GBP Heizel’s NEO verdient njet, malgré juridische pirouette

Dit zijn de belangrijkste argumenten die we aanhaalden in de video met het Interregionaal platform:  

• Privatisering publieke grond: Het NEO-project wil publiek terrein privatiseren en commercialiseren voor privéontwikkelaars, met o.a. een megashoppingcentrum van meer dan 70.000 m². 

• Commerce canibale: NEO is niet goed voor het duurzaam ondernemen in Brussel. NEO bedreigt de jobs die vandaag bestaan in het Brussels gewest, vooral dan in de detailhandel.  UNIZO weet dat bij het creëren van 1 job in een multinational 3,5 jobs bij KMO's verloren gaan. Met Docks en U Place heeft Brussel al genoeg winkelcentra. 

• Woon- en groenkeuze: De Heizelvlakte zou men beter gebruiken voor sociale woningen, groepswoonprojecten, gemengde woningen en groene en publieke ruimtes. 

• Mobiliteitsknoop: NEO zal leiden tot veel meer extra verkeer tijdens het spitsuur in de avond, op wegen die autoluw moeten worden, langs parken en de Groene Wandeling. 
• Onheuse stadsdemocratie: De manier waarop men de regels van de stadsplanning kan draaien en veranderen in functie van wat men wil bereiken, is onheus. Ook de timing van dit vierde openbaar onderzoek was onheus: twee van de 3,5 maanden vielen in de zomervakantie wanneer men weinig reactie kan verwachten. 

Hieronder leggen we onze eigen argumenten meer uit en voegen we er ook een paar toe. Gebruik deze informatie gerust om jouw eigen reactie te schrijven. Helemaal onderaan vind je ons volledig bezwaarschrift (in het Frans) zoals we het indienden bij Perspective .
 

Onheuse stadsdemocratie 

Hoewel we blij zijn met de langere termijn – na meerdere verzoeken, was de democratische gang van zaken niet het je dat. Het Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening legt vast dat minstens de helft van een openbaar onderzoek buiten de zomervakantie moet vallen. Het oorspronkelijke openbaar onderzoek begon op 5 juni en eindigde op 3 augustus. De Nederlandstalige vakantie begon op 30 juni, de Franstalige op 7 juli. Aan Nederlandstaligen gaf het openbaar onderzoek dus niet voldoende tijd om te reageren. We kregen wel een verlenging, maar de tijd die we gebruikten om te vragen om onze rechten te respecteren, had gebruikt kunnen worden om het dossier te analyseren. 
 

Juridische pirouette 

Waarom is het nodig om dit bestemmingsplan te wijzigen? Voor de voorzieningen, woningen en groene ruimte die men wil ontwikkelen, is dit niet nodig. Het antwoord is best simpel. Het schoentje knelt bij de handel. De Mall of Europe en zijn gedroomde 72.000 vierkante meter noopt tot een soepeler juridisch kader, want nu duldt het gewestelijk bestemmingsplan “slechts” een winkeloppervlakte van 13.000 vierkante meter. (Ter vergelijking: Docks telt 56.000 vierkante meter.)

Met deze wijziging wil men op kousenvoeten de doelen van het Plan voor Internationale Ontwikkeling (2007) realiseren, dat de komst van een shoppingcenter aankondigde.1 Het gewest, de stad Brussel en Unibail-Rodamco-Westfield tekenden in 2014 een contract, maar sindsdien verkreeg het project geen juridische basis doordat de mobiliteitsknoop rond NEO niet ontward geraakt.

Het Gewest vat de wijziging van het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) niet langer op als “een toereikende rechtsgrondslag voor de locatie en vergunning” van NEO. Het dient nu enkel om “het gebied in kwestie te ontwikkelen tot een gemengde wijk die de internationale rol van Brussel zal verzekeren”. Op die manier stelt de gewestregering de studie van de mobiliteitsscenario's uit tot een later tijdstip. De Stad Brussel zal dan een Bijzonder Bestemmingsplan (BBP) moeten opstellen. 

We verbazen ons over de durf van het Gewest om zich zo te onttrekken aan de verantwoordelijkheid voor het project en het op gemeentelijke leest te schoeien, terwijl ze met NEO toch een supra-lokaal, en zelfs internationaal doel voor ogen heeft. (Maar wie de geschiedenis een beetje kent, is nu ook weer niet zo verbaasd. Zie ons persbericht uit 2009 waarin we vragen om gewestelijke coördinatie op de Heizel).

Commerce cannibale

Hoe garandeert men dat NEO geen bestaande jobs zal doen sneuvelen? De geplande winkelruimte van NEO is 72.000 vierkante meter. De effectenstudie van het project spreekt cynisch over het verschuiven van economische evenwichten, waarbij sommigen zullen profiteren en anderen niet. In het regeerakkoord van Vervoort III staat: “Om de kleine handelszaken te versterken, zal een moratorium ingesteld worden op de vestiging van nieuwe grote winkelcentra.” (p. 69) Die zin insinueert dat het of-of is, niet en-en.
 

Algemene herziening Gewestelijk BestemmingsPlan (GBP) 

Er is een proces aan de gang om het gewestelijk bestemmingsplan, dat dateert van 2001, volledig te herzien. Dit proces is een werk van lange adem. BRAL bracht haar expertise al mee in verschillende van de 25 ateliers.2 De herziening heeft onder andere als doel om een nabije stad te maken, vooral wat het economisch weefsel en de handel betreft.  

Gaat NEO dan niet in tegen de nieuwe geest van het toekomstige gewestelijk bestemmingsplan? Voor het beoogde NEO wil men vooral een publiek aantrekken dat de wagen gebruikt. 
 

