Onze impact in 2020 - 3. Cocreatie, commons en burgerinitiatieven

24/03/2021

BRAL neemt ook op vlak van cocreatie, commons en burgerinitiatieven zijn visie op Brussel als leidraad om een voortrekkersrol waar te maken. Opnieuw vullen we die rol drieledig in: we zetten in op expertise die we opbouwen samen met partners in de brede zin van het woord en we stimuleren de overheid om ruimte te maken voor een ambitieus beleid op dit vlak.

Brussel is een creatieve stad
Brussel is een stad die ambitieus, creatief en dynamisch is. Innoverende ideeën en initiatieven over het maken en beheren van de stad, over ecologie, kunst en architectuur krijgen de nodige ruimte om zich te ontwikkelen. Het beleid benut ze ten volle.

Brussel is een coproductieve stad
Brussel draagt coproductie in het hart van zijn beleid. Alle overheidsdiensten, bewoners en gebruikers van de stad denken mee en werken samen in alle fasen van het beleid : voorbereiding, uitvoering, opvolging en evaluatie. De overheid werkt zoveel mogelijk geïntegreerd, ook over de gewestgrenzen heen.

A. SAMENWERKINGEN

a. CitizenDev: wijkontwikkeling voor, door en mét burgers

Een groot deel van de Brusselaars heeft geen toegang tot de fora waar men de beslissingen neemt, verhoudt zich op zijn minst argwanend tegenover de overheid en wordt geconfronteerd met discriminatie. Hoe betrek je deze mensen bij het ontwikkelen van hun wijk?

Een handvol terreinwerkers en onderzoekers en een aantal sleutelfiguren gingen met die vraag aan het werk in drie Brusselse gemeenschappen onder de naam ‘CitizenDev’. Hun missie: een cultuur van burgerinitiatief en solidariteit doen groeien van onderuit. Hun codewoorden: valoriseren, verbinden, zelfbeheer, groepsanalyse, politieke interpellatie… Hun resultaten: genoeg om er een hele publicatie mee te vullen. Je kan ze volledig lezen op de site en ook bestellen op papier bij ons. Meer info vind je ook op www.citizendev.be.

In februari organiseerden we een rondetafel met stakeholders uit de administratie, lokale helden- -vrijwilligers en medewerkers van verenigingen. Deze dag bleek een schot in de roos: door meerdere spelers aan 1 tafel te zetten was er sprake van directe diplomatie. We maakten een rapport over een hete aardappel: het verlonen van vrijwilligers en de verhouding tot professionals die de vrijwilligers begeleiden.

Het was ook een moment om een concreet resultaat te presenteren. Tijdens de rondleiding passeerden we langs de rotonde in de galerij van de Naamsepoort, waar een drievoudig kunstwerk stond opgesteld: een standbeeld, een foto-expo en een video-installatie. De foto-expo van Marie L’Hoir en Paula Bouffioux was later opnieuw te zien in Kuumba.

Deze combinatie van activiteiten kondigden helaas ook het afscheid aan van Kinch, die ons gedurende jaren verblijdde met zijn aanstekelijk enthousiasme, en zijn kritisch doch diplomatisch inzicht in de verenigingswereld. We betreuren dat we er niet in slaagden hem aan boord te houden, maar zijn er zeker van dat we deze duizendpoot in Brussel nog zullen tegenkomen.

b. (Online) Festival van Commons in Brussel

In 2019 brachten we een coalitie van burgercollectieven, experten, individuele Brusselaars, middenveldorganisaties én Muntpunt samen in de lokalen van Muntpunt om een festival van de commons op te zetten in 2020. Het moest een festival worden met workshops rond commons, geleide bezoeken aan burgerinitiatieven, vergroening van de agora van Muntpunt én van het Muntplein, een uitleendienst voor gereedschap, een communautaire radio die het geheel ging documenteren... Helaas is dat allemaal in het water gevallen omwille van de Corona-crisis.

We blijven echter niet bij de pakken zitten, en in het najaar (november en december) brachten we een coalitie samen (BRAL, Brussels Academy, Oikos, UPV, Culture & Démocratie, Masereelfonds en Muntpunt) voor een online reeks over de commons: 5 online gespreksavonden, 5 donderdagen op rij: een algemene inleiding, een avond over huisvesting, een over voeding en een over cultuur, afgerond met een gespreksavond in kleinere online groepen. De vier thematische debatavonden zijn nog online beschikbaar via het YouTube kanaal van Muntpunt.

Commons in Brussel: introductie. Een gespreksavond met o.a. Lieven De Cauter (RITCS – KU Leuven), Hanne Van Reusel (Josaph’Aire, Sonian Wood Coop).
Commons in Brussels: Huisvesting / Housing / Logement: Welke alternatieven bieden commons op vlak van huisvesting? Hoe verhouden ze zich tot het aanbod van de private markt en de overheid? Hoe kwaliteitsvol, betaalbaar en duurzaam zijn de alternatieven? Wie wil, kan en mag er wonen? Vinden we zo oplossingen voor de huisvestingscrisis in de stad? Een gespreksavond met o.a. Thomas Dawance (Cosmopolis VUB), Geert De Pauw (Community Landtrust Brussels), Luc Lampaert (Wooncoop), Steven Guermeur en Koen Berghmans (Woningen 123 Logements).
Commons in Brussels: Voeding / Food / Alimentation: Hoe komt in een kleine wereldstad als Brussel eten op tafel? Welke commons zien we op dat vlak ontstaan? Bieden ze een wezenlijk alternatief voor hoe de private markt voedsel produceert en distribueert? Wiens buik geraakt gevuld, aan welke kost en wie maakt er winst? Een gespreksavond met o.a. Tomaso Ferrando (Universiteit Antwerpen), en Maarten Roels (Terre en vue/BoerenBruxselPaysans), Samad Bouakka (Collectactif), Karolien Burvenich (Bloum).
Commons in Brussels: Cultuur / Culture: Wie beheert en cureert de culturele ontmoetingsplaatsen in de stad? Welke rol krijgen de bezoekers toebedeeld? Zijn ze bezoeker, consument, gebruiker, deelnemer of ook maker? Welke commonspraktijken duiken op in de Brusselse culturele en artistieke wereld? Een gespreksavond met o.a. Irene Favero (lid van Culture & Démocratie/voorzitter Réseau culture 21), Simon Van Schuylenbergh (Artist Commons), Evi Swinnen (Timelab Gent), en Laurence Rassel (École de Recherce Graphique).

