Schaarbeek-Vorming: eerste puzzelstuk is gelegd - maar van welke puzzel?

Ter herinnering: 40 ha van Schaarbeek-Vorming staat nog steeds te koop. Onze verwachting is dat het Brusselse Gewest dit terrein koopt. De vraag is wat er komt eens het Gewest deze lap grond verwerft. Van de oorspronkelijke invulling – een knooppunt van vele spoorwegen - blijft er niet veel meer over. Toen we onze grote tour op Schaarbeek Vorming hielden in oktober 2021, leerden we dat bijna alle spoorwegen werden verwijderd. De eigenaar deed dit om het terrein ‘ontwikkelingsklaar’ te kunnen verkopen. Destijds vonden we dat best vreemd voor een site die goederen per trein wil laten toekomen om ze van daaruit te verdelen over de stad.

Het lijkt er nu op dat minstens één levensader wel op de rails blijft. Er is een akkoord over het behoud van de spoorwegverbinding over de Vilvoordselaan. Zo blijft een deel van de site van Schaarbeek Vorming verbonden per spoor én gelinkt aan het water. Het is een belangrijke eerste schakel in de industriële ‘ontwikkeling’ van 40 hectare spoorwegterrein dat momenteel nog braak ligt.

Als u spontaan aan de friche Josaphat moet denken, bent u niet de enige. Het goede nieuws is: we hebben op Schaarbeek-Vorming de kans om niet opnieuw dezelfde fouten te maken – lees, onder andere: burgers laat betrekken in het proces en (het potentieel van) de ecologische en landschappelijke waarde van het terrein miskennen. Er dient dus eerst en vooral nagedacht te worden over de rol van deze machtige plek in het grootstedelijke groenblauwe netwerk.

Quote: Nadenken over de rol van deze machtige plek in het grootstedelijke groenblauwe netwerk is volgens ons de eerste prioriteit.

Natuurontwikkeling

Onze oproep: schrijf éérst je landschappelijke en ecologische verhaal en voorzie daarin plaats voor de gewenste economische ontwikkelingen die evolutief ingevuld worden. We hebben hier een enorme kans een heel mooi verhaal te schrijven waar nog vele generaties trots op kunnen zijn. Wanneer we weten waar we zeker nièt willen bouwen, kunnen we andere percelen vrijhouden voor een mogelijke ontwikkeling. In de tussentijd kan de natuur ook daar zijn gang gaan. Gelieve dus niet om de zoveel tijd alles kapot te bulldozeren uit angst dat er een zeldzaam vogeltje gaat broeden, maar ga erover in gesprek met natuurverenigingen. De Haven van Antwerpen sloot bijvoorbeeld een samenwerkingsakkoord met Natuurpunt. Ook in Brussel kan zo’n overeenkomst zorgen voor evolutieve steun aan het plantaardig en dierlijk leven in de bodem.

Leefmilieu Brussel toonde op onze ‘Grand Tour Schaarbeek-Vorming’ best ambitieuze plannen met een opengelegde Zenne en (zeer) brede armen die als groenblauwe vingers de industrie doorkruizen en fungeren als wadi (wateropvang) van de omliggende ontwikkeling.

Industriële ontwikkeling

Wat BRAL betreft, is er wel degelijk plaats voor logistiek/industrie op Schaarbeek-Vorming. Omdat we er voor zijn dat er maximaal wordt ingezet op logistiek per trein en boot, zijn we tevreden dat de treinverbinding met dit akkoord gered is. Het zag er namelijk lang uit dat deze navelstreng ging doorgeknipt worden omwille van een ingewikkeld juridisch steekspel. Bruzz vatte het mooi samen in dit artikel. 

Er is wel een belangrijke maar. Logistiek en industrie hebben voor ons enkel zin, als ze het verkeer van de (snel)wegen en uit de stad halen. Kortom, de industrie moet effectief gebruikmaken van het water en het spoor. Dat overstijgt de site en impliceert ook een doortastend logistiek plan.

Geen schoendozen a.u.b.

Kleine spelbederver: omdat de huidige verbinding jaren niet meer werd onderhouden, zouden er nieuwe sporen moeten gelegd worden. Wat dan weer een extra reden is om ze ineens te verleggen zodat ze de toekomstige ontwikkelingen niet storen. Zo wordt een groot stuk rechtstreeks toegankelijk via de Vilvoordselaan.

Onze vrees is daarom dat (een deel van) de industriële ontwikkeling zal bestaan uit een ‘klassieke’ KMO-zone van bedrijven die volledig gericht zijn op wegtransport. Het mag duidelijk zijn: dat is een NO GO voor BRAL. We kunnen deze site van de toekomst niet opofferen aan zo’n concept uit het verleden.

Extra aanbevelingen

Wie meer wil weten over de site, kan hier het volledige verslag lezen van de excursie die we er organiseerden in de aanwezigheid van verschillende betrokken partijen. Maar deze extra aanbevelingen willen we jullie niet onthouden:

• Het dossier kan nog vele kanten uit, wees niet bang het debat open te trekken en er ook geïnteresseerde verengingen en Brusselaars bij betrekken. De site lijkt afgelegen maar zoals deze dag aantoonde, is de interesse groot.
• Saneer niet te snel; saneren is kostelijk en voor je het weet, ben je een terrein aan het ontwikkelen gewoon omdat de sanering zo duur was. Een bordje ‘Verboden van de grond te eten.’ is soms al voldoende. We moeten natuurlijk wel vermijden dat het grondwater vervuild wordt. 
• Er zal veel grondverzet zijn. Spring er creatief mee om en maak er bijvoorbeeld bergjes mee die een eigen biotoop kunnen ontwikkelen. Die hopen grond kunnen ook een rol spelen bij het creëren van microklimaten, het milderen van de wind of het geluid.
• Op vraag van een van de aanwezigen: vergeet Haren niet ;) Er was ooit een zeer ambitieus idee van een fietsbrug, dat hoeft voor hem niet, maar iets gelijkaardigs zou toch wel handig zijn voor de verbinding Haren – Brussel.  De site kan sowieso een belangrijke rol spelen als as voor zachte mobiliteit. Zowel Nood-Zuid als Oost-West. Daarvoor moet er wel op grote schaal naar het gebied kijken. Toch maar een Richtplan maken? Wel best niet zomaar geschoeid op de leest van de huidige richtplannen van aanleg. Wie zoekt naar mosterd, kan die vinden in dit artikel.

Hoe dan ook: BRAL kijkt uit naar het vervolg. Nu het eerste puzzelstuk gelegd lijkt – de deal is nog niet 100 % juridisch rond – zit er wel schot in de zaak. Hoog tijd dus om het debat open te trekken!