Artikels

Thema

En deux ans de recherche action, le BRAL, Cosmopolis et d’autres groupes citoyens ont appris à mesurer les microparticules dans l’air qu’on respire quotidiennement, et à problématiser cette situation pour défendre tous les Bruxellois. Dans ce manuel multilingue, les chercheurs et les praticiens livrent les découvertes et expériences autour d’AirCasting Brussels. On y découvre ensuite d’autres exemples de sciences citoyennes non-environnementales. Et pour terminer, on trouvera une réflexion méthodologique, tant du point de vue éducatif que politique.

Par la curiosité et l’échange réciproque entre académiques et citoyens, la barrière techno-scientifique qui sépare souvent les citoyens des décisions politiques, peut être franchie en démocratisant la connaissance. En faisant confiance à l’intelligence de tous les acteurs. Parce que chacun sait, chacun agit. Et peut se responsabiliser, s’il le faut, en coalition avec les chercheurs ou le politique, pour une ville qui se gouverne mieux.

Nous espérons que cette publication vous inspire -  en tant que travailleur de rue ou bien coordinateur d’un Living Lab complexe. Cosmopolis et le BRAL vous invite à cocreér la connaissance de la ville complexe. Laissez-vous guider par votre passion et votre curiosité. La ville le mérite.

  • Pour l’obtenir, il suffit de passer nous voir au bureau (place du Samedi 13 – 1000 Bruxelles). Ou d’envoyer un e-mail à l’adresse info@bral.brussels et vous la recevrez ensuite rapidement dans votre boîte aux lettres. 
  • Si vous êtes convaincu.e du but de BRAL, alors devenez membre ! Vous recevrez cette publication et les autres de cette année.
  • Nous donnons des ateliers sur l'organisation de citizens science. Souhaitez-vous recevoir une formation sur ce qu'est citizens science et comment l’appliquer dans votre organisation ? Le BRAL aimerait prendre la parole devant votre organisation. Contactez-nous pour une formation transversale adaptée aux adultes via info@bral.brussels.
  • En juin 2019, nous organiserons également un atelier général sur les sciences civiques avec Cosmopolis VUB dans un lieu central à Bruxelles. Restez à l’écoute via www.bral.brussels pour plus d'informations !

Liévin Chemin, Nicola Da Schio, Tim Cassiers

Mouvement urbain BRAL et centre de recherche urbaine Cosmopolis - VUB

Avec le soutien d’INNOVIRIS

Bruxelles, 2015. Alors que Caro se frotte les yeux - c’est chaque fois la même chose quand elle se retrouve à Bruxelles après quelques jours de vacances - Katia se rend compte que Romain, cycliste, dépasse sa voiture sur la route. Une journée comme une autre, alors que la pollution de l’air, elle, est omniprésente à BXL, tue et nous aveugle. Pourtant, presque tout le monde semble s’en foutre. Mais peu à peu, au milieu de tout cela, une paire de poumons, un cri, des voix s’élèvent.

Le BRAL retrace aujourd’hui dans une nouvelle bande dessinée l’histoire de ces voix. Depuis leurs interrogations, inquiétudes et l'indignation des débuts, jusqu’au mouvement qui émergea pour les rapprocher.

Mais que veut ce mouvement? Et que voulons-nous pour changer l’air bruxellois? Ne tournons pas autour du pot, c’est sur sa vision de la mobilité que le lecteur sera invité à réfléchir puis faire ses choix concrets grâce à un grand poster infographique.

Amis de l’air, activistes, mais aussi, vous, futur lecteur, rejoignez le mouvement, faites entendre votre voix et adressez vos recommandations au gouvernement pour un air de qualité ! #BXLDemandsCleanAir

Cette publication est la deuxième publication de 2019 du BRAL. Elle est aussi disponible en Néerlandais. Vous pouvez lire la publication ci-dessus.

  • Pour obtenir votre version papier, il suffit de passer nous voir au bureau (place du Samedi 13 – 1000 Bruxelles). Ou d’envoyer un e-mail à l’adresse info@bral.brussels et vous la recevrez ensuite rapidement dans votre boîte aux lettres. 
  • Si vous êtes convaincu.e par les missions du BRAL, alors devenez membre ! Vous recevrez cette publication et les autres de cette année.

