, om ervoor te zorgen dat alle EU-lidstaten deze implementeren. Dit is een meer dan cruciale stap. Niet dat we de Brusselse regering niet vertrouwen, en geloven dat zij deze stok achter de deur nodig heeft ;-). Wel dat we vinden dat alle burgers overal recht hebben op schone lucht, en wij als Brusselaars ook als we elders op bezoek gaan!

Het goede nieuws is dat de herziening van de EU-regelgeving rond luchtkwaliteit al een tijdje in de stijgers staat. Het wettelijk kader –de Ambient Air Quality Directives (AAQD)- dateert immers al van 2008. Vorig jaar deed de Europese Commissie een fitness check. Daaruit bleek dat de bestaande regelgeving inderdaad niet meer voldeed. De Europese Commissie zal daarom effectief het wettelijk kader bijsturen en voorziet de definitieve goedkeuring ervan in maart 2022.

Wil dat zeggen dat Europa automatisch de aanbevelingen van de WHO zal hanteren in haar nieuw wettelijk kader? Helaas niet. Ze deed dat immers ook niet bij de vorige richtlijnen. Een voorbeeld: de EU stelde destijds haar norm voor de gemiddelde jaarconcentratie fijnstof (PM2.5) op 25µg/m³, terwijl de WHO toen al 10 µg/m³ hanteerde. Deze waarde stelde de WHO trouwens nu bij tot 5 µg/m³.

De EU legde in het verleden economische belangen in de weegschaal tegenover belangen van volksgezondheid en liet de eerste zwaarder doorwegen.

Enkel inzake NO2 hanteerde Europa dezelfde richtlijn als de WHO (40µg/m³). Die norm van de WHO was redelijk behapbaar, omdat uitgebreid en sluitend wetenschappelijk onderzoek toen nog ontbrak om een duidelijke causaliteit[1] aan te tonen tussen NO2 en gezondheidseffecten - behalve dan voor dieselhoofdsteden zoals Brussel, Parijs, London. Bijkomend wetenschappelijk onderzoek heeft die oorzakelijkheid wel aangetoond, waardoor de WHO haar richtlijn nu bijstelt naar 10µg/m³.

Het is nu zaak om de EU eraan te herinneren dat het niet aanvaardbaar is om economische belangen mee in de weegschaal te gooien. Enkel volksgezondheid mag de afweging bepalen.

Petitie “Protect our health”

Wij steunen daarom de oproep aan de EU van de Health and Environment Alliance (HEAL) – waar BRAL overigens lid van is - om de nieuwe WHO richtlijnen te verankeren in de nieuwe directives, en roepen op om hun petitie mee te ondertekenen (Protect our health. Clean air now! (wemove.eu)).

Bevraging Europese commissie

Daarnaast roepen we op om ook de bevraging van de Europese Commissie over de vooropgestelde ambities voor de nieuwe AAQD in te vullen, te vinden op Luchtkwaliteit – herziening van de EU-regels (europa.eu).

EU moet ook governance rond luchtkwaliteit aanscherpen

De inzet is immers ruimer dan enkel het dichten van de kloof tussen de EU-normen en de WHO-richtlijnen. De AAQD regelt niet enkel de normen inzake polluenten. Ze bepaalt ook de manier waarop de EU-lidstaten (of bevoegde overheden) de luchtvervuiling dienen te monitoren, hoe ze de resultaten moeten interpreteren, hoe ze de bevolking dienen te informeren en last but not least op welke manier maatregelen te nemen ingeval van overtreding van de normen. Op al die vlakken kan de regelgeving aanzienlijk verbeteren.

Dat die AAQD niet waterdicht is, bleek bijvoorbeeld uit de uitspraak in de Brusselse “Clean air case”. Een overheid kan nog steeds haar verantwoordelijkheid voor een sluitend plan ter verbetering van de luchtkwaliteit ontlopen, als ze niet op de plaatsen meet die het meest vervuild zijn. Wanneer modellen aantonen dat de luchtvervuiling ruim boven de normen ligt op bepaalde plaatsen, dan moet de overheid nu op die plaatsen gaan meten, er de overtreding vaststellen en dan pas effectieve maatregelen nemen. Dat is een ongelooflijk tijdverlies. De volksgezondheid heeft er meer baat bij als men ook modelgegevens in rekening zou brengen voor het vaststellen van de overschrijding zodat men veel sneller kan ingrijpen om de luchtkwaliteit ter plekke te verbeteren. Een must, volgens ons.

Daarnaast vertoont de EU-regelgeving voor de bevoegde overheden van de lidstaten lacunes op het gebied van monitoring, communicatie & sensibilisering maar ook en vooral remediëring (het wegwerken van de luchtvervuiling). We vinden bijgevolg in heel wat nationale luchtkwaliteitsplannen een overvloed van naast elkaar staande maatregelen over de verschillende interventiedomeinen heen, zonder onderlinge samenhang en vooral zonder rangorde in de prioriteiten. De plannen stellen dan wel de EU-normen voorop als doel – ook in de remediëring, maar verduidelijken niet het pad ernaartoe noch de specifieke bijdrage van de vooropgestelde maatregelen.

Beter zou zijn dat de EU-wetgeving een kader voorstelt dat een duidelijke berekening vereist van de impact van de verschillende maatregelen (afzonderlijk en in combinatie), alsook een vooropgesteld tijdspad, met intermediaire resultaten en nodige evaluaties en bijsturingen.

Reden genoeg om deel te nemen aan deze bevraging. U heeft nog de mogelijkheid u uit te spreken tot 16 december 2021.

Praktische informatie over de bevraging

De enquête bestaat uit vier delen:

• Deel 1: Wie bent u? — vragen over uzelf en waarom u deze enquête invult.
• Deel 2: Algemene vragen — over uw mening over luchtkwaliteitskwesties. Voor dit deel is geen technische of deskundige kennis van de richtlijnen vereist, en iedereen kan hierop antwoorden.
• Deel 3: Specifieke vragen — over uw mening over luchtkwaliteitsmaatregelen en het effect daarvan. In dit deel wordt ingegaan op meer technische aspecten van de onderwerpen/maatregelen die bij de herziening van de richtlijnen in aanmerking worden genomen, en daarom kan deskundige kennis nodig zijn om te kunnen antwoorden. Dit deel kan, indien gewenst, worden overgeslagen.
• Deel 4: Afsluitende vragen en opmerkingen — deel uw mening over onderwerpen die niet in de vragen aan bod komen, en geef nadere informatie. In dit deel wordt u verzocht aanvullende opmerkingen te maken of relevante kwesties toe te lichten die in de vragen niet aan bod zijn gekomen.

Het beantwoorden van alle vragen zal ongeveer 15 à 30 minuten in beslag nemen. Omdat het een officiële bevraging is, wordt er gevraagd om in te loggen - dit kan via een aantal online platformen automatisch - en een aantal persoonsgegevens in te vullen.

De link is Luchtkwaliteit – herziening van de EU-regels (europa.eu). BRAL nam de bevraging door en geeft je een voorbeeldbrief (in docx) waarop je jouw antwoorden kan baseren! Je kan nog invullen tot 16 december.

Tim Cassiers

[1] Wel toonde wetenschappelijk onderzoek toen al een duidelijke correlatie tussen verhoogde gezondheidseffecten bij stijgende NO2 concentraties vanaf 10µg/m³. Alleen bestond er geen zekerheid over de causaliteit omdat het toenmalige onderzoek onvoldoende onderscheid maakte met de gelijklopende verhoogde concentraties in PM2.5 en zo weinig aantoonde over de specifieke bijdrage van NO2.