Impactstudie afbraak Zuidpaleis: een echt NUL-alternatief graag!

Voor wie een opfrissing nodig heeft: de MIVB wil met spoed een nieuwe bouwvergunning verkrijgen om het dak van het Zuidpaleis eraf te halen zodat ze de tunnel voor metro 3 zou kunnen aanleggen, want eronderdoor ging niet. Momenteel werkt studiebureau Stratec aan een impactstudie rond de mogelijke afbraak van het Zuidpaleis voor de aanleg van metro 3. BRAL vreest dat die impactstudie weinig zal opleveren dat de echte vraag ‘stop ou encore’ kan beslechten. Daarom vraagt BRAL dat de studie te baat wordt genomen om echt na te gaan of deze metro de enige oplossing is. 

De eerste stap in de fast-track-procedure 

Nadat het Brussels parlement op 5 oktober 2023 de fast-track procedure goedkeurde, het -euhm- snel gegaan. Op 12 december organiseerde de MIVB een infomoment waarbij ze haar plannen voor de ontmanteling van het Zuidpaleis voorlegde. De MIVB organiseert nog een tweede infomoment op 29 januari voor wie het eerste miste.  

Hoewel we met in plaats van naast de MIVB-medewerkers konden spreken op de eerste infovergadering, werd de tegenstem verdeeld en kwam er geen verslag. 

Enigszins tot onze verrassing vormde dat infomoment geen plaats van inspraak; de opgekomen mensen werden verdeeld over verschillende zalen waar verschillende deelaspecten van het project ter inzage lagen. Vragen en opmerkingen werden niet genoteerd, er werd geen verslag gemaakt. Wel was de MIVB massaal aanwezig, met de mensen die echt op het dossier werken. Dit liet bij momenten een rijke, directe en quasi informele uitwisseling toe tussen MIVB en burgers en verenigingen. An sich was dat enigszins verfrissend na jaren waarin we vooral naast elkaar leken te spreken. Tegelijk werd door deze aanpak de tegenstem verdeeld en nergens formeel bekrachtigd. 

Het waarschijnlijk enige voordeel van deze fast-track procedure is dat ze -coup de théatre- opnieuw de mogelijkheid bood om opmerkingen en vragen voor de impactstudie aan te brengen. Deze mogelijkheid is in 2017 uit het Brussels Wetboek Ruimtelijke Ordening verdwenen, maar werd nu wel enkel en specifiek voor dit project opnieuw in het leven geroepen. Deze opmerkingen werden dus niet genoteerd tijdens het infomoment. Hopelijk wordt dat bij de tweede wel gedaan?  

We kregen slechts tot 15 dagen daarna om ze schriftelijk over te maken. Ook al is onduidelijk wat er met deze bemerkingen gebeurt –we vragen hierrond meer transparantie, als BRAL grepen we toch deze kans in de hoop op die manier enige objectieve cijfers te verkrijgen om de fundamentele vraag ‘stop ou encore’ aan onze beleidsmakers voor te leggen. 

Tegen beter weten in 

We zijn er niet gerust in. Op het infomoment kwam immers ook meer klaarheid over het voorwerp van het openbaar onderzoek. Zo bleek de aanvraag niet het principe van de ondertunneling van het Zuidpaleis te betreffen, maar wel de bouwtechniek voor het aanleggen van die tunnel, alsook de noodzaak hiervoor het Zuidpaleis te ‘ontmantelen’. Als alternatief scenario ligt zelfs de volledige afbraak op tafel.  

De MIVB houdt zodoende de bestaande vergunning voor de ondertunneling als een soort troefkaart stevig in haar handen geklemd. Laat ons zeggen dat wij dat op zijn minst eigenaardig vinden. Zijn er dan geen redenen om aan te nemen deze wijziging zo groot is dat dit ook de oorspronkelijke bouwvergunning in vraag stelt? 

Zo lijkt ons uit de overwegingen in de oorspronkelijke bouwvergunning naar voren te komen dat een aantal belangrijk elementen integraal deel uitmaakten van de beslissing om deze bouwvergunning toe te kennen, namelijk: 1) de aannames over de haalbaarheid van de voorgesteld techniek; 2) het behoud en renovatie van de waardevolle elementen in het Zuidpaleis; 3) de realisatie van het totale metro-project van Bordet to Albert; en 4) het goede beheer van de werf en de minimalisatie van de impact op de wijk.  

De aanvrager steekt de kop in het (drassige) Zennezand om toch maar de moeilijkheden met het totale project niet te hoeven overwegen. 

De perikelen rond dit dossier hebben de laatste 3 jaar aangetoond dat deze overwegingen minimaal ‘voorbarig optimistisch’ waren. Dan is het vreemd dat men de oorspronkelijke bouwvergunning als acquit beschouwt, en dat er niet minstens een scenario op tafel ligt waarin dit deel van de tunnel niet gerealiseerd wordt. Zo steekt de aanvrager de kop in het (drassige) Zennezand om toch maar de moeilijkheden met het totale project niet te moeten mee in overweging nemen. 

We vragen dus met aandrang dat de impactstudie een echt NUL-alternatief bij de scenario’s opneemt, waarbij de ondertunneling niet doorgaat. Uit alle communicatie rond het stilleggen van de werf blijkt immers dat het voortzetten met de huidige technieken financieel en bouwtechnisch eigenlijk gewoon geen optie is. Natuurlijk is het goed om ook objectief vast te stellen wat de impact daarvan zou zijn. Maar men kan het bezwaarlijk een realistisch 0-scenario noemen. Daarnaast vragen we voor alle scenario’s een echte mobiliteitsstudie, met de impact en mogelijkheden voor de hele Brusselse mobiliteit, niet enkel de impact van de werf op de lokale mobiliteitsafwikkeling. 

De impact op de wijk  

Tot slot blijft BRAL erbij dat deze bouwvergunning niet los is te zien van de noodzaak voor het uitvoeren van het totale metro-project. Het Zuidpaleis speelt een belangrijke rol in het sociale, culturele en economisch weefsel van de wijk. Dit opofferen voor het bredere maatschappelijke goed en hopelijk vervangen met een infrastructuur die zich op dezelfde leest schoeit, is alleen maar te verantwoorden indien deze maatschappelijke impact onverdeeld positief is. Iets waar wij samen met vele anderen niet van overtuigd zijn.  

Om de afweging goed te kunnen maken, is een duidelijk zicht nodig op wat er allemaal op het spel staat. Daarom moet voor BRAL bij alle alternatieven de impact op de wijk voorop staan. Al 3 jaar overleeft deze wijk node de zware werf die haar te beurt is gevallen. Dat wil zeggen dat de impactstudie een meer dan stevig luik sociaaleconomische impact dient te hebben, waarbij de verschillende scenario’s grondig tegen elkaar afgewogen moeten worden met betrekking tot het voortbestaan van het sociaal, cultureel en economisch weefsel, inclusief het verplaatsen van winkels, sportclubs, scholen, etc. Niet alleen met betrekking tot deze die zich in het paleis zelf bevinden, maar ook alles wat samen met dit Zuidpaleis leeft en ademt. 

Meer info? Tim Cassiers, stafmedewerker mobiliteit en luchtkwaliteit 

Bekijk ook het item hierover op VRT NWS Laat.