Artikels

Thema

Premier De Croo wil, niet toevallig na een tournee langs enkele grote vervuilende bedrijven in Duitsland, de pauzeknop indrukken voor natuur- en milieubeleid. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir verzet zich tegen de Europese Natuurherstelwet en de Europese klimaatambities. CD&V-voorzitter Sammy Mahdi is trots dat zijn partij aan de handrem trekt over natuurherstel. De verkiezingskoorts slaat duidelijk toe.

Het gezond verstand, met het algemeen belang als baken, is ver te zoeken.

Ook in 2023 slaat de klimaatcrisis in Europa weer hard toe met extreme droogte en overstromingen in Spanje en Italië. De waterbom in Wallonië van 2021 ligt nog vers in het geheugen met 39 dodelijke slachtoffers en een schadekost van meer dan 2 miljard euro. Mocht de waterbom boven Vlaanderen gevallen zijn, zou de totale schade opgelopen zijn tot 8 miljard euro.

Meer dan 90% van de natuurlijke habitats in België zijn in slechte staat, de slechtste score van alle Europese lidstaten volgens het Europees Milieuagentschap.

Het 3M-schandaal met de PFAS-vervuiling zadelt 3 op de 4 jongeren uit de omgeving op met gezondheidsrisico's. Ook toelatingen voor schadelijke pesticiden zijn in België schering en inslag. Waar blijft het plan om ons te beschermen tegen toxische stoffen? Wij verwachten van beleidsmakers dat ze verantwoordelijkheid nemen en werken aan oplossingen. Er valt niet te kiezen tussen of klimaatactie of milieubescherming of natuurherstel. 

De klimaat- en biodiversiteitscrisis zijn bovendien geen lineaire problemen: het gaat om verbonden systemen waar dringende en ambitieuze actie nodig is. Ook het IPCC en het IPBES - twee topinstituten rond klimaat en biodiversiteit - geven in hun rapporten aan dat dit twee communicerende vaten zijn. In de politiek kan je onderhandelen, maar met de natuur kan je dat niet. 

Op een jaar voor de verkiezingen wild in het rond schieten op het Europese beleid dat ons moet beschermen tegen klimaatverandering en de instorting van onze biodiversiteit is totaal onverantwoord.

Hoog tijd voor een constructief politiek debat over hoe we de problemen geïntegreerd aanpakken op een sociaal rechtvaardige manier. En hoe we sectoren zoals de landbouw en industrie begeleiden om de omslag te maken naar gezonde, klimaatneutrale en stabiele takken van onze maatschappij.

 

Ondertekend door:

  • Bond Beter Leefmilieu - Benjamin Clarysse, beleidscoördinator
  • Canopea - Sylvie Meekers, directeur
  • Greenpeace - Valerie Del Re, directeur
  • WWF - Anka Stenten, directeur
  • Velt - Stijn Overloop, directeur
  • Natagora - Philippe Funcken, directeur
  • Natuurpunt - Jos Ramaekers, diensthoofd beleid
  • BRAL - Raf Pauly, coördinator
  • Klimaatcoalitie - Nicolas Van Nuffel, voorzitter
  • PAN Europe - Martin Dermine, Executive Director

Voor de bewoners en verenigingen houdt het nieuwe plan onvoldoende rekening met de resultaten van de openbare raadpleging van 2019 en het unaniem negatieve advies van de gewestelijke ontwikkelingscommissie (GOC). Het plan biedt niet voldoende antwoord op de huidige crises waar we voor staan: gezondheid, klimaat, biodiversiteit, energie en economie.

