Goede startpositie voor toekomst, maar de race is nog niet gelopen

01/10/2020

Voor het eerst vormen klimaat, milieu en natuur een speerpunt in een Belgisch federaal regeerakkoord. Een cruciale startpositie voor het decennium waarin de versnelling richting koolstofneutrale, circulaire en natuurvriendelijke samenleving moet gebeuren, zo stelt de milieubeweging (BBL, BRAL, Greenpeace, IEW, Natagora, Natuurpunt, WWF). Toch moeten er nog kansen verzilverd worden om de race binnen de tijd uit te lopen.

De Croo I kiest voor een Belgische vertaling van de versterkte milieudoelstellingen van Europa. Zo steunt ze de 55% uitstootreductie in 2030 en koolstofneutraliteit voor 2050. Met investeringen en nieuw beleid schakelt ze zich in binnen de Europese Green Deal. Dat is een belangrijke trendbreuk. Toch blijven sommige engagementen nog beperkt tot richtinggevende principes, met onzekerheid over de manier waarop de nieuwe ploeg ze in de praktijk wil bereiken. Begin september lijstte de milieubeweging 6 prioriteiten op. Hoe scoort het regeerakkoord daarop?

1. Groene fiscaliteit en investeringen

Het regeerakkoord bevat een opening naar de vergroening van de fiscaliteit, maar biedt te weinig concrete doorbraken. Zo is een emissievrij bedrijfswagenpark zeker een stap vooruit, maar raakt men (nog) niet aan de salariswagens, de tankkaarten of de federale participaties in luchtvaartbedrijven. Het toekomstige investeringsplan, dat in overleg met de gewesten tot stand zal komen, wil de federale regering wel sterk richten op vergroening.

2. Kernuitstap en energietransitie

De regering houdt resoluut vast aan de kernuitstap. Ze zal ook in overleg met de gewesten prioritair inzetten op interconnecties, vraagsturing, opslag en energiebesparing om de bevoorrading te garanderen. De milieubeweging schat de kans dat er alsnog 2 kerncentrales open blijven, erg klein in. De richting is duidelijk: het roer wordt de komende jaren omgegooid naar een hernieuwbaar energiesysteem met steun voor (innovatieve) oplossingen voor de bevoorradingszekerheid.

3. Windkracht en natuur op zee

Een snelle en ambitieuze uitbouw van windenergie op zee en een offshore grid: daar kiest de regering voor. Er ligt echter nog werk op tafel op vlak van de bescherming en het herstel van Noordzeenatuur, zowel binnen als buiten de windmolenparken. Het wordt uitkijken of de voorziene evaluatie van het marien ruimtelijk plan de steeds grotere druk van economische activiteiten op de natuurgebieden in de Noordzee daadwerkelijk zal terugschroeven, en de ruimte voor een marien reservaat zal creëren.

4. Het spoor op de rails

De regering doet duidelijke engagementen en investeringen in materiaal en toegankelijkheid, de uitbouw van internationale (nacht)treinverbindingen, meer vroege, laatavond-, nacht- en weekendverbindingen. De ambitie is om tegen 2040 naar een gecadanceerd en geïntegreerd openbaar vervoer te gaan, naar Zwitsers model. De regering mikt ook op dubbel zoveel goederenverkeer tegen 2030, onder andere door investeringen van Infrabel. Kort samengevat: een belangrijke stap vooruit richting duurzame mobiliteit.

5. Circulaire economie

In afstemming met de deelstaten wil de regering een federaal actieplan circulaire economie uitwerken, om het grondstoffengebruik in productie en consumptie sterk te verminderen. Ook de focus op herstel en hergebruik, levensduurverlenging van producten, het inspelen op de Europese Green Deal en inzetten van publieke aanbestedingen zijn goede uitgangspunten. Ook opvallend: men onderzoekt of statiegeld in kader van de federale verpakkingsbijdrage kan ingevoerd worden, samen met een verbod op bepaalde plastics. Het akkoord stelt echter geen doelstellingen of precieze maatregelen voor, dus er is nog werk voor de boeg om de voornemens concreet te maken.

6. Biodiversiteit

Rond de handel in illegale hout- en diersoorten schuift het regeerakkoord goede principes naar voor, maar de uitwerking op het terrein zal het engagement moeten waarmaken. Positief is wel dat de regering de negatieve impact van (illegale) ontbossing wil tegengaan in de lopende Europese wetgevende initiatieven en handelsakkoorden. Het komt erop aan om dit engagement niet te beperken tot het voorkomen van illegale producten en ook te kijken naar andere biodiverse ecosystemen dan bossen.

In het algemeen lijkt de federale regering de biodiversiteitscrisis hoger op de agenda te willen plaatsen. De regering brengt de nationale strategie voor biodiversiteit in lijn met de Europese biodiversiteitsstrategie en de Green Deal. Tegelijkertijd is het zorgwekkend dat diepzeemijnbouw geen bijkomende veiligheidschecks krijgt, met zeer grote risico’s voor de onderwaterflora en -fauna.