Anspachpark: een eerste blik op de Anneessenswijk

Het zou niet de eerste keer zijn dat vzw de Buurtwinkel haar werkterrein verlaat. Door gentrificatie-processen was eind jaren ‘90 de Bijstandswijk, waar de Buurtwinkel toen werkzaam was,  zodanig veranderd dat de geïntegreerde wijkwerking verhuisde naar Anneessens. Hier zijn we nu actief met een onthaal- en infopunt, we zijn een vereniging waar armen het woord nemen, we hebben een klusdienst en een opbouwwerkteam leefbaarheid.  Er is dus wel een link te leggen met de Anspachpark-wedstrijd van BRAL.

Nu de heraanleg van de centrale lanen er zit aan te komen zouden we, de Sint-Goriks- en Dansaertwijk indachtig en met enig gevoel voor drama, de verhuisdozen en archiefkisten al kunnen klaarzetten. Want dit hebben we eerder gelezen en gezien. We zouden het uiteraard een goede evolutie vinden als er een hoek van de nog steeds zo tegenwoordige croissant pauvre afgeknabbeld wordt. De heraanleg van de centrale lanen – cruciale publieke ruimte in de binnenstad - kan daar de start van betekenen. Maar hoe zal dit proces verlopen en wat wordt de bredere impact van de nieuwe lanen op de centrumwijken?

Wat leeft er bij de bewoners?

Aan de eerste reacties te horen zijn er alleszins wel buurtbewoners te vinden voor een opwaardering van de lanen. In onze buurtbevraging begin 2012 kwamen meer groen en een betere openbare ruimte al uit de bus als prioritair aan te pakken, naast huisvesting, netheid en veiligheid. Deze verzuchtingen van de bewoners hebben we gebundeld in een Prioriteitennota Anneessens waarmee op sectorniveau met Samenlevingsopbouw Brussel de beleidsmakers in Brussel-Stad proberen te inspireren tot een beter sociaal bijgestuurd lokaal beleid.

Parc Anspach ? C’est où ça?

In de Anspachpark-discussie – voor zover er al één is in de buurt- zijn tot nu toe niet echt NIMBY-reacties te horen. Integendeel, we hoorden al concrete voorstellen en mensen stellen ongeacht hun voorkennis soms terecht enkele premissen in vraag. Maar wat meteen opvalt is dat de meesten überhaupt nog nooit gehoord hebben van de toekomstplannen, noch die van de Stad, noch de ideeën die broeien in het middenveld.

Ook mobiliteit een bezorgdheid van de bewoners, die hinder ondervinden van het grotendeels doorgaand verkeer. Alleen lopen de suggesties om eraan te verhelpen wel uiteen. Ook is men het eens over de nood een beter aangelegde publieke ruimte. Maar bij de inrichting ervan blijken concepten als autoloosheid of -luwheid toch nog niet algemeen gedragen. Sommigen geven daar ook de kost van het openbaar vervoer aan als reden aan voor autogebruik. Daarnaast weerklinkt ook dat behalve op de lanen ook nog elders in de Vijfhoek enkele kleine hoogwaardige verblijfsruimtes aangelegd kunnen worden.

Terre d’accueil et transit

Instromen uit het buitenland hebben de samenstelling van de ‘transitwijk’ Anneessens continu veranderd. Die nieuwkomers waren doorgaans socio-economisch zwakkeren die op de laagste segmenten van de huurmarkt af kwamen. De uitverhuizers waren degenen die zich financieel verbeterd hadden – zo bekeken was het een proces van constante de-gentrificatie.

Ondanks enkele wijkcontracten en beginnende ‘verlofting’ (bv. Zennestraat) zijn de socio-economische krachtlijnen van de wijk niet wezenlijk veranderd, waardoor na de heraanleg enkele aspecten van het tegengestelde, klassieke gentrificatie-scenario te voorspellen vallen: heropwaardering buurt, dus instroom middenklasse, dus hogere huurprijzen, duurdere producten en diensten, dus sociale verdringing.

Gentrificatie Light?

Ondanks dat risico willen we Bernardo Secchi, de voorzitter van de Anspachpark-jury, wel volgen inde redenering dat een “lichte gentrificatie” heilzaam kan blijken om enkele uitdagingen in de wijk (en de stadskas) sneller of beter te kunnen oplossen, maar dan met begeleidende maatregelen om de verdringingsprocessen in te dijken. Zoals bijvoorbeeld minima aan te ontwikkelen of renoveren sociale huisvesting, of huursubsidie.

Bij een andere suggestie van Secchi, nl. de bouw van sociale woningen in andere gemeenten als compensatiemaatregel, willen we wel vermelden dat er in de Anneessenswijk ondanks het aandeel woningen in publiek beheer, er niet zo veel sociale woningen stricto sensu voorhanden zijn (zie afbeelding).

Er wordt vanuit de buurt (middenveld en bewoners) al ettelijke jaren bij de Stad Brussel gepleit voor meer woningen met een echt sociaal karakter (toegankelijk voor lage inkomens) en voor een grondige opwaardering van het bestaande bestand, vooral de twee sites van de Brusselse Haard dan (in de Pottenbakkersstraat en in de Gierstraat).

Vooruitblik

Er is niet alleen nog werk om de huidige stand van zaken te communiceren naar vele Brusselaars, de bewoners van het centrum moeten als ervaringsdeskundigen bij uitstek vooral een ruime en ernstige invloed krijgen in het ontwikkelingsproces van de heraanleg. Aan dat debat (informeren, bevragen, verzamelen van suggesties, beleidsbeïnvloeding) willen enkele lokale partners waaronder de Buurtwinkel meewerken. We plannen voor 2013 al gezamenlijke trajecten en acties in Anneessens en de Zennewijk, vanuit een samenwerkingsverband onder de noemer van ‘Werkgroep Groene en Openbare Ruimten’.

Eric Reyntjens
Opbouwwerker Samenlevingsopbouw Brussel
vzw de Buurtwinkel