  • Burgers krijgen geen toegang tot twee relevante plannen in de buurt. Noch het masterplan voor de Vander Putten-site dat de stad Brussel goedkeurde, noch het stedenbouwkundig plan van het driehoekige perceel, worden openbaar gemaakt. Dit ontneemt de burger essentiële informatie om het plan juist te beoordelen.
  • Het RPA bis en het bijhorende milieueffectenrapport gaan grotendeels voorbij aan de aspecten landschap, waterbeheer, biodiversiteit, gevolgen voor het microklimaat (wind, zonneschijn) en veerkracht bij klimaatverandering.
  • Het plan gaat ook voorbij aan het gebrek aan betaalbare woningen. De voorgestelde verdichting gaat nog steeds over voornamelijk marktconforme woningen, die niet erg geschikt qua grootte en prijszijn voor gezinnen. Anderzijds is er geen garantie meer dat er daadwerkelijk sociale woningen zullen worden gebouwd op de Vander Putten-site.
  • Het plan blijft voorzien in de aanleg van grote ondergrondse parkeerterreinen, in een gebied dat al vervuild en verzadigd is door verkeer.

Waarom nog een RPA maken voor dit gebied? Het merendeel van de wenselijke aspecten van het project zijn al gerealiseerd of zijn te realiseren met "gewone" stedenbouwkundige instrumenten. Een RPA compliceert en verstart de juridische situatie. Dit RPA is ook opnieuw opgesteld zonder enig overleg met burgers of verenigingen.

“Het enige wat vaststaat bij dit plan voor de Ninoofsepoort - zelfs zonder uitvoering, is een aanzienlijke stijging in de geldwaarde van de percelen, doordat het veel grotere bouwvolumes toestaat. Dit is een regelrechte speculatiepremie voor de nieuwe eigenaars van het perceel,” zegt Benjamin Delori, BRAL.

De bewoners en verenigingen wensen dat de overheid dit terrein opkoopt tegen zijn huidige waarde, niet tegen een kunstmatig opgedreven prijs. Een alternatief project van collectief belang, met respect voor de omringende context, zou in dit gebied ideaal zijn. De ondertekenaars denken aan een waterbelevingscentrum, dat gebruik maakt van de unieke ligging aan de rand van het kanaal, de ondergrondse Zenne en het moerasgebied dat zich ontwikkelde na twintig jaar braak liggen.

De ondertekenaars

PorteNinovePoort, ADOPT (place de Ninove), CRU Anderlecht, La Rue, Buurthuis Bonnevie, ARAU, BRAL, Inter-Environnement Bruxelles

Perscontacten

  • ARAU (FR) – Marion Alecian, +32 472 54 29 17
  • Inter-Environnement Bruxelles (FR) – Mohamed Benzaouia, +32 471 03 79 97
  • BRAL (NL/FR) – Benjamin Delori, +32 471 47 42 72

Meer park, minder bebouwing graag

Ondanks de vermindering van het aantal woningen ten opzichte van de vorige versie stellen we ons serieuze vragen bij de toren en gebouwen die op het driehoekig perceel zullen kunnen gebouwd worden. Net zoals de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie in 2019 aangaf dat het beter zou zijn om het terrein in te richten als publieke ruimte, vragen wij dit vandaag opnieuw. Deze al erg dichtbevolkte wijk, met een drukbezocht park, zou baat hebben bij extra groene ruimte.

De nabijheid van het kanaal biedt een kans om de Brusselaar opnieuw te verbinden met het water. Een centrum voor water, het openleggen van een deel van de Zenne, het zijn allemaal ideeën die op deze plek een meerwaarde kunnen bieden voor de mensen die al in de buurt wonen. De torens, daarentegen, zullen voor veel extra mensen en verkeer zorgen met een dus een grote impact op de buurt terwijl het milieueffectenrapport aangeeft dat er geluidsoverlast zal zijn voor de toekomstige inwoners. Verdichting moet strategisch gebeuren op de juiste plekken.