Mobiliteit 

De inspanningen van de laatste twee legislaturen om de stad leefbaarder te maken op vlak van mobiliteit en de autodruk te verminderen zijn enorm. Denk maar aan het regionale mobiliteitsplan, de zone 30, de LEZ, de autoluwe wijken, de veranderde infrastructuur voor voetgangers en fietsers. De regering geeft met NEO een omgekeerd signaal, want het project rolt de rode loper uit voor de auto. De Houba de Strooperlaan krijgt bijvoorbeeld in elk scenario een verkeerstoename van 350% tijdens het spitsuur. 
 

Klimaat en groene ruimtes

In het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling op p. 49 lezen we over de Heizel: “De geplande inrichting van de Heizelvlakte zal het mogelijk maken om uitgestrekte groenvoorzieningen aan te leggen en zal eveneens bijdragen aan de versterking van het blauwe netwerk en de afvoer van regenwater naar het bovengrondse waterstelsel.” In het Frans op p. 49: “L’ensemble des aménagements imaginés sur le plateau du Heysel permettra la création d'importants espaces verts et contribuera également au renforcement du maillage bleu et au renvoi des eaux pluviales dans le réseau hydrographique de surface.”

Andermaal blijken definities en vertalingen belangrijk. Wat zijn espaces verts?  Bedoelt men hier groene ruimtes? In het Gewestelijk Bestemmingsplan gaat het dan onder andere over groengebieden, groengebieden met hoogbiologische waarde, parkgebieden, gebieden voor sport- of vrijetijdsactiviteiten in de open lucht en bosgebieden. 

Maar dat is niet wat er zal komen, volgens de effectenstudie van het project. De “groenvoorzieningen” in het voorgestelde project kunnen van alle soort slag zijn. Ze zijn niet noodzakelijk in volle grond, het kan dus bijvoorbeeld gaan over groene platen of daken. 

Deze “vergroende” gebieden zijn ecologisch en landschappelijk minder interessant omdat ze het aandeel volle grond verminderen (of zelfs volledig verharden), oude flora vervangen door nieuwe (uitheemse?) flora, en het groenblauw netwerk kunnen doorbreken. 

Dit gaat opnieuw in tegen de inspanningen van het Gewest op vlak van klimaat. Het is onthutsend dat er hier geen enkele volle-grondgarantie is opgenomen, terwijl de meeste hervormingen (Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV), Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP)) en projecten tot doel hebben om de oppervlakte van volle, doorlaatbare grond te vergroten. 

De Heizel vormt nu de ontbrekende, ecologische schakel tussen het Ossegempark, het Dielegembos en het Laarbeekbos. Echte groene ruimtes zouden die groene zones met elkaar kunnen verbinden, maar dat is nu dus niet het geval.

60% van de oppervlakte van het geplande project laat het water niet naar de bodem door. Het programma voor het Gebied van Gewestelijk Belang zal het gebied waarschijnlijk nog meer verdichten en verharden. Daardoor zal de natuurlijke infiltratie van het regenwater verminderen, en dat waar het grootste deel van de zuidwestelijke zone gemarkeerd is als overstromingsgebied met een laag tot hoog risico.
 

Koolstofrapport 

Het studiebureau gaf een inschatting van hoeveel CO2 het project zou uitstoten. Er zijn twee scenario’s bestudeerd: een met het GBP en een zonder. Het project met het GBP (en dus met NEO) stoot 3 keer meer ton CO2 uit dan dat zonder. Dat is grotendeels te wijten aan het verkeersinfarct … euh de mobiliteit, verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale uitstoot. Het koolstofrapport laat de vernietiging van de groene zones buiten beschouwing, een gebrek, volgens ons. Ook het extra transport van leveringen en vliegtuigreizen werd buiten beschouwing gelaten. 

Een winkelcentrum slurpt energie, waar gaat die energie vandaan komen? Concurrentie op het eigen dak – waar men moet kiezen tussen groen, waterboiler en zonnepanelen - en een moeilijke energiecontext zijn belangrijke parameters. Alleszins: beide scenario’s zullen volgens het koolstofrapport negatieve gevolgen hebben voor mobiliteit, handel en milieu. 
 

Gewestelijke oproep  

15 jaar later steken we nog steeds tijd in een project uit een vervlogen tijd. Wie steunt dit project nog? Zoveel adviesraden hebben zich al negatief uitgesproken tijdens het openbaar onderzoek van 2022.
De grandeur van de Heizel op een democratische manier inrichten is te doen. Maar niet met dit project.
 

Reageer ook!   

Je vindt het dossier en de info over hoe te reageren online bij Perspective of bij de Stad Brussel: Stadsbestuur Brussel - Departement Stedenbouw – Hallenstraat 4, 1000 Brussel. 
Ze zijn open van maandag tot woensdag: 8.30 - 16 uur, donderdag: 8.30 - 18 uur, vrijdag: 8.30 - 13 uur. Donderdag: 16 - 20 uur (alleen op afspraak: 02/279.29.29). Informatie en technische uitleg kunnen alleen op afspraak worden verkregen: 02/279.30.89. 
Je kan reageren tot en met 15 september:  

• via het formulier van Perspective  
• per e-mail: GBP@perspective.brussels  
• per brief naar: Perspective.brussels, departement Territoriale Strategie, Naamsestraat 59, 1000 Brussel  
• mondeling bij het hierboven vermelde gemeentebestuur, dat ze zal optekenen en de aangever er gratis een afschrift van zal bezorgen.