Avez-vous des questions, des suggestions ou des remarques ? Envoyez un mail à Marie (marie[at]bral.brussels), Tim (tim[at]bral.brussels) ou Liévin (lievin[at]bral.brussels).

Avez-vous écrit une critique de notre publication ? Laissez-nous savoir via info@bral.brussels.

BRAL – MEMORANDUM Verkiezingen Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2019-2024

Een gezond, solidair en milieuvriendelijk Brussel, dat is waar we naartoe willen. Met deze 25 punten geraken we op de goede weg. Verplichte lectuur voor alle pasverkozenen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, lijkt ons!

Stadsbeweging BRAL strijdt voor een solidair, participatief en gezond Brussel. In deze strijd zet BRAL de Brusselaars centraal, van mobiliteit tot stedenbouw. Uit onze jarenlange ervaring met burgerinitiatieven en beleidsvoorbereidend werk destilleert BRAL de volgende aanbevelingen voor het regeerprogramma 2019-2024.

De 25 punten in dit memorandum maken volgens ons het verschil en zijn een opstap naar een heel scala van andere maatregelen. En ze zetten de transitie naar een klimaatneutraal en democratisch Brussel 2050 in gang.

Ooit al gehoord van een living lab? Een living lab is niet zomaar de stad gebruiken als laboratorium om experimenten te doen. En burgers zijn niet zomaar proefkonijnen.

Bij een living lab sturen de gebruikers van de stad het onderzoek.

Ze brengen de wetenschappelijke theorie in praktijk en experimenteren voor en door de stad. Het doel is maatschappelijke innovatie, een verbetering in het leven van de meer-dan-proefkonijnen.

Klinkt als iets voor BRAL? Klopt!

Veel living labs slagen er niet in om inclusief te werken en trekken slechts één bepaald publiek aan. Of hun living lab is enkel toepasbaar op een heel specifieke plek. Jammer toch?

Cosmopolis van VUB zette een internationaal consortium op om die valkuilen te omzeilen met een ‘smart’ living lab. BRAL stapte er in mee. We gingen aan de slag met een living lab dat van in het begin bepaalde groepen betrekt en op het stedelijke niveau focuste.

AirCasting Brussels: een Brussels lab rond luchtkwaliteit

De laatste drie jaar werkte BRAL aan een living lab om de Brusselse luchtkwaliteit te meten, AirCasting Brussels. We deden dit samen met Cosmopolis van VUB en met de steun van Innoviris. De prioriteit van BRAL was om burgers duurzaam te mobiliseren voor een gezonde lucht in Brussel. Een wetenschappelijk lab met burgers rond luchtvervuiling was voor BRAL essentieel om dit doel te bereiken.

Een belangrijke stap was mensen aantrekken die wilden deelnemen aan ons onderzoek om de Brusselse luchtkwaliteit te meten. We merkten al in het project ExpAIR dat de aantrekkingskracht voor een deelnemer immaterieel kan zijn: het plezier van het ontdekken, bijleren en samen nadenken over een specifieke kwestie.

De rol van BRAL in het living lab was niet die van expert. We kwamen naar de burger toe met de boodschap: “We willen dat jullie expert worden”.

Met een mobiel meettoestel en een app op de smartphone konden de burgerwetenschappers al snel aan de slag. Vrijwilligers hebben zo meer dan 500 uren geregistreerd van concentraties PM2.5, en verzamelden in tien maanden tijd meer dan een miljoen gegevens.

Die gegevens werden verzameld op een interactieve kaart die de dagelijkse ervaring van de Brusselaar toont. Gelijk waar je bent, kon je zien wat je blootstelling was. Want ook al wonen mensen op een specifieke plek, je komt ook je deur uit. En dan word je ook blootgesteld aan luchtvervuiling. Zo beantwoordden we de nood aan opschaalbaarheid van ons project.

We begonnen met drie groepen actieonderzoekers: bewoners in hartje Brussel, expats die bij de EU werken en fietsmilitanten. Telkens pasten we ons labo aan aan het leven van de vrijwilligers, hun tempo, hun levensstijl, hun beschikbaarheid. Van drie groepen groeiden we naar een kleine tiental. BRAL leerde dat we als facilitator heel flexibel konden zijn naar de verwachtingen en noden van de groepen.