Een toename aan verkeer en slechte luchtkwaliteit

Het is een teleurstelling dat het RPA amper structurele mobiliteitsveranderingen aangeeft in het reglementair luik. De mobiliteitsruimte aan de Ninoofsepoort is behoorlijk complex, als fietser en voetganger is het niet veilig en aangenaam. Aan deze niet altijd veilige situatie zullen nog meer verkeerstromen toegevoegd worden door de creatie van extra woningen en voorzieningen. Om zo’n toename duurzaam te laten verlopen moet er dus zeker geïnvesteerd worden in goede infrastructuur voor fietsers en voetgangers. Daarnaast moet het autoverkeer beperkt worden. Daarom staan wij erop dat de autoparking gelimiteerd wordt. Het is een goede stap dat het plan geen verplichting van 1 parkeerplaats per woningeenheid oplegt maar ze kan verder gaan en minder ook echt verplichten.

Deze toename van autoverkeer heeft ook een impact op de luchtkwaliteit. Het Milieu Effecten Rapport (MER) stelt dan misschien dat de verslechtering van de luchtkwaliteit minimaal is, de luchtkwaliteit is al zo ongezond op deze plek. Met de nieuwe kennis die we hebben over de impact van slechte luchtkwaliteit op de gezondheid, zou dit niet zo minimaal benaderd mogen worden.

Wil je meer lezen? Je vindt onze reactie in bijlage.

Reageer ook!

Zoals de burgers je oproepen in dit filmpje, kan je ook zelf reageren op het richtplan van de Ninoofsepoort. Je kan de officiële documenten raadplegen op de website van Perspective.

Je kan nog tot en met 30 mei je mening over het plan geven door:

Lieselotte Gevens & Benjamin Delori

Twee jaar geleden reageerden we al op de scopingnota dat het light-scenario echt light moest zijn en geen verbreding mag inhouden. Sindsdien is er voor het scenario gekozen waarbij er in de zone aan Zaventem extra rijstroken voor autoverkeer worden aangelegd, een verbreding dus. En daar kunnen we niet mee akkoord gaan, omwille van het principe van verkeersinductie: extra verkeersinfrastructuur veroorzaakt extra verkeer.

In bijlage vind je onze voorlopige reactie, je kan dit zeker gebruiken als basis voor jouw reactie. Reageren kan nog tot 30 juni.

Reageren doe je:

  • via grups.omgeving.vlaanderen.be/r/R0deelnoord. Daar vind je ook alle documenten.
  • door een brief af te geven bij een van de betrokken gemeenten*
  • per brief naar Departement Omgeving afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en -projecten Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 7 1000 Brussel

*De betrokken gemeenten zijn: Drogenbos, Sint-Pieters-Leeuw, Dilbeek, Asse, Wemmel, Merchtem, Meise, Grimbergen, Vilvoorde, Machelen, Steenokkerzeel, Zaventem, Kraainem en Wezembeek-Oppem

 

Aanzienlijke impact van luchtverontreiniging

De afgelopen jaren toonden enorm veel studies aan dat luchtverontreiniging een aanzienlijke en vermijdbare belasting vormt voor onze samenleving. Zo berekende Sciensano dat 9 op 10 Belgen wordt blootgesteld aan fijn stof concentraties (PM2.5) hoger dan de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie. Volgens het Europees Milieuagentschap zijn er daardoor in België jaarlijks ongeveer 7500 vroegtijdige sterftes (cijfer voor 2019).

Tim Cassiers van BRAL legt uit: “Luchtverontreiniging ligt aan de basis van verschillende ziekten en gezondheidsproblemen. De meest kwetsbare burgers lopen daarbij de grootste gezondheidsrisico's. Uit Belgisch onderzoek dat vorig jaar in The Lancet werd gepubliceerd blijkt dat roetdeeltjes zelfs tot in de organen van de foetus terechtkomen.”
Luchtverontreiniging heeft ook een grote impact op onze sociale zekerheid, legt Christian Horemans van de Onafhankelijke Ziekenfondsen uit: “Luchtverontreiniging heeft niet alleen een negatieve invloed op onze fysieke gezondheid, zoals de ademhaling en de werking van ons hart en onze bloedvaten, maar ook op onze mentale gezondheid. Dat alles heeft een aanzienlijke financiële impact op onze ziekte- en invaliditeitsverzekering. Dat is ook de reden waarom uit alle berekeningen van de Europese Commissie blijkt dat de baten van luchtkwaliteitsmaatregelen ruimschoots opwegen tegen de kosten.”