c. Gewestelijke Transitieraad (CRT)

De coronacrisis maakt op vele manieren opnieuw duidelijk dat maatschappelijke veranderingen nodig zijn. Omdat we nu onze samenleving fundamenteel willen herdenken, heeft BRAL mee de schouders gezet onder het Brusselse post-corona initiatief rond een Gewestelijke TransitieRaad (CRT). Het gaat niet om een nieuwe adviescommissie; we willen eerder een forum oprichten, waarin middenveld, overheid, academici ... samen komen, en dat een groot participatief maatschappelijk debat organiseert over de veranderingen die nodig zijn. Onze open brief werd gepubliceerd in La Libre Belgique.

BRAL maakt deel uit van de stuurgroep, en coördineerde de uitwisseling van ideeën binnen de werkgroepen ‘democratisering’, ‘mobiliteit’ en ‘stedenbouw’, al zorgt de lockdown ervoor dat verdere activiteiten moeten worden afgelast.

De lancering van een Brussels ‘donut-beleid’ levert nieuwe mogelijkheden. De CRT ontmoet de verantwoordelijke van vzw Confluences, die belast zijn met de opmaak van een ‘Donutportret’ van BXL, om samenwerking te onderzoeken. We plannen nu een voorstelling van het werk van Confluences aan de leden van het CRT-netwerk in 2021.

B. ANDERE ACTIES EN ACTIVITEITEN

Op internationaal vlak overleggen we met deelnemers aan het Europees project Generative Commons (generative-commons.eu/) en stappen we zelf in het Erasmus+-project “Commoning Europe” dat in 2021 voorziet in uitwisseling rond de commons tussen verschillende organisaties in Europa. Aan het begin van 2020 nemen we ook deel aan het CCIM, Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid, waar we enkele lezingen over de EU Green Deal meemaken. We interpelleren de kabinetsmedewerker van Commissievoorzitter Von der Leyen over de relatie tussen de Green Deal en de collaboratieve economie.

In februari namen we deel aan een vergadering van een nieuw netwerk, op Vlaams niveau, tussen organisaties die in contact staan met burgerinitiatieven, onder impuls van Socius en De Wakkere Burger. En in juni hadden we een overleg met een van de sleutelfiguren van de Amsterdamse ‘Donut-coalitie’.

Bewonersinitiatieven bieden een alternatief voor een economie waar overconsumptie en het vergaren van bezit de norm zijn. Een collaboratieve economie van onderuit die werkt! BRAL en Centre Vidéo de Bruxelles geven deze Selfcity-initiatieven een camera en zo een platform. Dit jaar zetten we de schijnwerpers op de ‘Amazones Solidaires (zie foto)’. Deze vrouwen naaien, herstellen kleren en koken voor de buurt voor een klein prijsje. Dankzij menselijke warmte en wekelijkse bijeenkomsten houden de amazones het hoofd hoog in de moeilijke tijd zonder papieren.

We hebben drie collectieven uit ons CitizenDev-project de kans gegeven een filmpje te maken. Jouwaii (zie foto) wil de banden tussen Afrika en België aanhalen door traditionele Afrikaanse spelen te verspreiden. Radio Publik, is een nieuwe participatieve radio vanuit de Afrikaanse gemeenschap. Het 3de filmpje zoomt in op Wijk in Actie, het wijklokaal in de Brabantwijk, volledig gerund door bewoners, maar die video zal pas in 2021 klaar zijn.

Verder namen we ook de tijd om een reflectie te schrijven over het boek ““The end of growth: adapting to our new economic reality”. We presenteerden een beknopt overzicht van de geschiedenis van onze “groei-economie”, en keken dan naar de alternatieven vormen van economie die in het boek aan bod komen, waarbij we de aandacht vestigden op de linken tussen de thema’s in dit boek en bestaande initiatieven in en buiten Brussel.

We namen ook deel aan het afsluitende panel van de studiedag die Leefmilieu Brussel wijdt aan “Zero Wast, Fast Forward”, op 11/02, waarbij we benadrukten dat een circulaire economie niet enkel gaat over ‘welke grondstoffen’ maar ook over democratische controle op die grondstoffen, op de productieprocessen en op het product.

We zetelen in de ‘groupe de travail collaboratif’ van het project ‘Citizen Waste’ van Leefmilieu Brussel, « réunissant les différentes parties prenantes de la performance déchets bruxelloise (Fost Plus, Bebat, Recupel, BRAL, Ressources, Brulocalis, perspective.brussels, Bruxelles Propreté et Bruxelles Environnement). « Il s’agira de diagnostiquer la situation et de formuler des recommandations en matière de politique et d’infrastructure des déchets, et de répartir les efforts des parties prenantes pour atteindre les taux européens. » We hebben deelgenomen aan vergaderingen op 20/03, 21/04 en 23/06 en heel wat voorstellen gedaan, waarbij we ook steevast wijzen op het belang van samenwerking met burgerinitiatieven en sociale economie in het beheer van afvalstoffen en materialen.