De sleutel tot succes van het living lab lag in het samenkomen, samen vergaderen. De burgers werden slimmer en mondiger door hun kennis te delen. 

Het samenkomen om de metingen en kennis samen te leggen vormde de sleutel tot succes. Het versnelde enorm de collectieve kennis, het verantwoordelijkheidsgevoel naar de groep toe én de empowerment en goesting van de actieonderzoekers om te mobiliseren.

Ook voor de wetenschappers en voor ons bleek het proces van experimenteel leren, het uitwisselen van kennis cruciaal om ons project te verbeteren.

SmarterLabs: een internationaal consortium

AirCasting Brussels was een deel van een breder Europees project, SmarterLabs. Ook Maastricht, Graz en Bellinzona (Zwitserland) hadden hun eigen living lab. Onder de noemer Smarterlabs (voluit «Improving anticipation and social inclusion in living labs for smart city governance») organiseerden we in vier steden en drie workshops actieonderzoeken. Het project focuste op het identificeren en anticiperen op problemen die kunnen opduiken in Living Labs: sociale uitsluiting (drempels die verhinderen dat mensen op een zinvolle manier kunnen deelnemen) en het opschalen (drempels om de impact van een project te vergroten in de maatschappij).

Samen met deze Europese partners bundelen we nu wat we leerden uit dit onderzoek.

We schreven onze lessons learned neer in richtlijnen én in een filmpje.

Je kan hier de volledige richtlijnen (EN) lezen en downloaden. Er is ook een handige korte versie (FR, EN). En bekijk ook het filmpje hieronder! Voor burgers, onderzoekers en praktijkwerkers die een living lab willen organiseren of participeren. Zo willen we iedereen die aan een living lab wil beginnen, op weg helpen. Want, wat betekent nu een living lab en hoe begin je eraan?

SmarterLabs werd ondersteund door Urban Europe Joint Programming Initiative van de Europese Unie. Innoviris steunde het Brusselse deel van het project. Meer informatie over het project vind je hier: https://smarterlabs.uni-graz.at/en/publications-results/

Als je dit document wil citeren, kan je deze referentie gebruiken: Dijk, M., da Schio, N., Diethart, M., Höflehner, T., Wlasak, P., Castri, R., Cellina, F., Boussauw, K., Cassiers, T., Chemin, L., Cörvers, R., de Kraker, J., Kemp, R., van Heur, B. (2019). How to anticipate constraints on upscaling inclusive Living Lab experiments, SmarterLabs project 2016-2019, JPI Urban Europe.

Smarterlabs op Facebook: https://www.facebook.com/smarterlabs/

AirCasting Brussels + nieuwsgierige burgers + instrumenten voor burgerwetenschap = metingen van blootstelling aan fijn stof + citizen science die tot actie leidt

We zijn als burgers dagelijks blootgesteld aan luchtvervuiling. Maar hoe sterk precies, hangt af van waar en wanneer je je ergens bevindt. Je bent je er vaak niet van bewust dat je woont, werkt of vaak passeert op zwaar vervuilde plaatsen. Daarom startten BRAL en Cosmopolis VUB het project AirCasting Brussels samen met vele burgers.

Van burgerexpert naar actie

Met mobiele meettoestellen hebben de burgers hun blootstelling aan fijnstof gemeten en werden zo experten van hun omgeving. En eens ze die kennis hadden, werden burgers actoren. Ze ondernamen actie om hun omgeving te verbeteren.

BRAL en Cosmopolis vuurden met plezier de ontspruitende burgerinitiatieven aan om het recht op schone lucht te eisen. Want we verdienen allemaal een betere, leefbare en gezondere stad.

De AirCasters getuigen

Met de geweldige mensen van ZinTV maakten we zes video’s. BRAL en Cosmopolis stellen het project voor. En vijf AirCasters die zich de voorbije jaren hebben ingezet voor schone lucht in Brussel nemen het woord: Patricia, Rajaa, Katia, Olivier K en Oliver D.