 

Stap in de goede richting, maar nog onvoldoende

De drie Gewesten bespreken momenteel het standpunt dat minister Zuhal Demir voor ons land zal innemen tijdens de Europese ministerraad van 20 juni. De milieuverenigingen en de gezondheidssector roepen ons land op om meer ambitie te tonen dan wat de tekst van de Europese Commissie nu voorstelt.

“Het voorstel van de Europese Commissie gaat de goede kant op, maar de voorgestelde grenswaarden zijn voor fijn stof (de component PM2.5) en stikstofdioxide maar half zo ambitieus als wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbeveelt. En dat terwijl de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie essentieel zijn om de gezondheid van de burgers te beschermen”, verduidelijkt Christian Horemans.

Vier aanbevelingen
Concreet hebben de middenveldorganisaties, waaronder Bond Beter Leefmilieu, alle Belgische ziekenfondsen, BRAL, Kom op Tegen Kanker, Greenpeace en Recht op Lucht, vier aanbevelingen:

1. De EU-luchtkwaliteitsnormen voor 2030 moeten volledig worden afgestemd op de aanbevelingen van de WHO en de meest recente wetenschappelijke gegevens.

2. De voorlichting van het publiek over luchtkwaliteit moet beter, met ook duidelijke en transparante communicatie voor kwetsbare groepen, zoals ouderen en kinderen, maar ook personen uit bepaalde socio-economische groepen.

3. Het luchtkwaliteitsmeetnet moet versterkt worden door de dichtheid en representativiteit van meetstations te vergroten en door gegevens verzameld door burgerwetenschap te integreren.

4. De vele uitstelopties moeten geschrapt worden, zodat lidstaten geen achterpoortjes meer hebben wanneer ze de luchtkwaliteitsnormen niet respecteren.

 

De maatregelen zijn gekend

Volgens de milieu- en gezondheidsorganisaties zijn de maatregelen om de luchtkwaliteit tot onder het niveau van de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie te brengen bekend en haalbaar.

Ze vragen dat de overheid de burgers meer ondersteunt om duurzame mobiliteitskeuzes te maken. Dat kan door extra investeringen in openbaar vervoer en in infrastructuur voor voetgangers en fietsers, door slimme belastinghervormingen die aanmoedigen om te kiezen voor zero-emissie voertuigen en minder autogebruik, en door het instellen van zero-emissiezones in dichtbevolkte gebieden.

Bij al deze maatregelen horen stevige socio-economische correcties voor mensen met een lager inkomen die hun wagen nodig hebben voor noodzakelijke verplaatsingen. De voordelen van deze maatregelen zijn aangetoond in het onderzoek van Clean Cities en Transport & Environment.

Ze vragen daarnaast bijkomende en sociaal rechtvaardige maatregelen in andere sectoren, zoals huishoudelijke houtkachels, landbouw en de zware industrie, die ook in belangrijke mate bijdragen tot de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide.

Tim Cassiers van BRAL besluit: “Er zijn veel win-wins tussen luchtkwaliteit, gezondheid en klimaat. Daarom roepen we onze ministers op om eindelijk de leefbaarheid van onze steden en dorpen centraal te zetten in hun beleid.”

 

    Perscontacten

    Getekend door: BBL, BRAL, Canopea, les Chercheurs d’Air, Clean Cities, Greenpeace, Kom op Tegen Kanker, Recht op Lucht, de Neutrale Ziekenfondsen, de Onafhankelijke Ziekenfondsen, de Liberale Mutualiteiten & Solidaris