Het effect van de piétonnier op de luchtkwaliteit

Aan de vooravond van autoloze zondag had onze mobiliteit- en luchtkwaliteitsmedewerker Tim Cassiers een gesprek met Frans Fierens van Irceline op Facebook. (Jawel, de drempel naar de administratie verkleint in de virtuele wereld!) De aanleiding was het tijdelijke meetstation op het De Brouckèreplein.

Irceline staat voor Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu en is een officiële administratiecel van het Gewest. Zij houden o.a. de cijfertjes van de luchtkwaliteitsmeters in de gaten. In het gesprek gaat het om de waarden van NO2 (stikstofdioxide). NO2 is gelinkt is aan het autoverkeer en kan astma, hart- en vaatproblemen veroorzaken. (Tussen haakjes: als er veel NO2 in de lucht hangt, kan je er ook van uit gaan dat er veel fijn stof is. NO2 is een gas dat zich klit aan andere deeltjes dat zo fijn stof vormt.) We geven een samenvatting van het gesprek, want het is volgens ons interessant voor alle BRAL’lers!

Het begon met volgende vraag van Tim: Is een piétonnisation (Brussels voor ‘het aanleggen van een voetgangerszone’) voldoende om ons recht op schone lucht te garanderen? Niet altijd, zo blijkt uit de real time vergelijking van de luchtkwaliteit aan de Brouckère en de Wetstraat door Leefmilieu Brussel.

De Brouckère versus Kunst-Wet

BRAL checkte regelmatig de waardes voor stikstofdioxide op het meetstation aan het De Brouckèreplein. Dat is uiteraard maar een steekproef, maar is wel een indicatie van waaraan we dagelijks worden blootgesteld.

Tijdens een bepaald uur op 19 september was de lucht even ongezond aan De Brouckère als aan het punt Kunst-Wet. 

Op 19 september zagen we een ongezonde 50 µg/m3 aan Brouckère én aan het punt Kunst-Wet. Waardes onder de 20 voor Brouckère zagen we niet telkenmale we er passeerden (zeker, altijd met veel verkeer). Op andere momenten zagen we wél lagere waarden op de piétonnier dan in de autogoot Wetstraat. Maar geruststellend is het zeker niet.

Frans Fierens bevestigt dat globaal genomen Kunst-Wet hoger zit dan Brouckère. Als je een wat langere tijdreeks maakt (zie figuur), dan waren er wel een aantal uren met minder dan 20 µg/m³ op Brouckère. En dat aantal verschilt sterk met Kunst-Wet.

Nog preciezer vergeleek Fierens het gemiddelde gedurende de periode in september (met de data wanneer er in de twee stations op hetzelfde moment een geldige meting was):

• Kunst-Wet 48.1 µg/m³
• De Brouckère: 29.0 µg/m³

In conclusie was er 40% minder NO2 aan De Brouckère.

De voetgangerszone maakt dus wel degelijk een verschil. Maar het tijdelijke station Brouckère staat niet midden in de autovrije zone. Een voetgangerszone omgeven en doorzeefd door verkeersaders biedt onvoldoende soelaas. Hoog tijd om ook de totale autodruk aan te pakken, volgens BRAL. Frans Fierens beaamt met een knipoog: “Maak heel Brussel autovrij, en dan is het NO2-probleem opgelost, hoor”.

Een voetgangerszone omgeven en doorzeefd door verkeersaders biedt onvoldoende soelaas. Hoog tijd om ook de totale autodruk aan te pakken.

Wat is een goede norm?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) maakt een onderscheid tussen uurgemiddelden en jaargemiddelden. Het scherm aan De Brouckère toonde uurgemiddelden. De norm voor uurgemiddelden van de WHO is 200 µg/m3. Daar kwam het station geen enkele keer aan.

De WHO-norm voor jaargemiddelden is 40 µg/m3, net als voor de EU. Die norm wordt al jaren overschreden aan Kunst-Wet. Dus die 50 die we zagen, mag niet verwonderen.

Frans Fierens voorspelt dat Brouckère, hoogstwaarschijnlijk, jaargemiddeld niet boven de 40 zal zitten. Concentraties onder de 20 zal je in de Brusselse binnenstad niet veel tegenkomen. "In het residentiële Ukkel was het jaargemiddelde vorig jaar 18 µg /m3, dus het kan wel."

Meer en meer wetenschappers gaan ervan uit dat er geen minimumwaarde is waarbij NO2 “veilig” is.

Maar binnen de WHO woedt het debat om de normen naar beneden bij te stellen [en dus minder vervuiling toe te laten]. Voorlopig is dat nog afwachten, maar het is wel zo dat meer en meer wetenschappers ervan uitgaan dat er geen “ongezonde ondergrens” voor NO2 is. Met andere woorden, er is geen minimumwaarde waarbij NO2 "veilig" is. 

Data beschikbaar voor iedereen

Open data laten een genuanceerd maatschappelijk debat toe, vinden we bij BRAL. En blijkbaar is ook Frans Fierens van die mening. Burgers kunnen zelf langere tijdreeksen te maken van de meetgegevens, zoals te zien in de figuren bovenaan. Dat is best wat handiger dan enkel op verschillende momenten op het scherm van de mobiele meter te gaan kijken. Alleen zitten die gegevens wat diep verstopt op hun website. Dat wisten we nog niet, fijn zo!

• Voor de open data: http://www.irceline.be/nl/documentatie/open-data
• Het grafiekje kan je maken via deze viewer: http://www.irceline.be/.../meetstations/interactieve-viewer
  (via smartphone weliswaar nog niet ideaal)

Het feit dat we die grafieken kunnen maken, laat toe om de pieken te kaderen op de langere termijn. Al mogen we het effect van de pieken niet uit het oog verliezen. Het wetenschappelijk onderzoek hierover staat nog in zijn kinderschoenen, maar er zijn wel degelijk aanwijzingen dat ook korte pieken ernstige gevolgen hebben op de gezondheid.

That's why I like our Air Quality administrations. Altijd een stap voor op technisch vlak. – Tim Cassiers

Een permanent meetstation op de voetgangerszone als sterk signaal

Het station op De Brouckère is nu weer verdwenen na de autoloze zondag. Maar Leefmilieu Brussel heeft wel degelijk plannen voor een permanent station. BRAL zou een station op de piétonnier inderdaad geweldig vinden, maar dan wel eentje waar er helemaal geen verkeer komt. Stel je voor: een station dat de achtergrondvervuiling meet, midden in de stad. Of nog beter: een station dat aantoont dat de lucht gezonder is in het midden van de stad dan op het platteland! #droom

Opgelet: een station op een propere plek ontslaat Leefmilieu Brussel niet van hun taak om ook op de meest vervuilde plaatsen te blijven meten. En dat ontslaat de overheid niet van de verantwoordelijkheid om die plekken aan te pakken. Zoals de uitspraak van het Europees Hof in de Clean Air Case fijntjes onderlijnde. 

---

Ondertussen houdt iedereen opnieuw zijn adem in.

De autoloze zondag kwam en ging. Aan het meetstation Kunst-Wet, traditioneel de plaats met de meeste luchtvervuiling, werden op autoloze zondag de laagste NO2-concentraties van het jaar opgemeten, kon je lezen in BRUZZ. Ondertussen houdt iedereen opnieuw zijn adem in.

Wil je meer doen dan enkel je inschrijven voor de officiële waarschuwingen wanneer de lucht slecht is?  

Word dan lid van BRAL! Toon dat ook jij druk wil zetten om de luchtkwaliteit in Brussel te verbeteren. Want #BXLDemandsCleanAir!