  • Patricia is arts en mama die woont in Molenbeek. Ze leidde mee mama’s op in andere meetgroepen in onder andere het Arabisch en Turks. Soms gefrustreerd, maar nog steeds gemotiveerd. (FR)
  • Rajaa woont op de vijfde verdieping aan het kanaal in Molenbeek. Allergieën en astma ziet ze steeds meer rond haar. 500 kinderen kwamen op voor hun gezondheid op het Gemeenteplein in Molenbeek.   (FR)
  • Katia was automobiliste die woont in de buurt van het Jubelpark. Sinds ze ontdekte dat het bij haar thuis zo vervuild was, begon ze te werken op een co-working plek en te fietsen in de stad. (FR)
  • Olivier K is expat en fietser bij de EU Cycling Group. Luchtkwaliteit is voor deze fietsers een prioriteit
  • Olivier D is bezorgde papa die zijn kinderen door de drukke Brusselse straten. Hij organiseerde mee de acties aan de schoolpoorten
  • Tim, Liévin (BRAL) en Nic (Cosmopolis) stellen het project AirCasting voor

Meer info:

De regionale verkiezingen zijn achter de rug en de kaarten liggen anders. Wat doet de volgende Brusselse regering met het metro-dossier? Dat is nog koffiedik kijken. Ondertussen dendert de machine verder.

Voor het stuk metro noord zijn we toe aan de voorstudie. Op donderdag 4 juli luistert de overlegcommissie naar de adviezen over wat er best bestudeerd wordt.

BRAL stuurde alvast haar advies in.

  • Eerst en vooral vragen we om de impact van de metro ruim te zien: kijk niet enkel naar de onmiddellijke omgeving van het vooropgestelde traject en de stations. Een lijn met een regionale en structurerende roeping verdient ook een mobiliteitsstudie op regionale schaal. Met inbegrip van de hertekening van het hele MIVB net in functie van deze metro.
  • Daarnaast vragen we een uitgebreid hoofdstuk over de tram 55. Wat als de tram verdwijnt? Wat zouden de gevolgen voor de lokale mobiliteit in Schaarbeek en Evere zijn? En wat als de tram blijft? Welk middel kan het best het capaciteitsvraagstuk oplossen? BRAL pleit ervoor om alle pistes grondig te bestuderen.

We hopen alvast dat de overlegcommissie zal luisteren naar onze bezwaren! Het volledig bezwaarschrift vind je in de bijlage.

De opinie van BRAL over de metro vind je in onze publicatie ‘To metro or not to metro’.

BRAL reageerde op BRUZZ over de uitbreiding van de metro naar aanleiding van ons bezoek aan de formateurs.

Vier juni jongstleden organiseerde stadsbeweging BRAL, in samenwerking met GC Nohva en De Groene Wandeling/La Promenade Verte, een debat over de tramplannen in en rond Neder-Over-Heembeek. Het verslag!

Er is niet enkel het tramplan van de MIVB om NOH beter te verbinden met centrum. Ook de Rand vindt binnenkort haar weg naar NOH dankzij de Ringtrambus van Brabantnet. Of toch bijna.

Hoog tijd dus om de twee projecten eens naast elkaar te leggen. Jacques Evenepoel (MIVB) en Joost Swinnen (Brabantnet/De Lijn) waren de centrale sprekers. Maar het massaal opgekomen publiek kreeg de hoofdrol.

Je vindt onderaan deze pagina de presentaties van De Lijn over Brabantnet (de Ringtrambus incluis) en van de MIVB over de plannen om NOH te ontsluiten (ont-sluiten = verbinden) met een tram. We zetten de voor ons opvallendste elementen op een rij.

Het tramtraject van NOH naar het centrum ligt nog lang niet vast.

