Super Terram verkent de wereld die onder onze voeten verborgen ligt

Foto 1: Placid Civic Monument, Claes Oldenburg, 1967
Foto 2: Earth interior, Athanasius Kircher, Mundus Subterraneus, 1665

Weet je hoe oud de aarde onder je voeten is? Welk fossiel zou je later willen achterlaten? Wist je dat een groot deel van de aarde in BXL door mensen is verplaatst? Ken je Schaarbeek Vorming al?

Brussel was al het toneel van burgerwetenschappelijk actieonderzoek rond lucht en water. Dat leverde nieuwe kennis op en hielp het politieke debat vooruit. BRAL, stadsbeweging voor Brussel, architectenbureau 51N4E, de faculteit Architectuur van l’Université Libre de Bruxelles (ULB) en het Zwitsers federaal Instituut voor Technologie (ETH Zurich) willen met Super Terram de "bodem" en al haar facetten in het publiek debat brengen. 

De bodem is een echte partner bij het maken van ruimte en plaatsen. De bodem heeft het leven op aarde voortgebracht uit water en microbiële activiteit. Het is een van de meest complexe ecosystemen en een van de meest diverse habitats op aarde.

Toch blijft de bodem onzichtbaar. De bodem herbergt dimensies die worden vertroebeld of van de radar verdwijnen. Denk aan vervuiling, vruchtbaarheid, microbiële activiteit, vuil, archeologie, de watercyclus, organismen, infrastructuur, bouwmateriaal, verdichting, water, het onderaardse ecosysteem, verbeelding, veerkracht, herinneringen, ...

De mens verplaatst vandaag meer sedimenten dan alle natuurlijke processen samen. De bodem wordt vandaag in stadsontwikkelingsprojecten bebouwd en vernietigd, getransformeerd en verplaatst zonder rekening te houden met de situatie en zelfs zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Weinigen weten dat de bodem de veerkracht van de stad bepaalt.

We willen met Super Terram nadenken over en handelen met de bodem omdat het de kans biedt om relaties op te bouwen over de kokers van kennis en actoren heen.

De Zennevallei

Neem nu de bodem van de Zennevallei met zijn moerassen en zijn netwerken van zijrivieren. Het is grondig verstoord door spoorwegen, industrie, enz. Het heeft ook aanleiding gegeven tot nieuwe en verrassende relaties tussen mens en niet-mens en tussen soorten onderling.

Sommigen beschouwen het braakliggende spoorwegterrein van Schaarbeek Vorming in het noorden van Brussel als het grootste braakliggende terrein of "grondreserve" van Brussel (GDPO – Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling). Het Gewest zal het terrein waarschijnlijk aankopen.

Wat het terrein voor ons zou kunnen betekenen, wordt nog niet onderzocht. Schaarbeek Vorming bevindt zich nog onder de radar (behalve voor BRAL die er in oktober 2021 een fietstocht deed 😉 - lees hier het verslag), terwijl het de plaats is waar een reeks vitale functies samenkomen, zoals de haven, de logistiek of zelfs de industrie, maar ook biologische rijkdom. De site van Schaarbeek Vorming ligt in de marge voor de Brusselaars in beide betekenissen van het woord: perifeer en onzichtbaar.

Super Terram

Met Super Terram willen we Brusselaars warm maken voor de bodem en voor Schaarbeek Vorming in al haar veelzijdigheid. Op de friche zelf, maar ook stroomopwaarts en stroomafwaarts zullen we de Zenne volgen naar meer bewoonde en beter toegankelijke gebieden om de mensen te bereiken. Samen met burgers, wetenschappers, administraties en organisaties willen we het debat en onze relatie verdiepen met de bodems die ons in hun greep houden en die ons onzichtbaar of eendimensionaal lijken. 

We geven ons in dit project de tijd - anderhalf jaar hernieuwbaar - om met verschillende Brusselse actoren onderzoek te verrichten en het thema te verkennen. We gaan verder dan de klassieke mobilisatieregisters van de stedenbouw en zijn technische dimensie die al te vaak onleesbaar of ontoegankelijk is. We willen die dimensie vervlechten met die van de gevoelige relatie tot de bodem en die van de menselijke en niet-menselijke relaties die van de bodem afhankelijk zijn.

Wil je meedoen aan het experiment? Neem contact op met marie@bral.brussels