  • Het traject van de tram die NOH met het centrum moet verbinden ligt nog lang niet vast! Er werden weliswaar al voorbarig een aantal ideeën naar voren geschoven (wat voor verwarring zorgde) maar het externe studiebureau dat de impactstudie gaat uitvoeren, krijgt wel degelijk de vrije hand om tot een zo objectief mogelijk verhaal te komen.
    De impactstudie vertrekt dus van een carte blanche. Er worden en gros twee corridors bestudeerd waarbinnen vele varianten mogelijk zijn. Van elke variant worden de voor- en nadelen bestudeerd. Pas dan wordt een voorkeurstraject naar voren geschoven. Dat zou eind 2019 gebeuren. Een begeleidingscomité van buurtbewoners volgt de studie voor het tracé op (https://www.brusselsamen.be/p/news/451 ). In december voorziet de stad gedurende een maand extra participatiemomenten. De volledige planning vind je in de slides. Als alles goed gaat, kan de tram er liggen tegen 2025.
  • Die tram zou niet tot in het centrum van Brussel-Stad lopen, maar zou stoppen aan het Noordstation waar je zou moeten overstappen. Dit zal sowieso ook het geval zijn met de huidige tram 3 wanneer de plannen voor de nieuwe Noord-Zuid Metro worden doorgevoerd.

Moest ik hier wonen: ik zou zeker vragen dat de tram wordt doorgetrokken – Joost Swinnen, Brabantnet/De Lijn

  • Het debat over de nood aan een tram blijft levendig. Wat is er mis met een bus of een trambus (zie verder)? Volgens de MIVB hebben gewone bussen simpelweg een te kleine capaciteit voor de grote vraag naar openbaar vervoer nu en (vooral) in de toekomst. Een tram is dan de meest logische optie om te voorzien in een efficiënt openbaar vervoer met een grotere capaciteit. Volgens De Lijn, dat evaring heeft met trambussen, is een trambus van en naar NOH geen goed idee. De sporen voor tram 3 naar het centrum liggen er al en het zou vreemd zijn om voor de rest van het traject een trambus in te zetten. Dan blijf je zitten met een ongelukkige overstap zoals nu aan halte Heembeek. “Moest ik (Joost Swinnen) hier wonen: ik zou zeker vragen dat de tram wordt doorgetrokken”.
  • Een trambus is wel een goed (tijdelijk?) alternatief voor de aanvankelijk geplande Ringtram omdat dit kan voortbouwen op een (grotendeels) bestaand bustracé. Je krijgt dus één lang traject. Een trambus kan ook een oplossing bieden voor het protest tegen de tram op enkele knelpunten in Vilvoorde. Bekijk het traject van de Ringtrambus op de foto.
  • De indiensttreding van de trambus is voorzien in september 2019. Wel moet er nog een akkoord gevonden worden met de stad Brussel voor het deel op de Romeinsesteenweg.

De communicatie en betrokkenheid naar de (Franstalige) Brusselaar was gebrekkig. Dat geeft De Lijn ook zelf toe en ze geeft aan dit in de toekomst te willen verbeteren.

  • Wat betreft de Romeinsesteenweg: een bewoner van de Brusselse kant van de straat wijst (terecht) op het volledige gebrek aan communicatie over de Ringtrambus naar de Brusselaars toe. De Lijn geeft toe dat ze zeker wat betreft de Franstalige Brusselaar te kort schoten qua communicatie en betrokkenheid. Voor bv. de inwoners van de Sint-Annalaan in Strombeek en Koningslo wordt daar wel tijd en energie ingestoken (zie bv deze brief). De Lijn zegt deze opmerking over de slechte communicatie naar de Brusselaars toe mee te nemen.
  • ‘’Hoe zit het met de samenwerking tussen de MIVB en De Lijn?’ was ook een cruciale vraag in dit debat. Beide heren beamen dat ze geregeld samen zitten om plannen en visies uit te wisselen. Nuance: Bij de MIVB is de (politieke) opdracht explicieter om in te zetten op verbindingen binnen Brussel terwijl De Lijn ook duidelijk de opdracht kreeg verbindingen te leggen met Brussel. In Vlaanderen wordt er dus meer intergewestelijk gedacht dan in Brussel.
    echnisch gesproken is het ook perfect mogelijk via het MOBIB-systeem naar één ticket voor beide operatoren. De politieke discussies over die samenwerking en een hypothetisch eengemaakt tarief lopen echter al vele jaren.

Vlaanderen denkt meer intergewestelijk dan Brussel. Toch loopt de politieke discussie over het hypothetisch eengemaakt tarief al vele jaren.

  • Over de concrete aansluiting van de geplande tram door NOH met de Ringtrambus bleef de uitwisseling echter vaag. De twee trajecten zijn (nog?) niet op elkaar afgestemd. Een mogelijk aanknopingspunt aan/onder de Ring (al dan niet met wat overstapparkings erbij) blijkt technisch moeilijk te zijn (o.a. door leidingen onder grond). Kortom, verder onderzoek is nodig. We hopen alvast dat het ook een politieke prioriteit wordt dat deze lijnen elkaar vinden. Uit de zaal werd er ook gewezen op de mogelijkheid/noodzaak sneller in het UZ van Jette te geraken. Een aantrekkingspool die nu slecht bereikbaar is voor zowel ‘klanten’ als het personeel. De MIVB pikt daarop in door erop te wijzen dat het doortrekken van de tram 9 van het UZ Jette naar de Heizel de ontsluiting van het UZ ook al wat zal verbeteren.
  • Op de vraag of de MIVB wel kon omgaan met de drassige grond en de vele verzakkingen aan bv. de Oorlogskruislaan, kwam het laconieke antwoord dat we er dan ineens … een metro bij zouden hebben. De MIVB maakt zich echter hard de technische bagage in huis te hebben om hier goed mee om te gaan. Ze legden al tramsporen in veel uitdagendere omgevingen. Aanvullend was er de vrees voor lawaaihinder: die zou door moderne materialen beperkt zijn. We geven mee dat het belletje van de tram (tingting!) ook tot de ongerustheden behoort.
  • Wanneer het tracé van de NOH-tram gekend is, worden ook de bustracés aangepast. Dit is steeds zo wanneer nieuwe projecten voor het openbaar vervoer van start gaan. Bustracés blijven belangrijk voor het fijnmazige, lokale netwerk. Gezien het reliëf van NOH gaan de bestaande en nieuwe tracés voornamelijk in oost-west richting en volgen ze de hoogtelijnen. Buslijnen zouden in dit geval meer noord-zuid lopen en dus dwars door de natuurlijke hellingen van NOH. Op de vraag of de bus 47 wel tot in Vilvoorde zou blijven gaan, was het antwoord duidelijk: niemand dacht bij de MIVB eraan dit ‘verworven recht’ terug te draaien.

Het hertekenen van het openbaar vervoer in NOH is een kans om ook te kijken naar de algemene mobiliteit in de wijk.

  • Iemand merkte op dat het hertekenen van het openbaar vervoer in Neder-Over-Heembeek (en omstreken) een kans is vérder te kijken en de algemene mobiliteit in de wijk onder de loep te nemen. Waarom niet ineens onderzoeken of er zo meer autoluwe straten kunnen gerealiseerd worden? En wat met de link met de stedenbouw? Nu hinkt het openbaar vervoer achterop op de gecreëerde vraag door de komst van nieuwe woningen, scholen etc. Het kan ook sturend werken.

Veel dank aan Jacques Evenepoel (MIVB) en Joost Swinnen (Brabantnet/De Lijn) als centrale sprekers van de avond. En natuurlijk ook aan onze partners in crime GC Nohva en De Groene Wandeling/La Promenade Verte N-O-Heembeek.

Ons land heeft een plan nodig om binnen de tien jaar de klimaatverandering een halt toe te roepen. We beloofden een plan te maken toen we het Akkoord van Parijs ondertekenden. Wie een plan heeft, kan pas echt aan de slag. In dit geval gaat het om gericht toewerken naar een koolstofneutrale maatschappij in 2050.

De eerste versie van het Belgisch plan kreeg ruim onvoldoende. De onafhankelijke European Climate Foundation en onderzoeksbureaus Climact en Ecologic Institute gaven ons 29/100. De redenen zijn pijnlijk. Het plan is nu een mengelmoes van maatregelen van de 4 regeringen. Er is geen gemeenschappelijke visie en de impact van die maatregelen op elkaar werd niet bestudeerd. Ook de concrete planning, deadlines en budgetten ontbreken. Hoe kunnen we dit roerloos schip omkeren?

Tijd voor onze regering om zich te herpakken. We kunnen ons geen derde zit permitteren!

In december 2019 moet de Europese Commissie de finale versie van ons Nationaal Klimaat- en Energieplan beoordelen. Om het plan te verbeteren bevraagt de overheid nu de hele bevolking. Daar hoor jij dus ook bij! De focus van de bevraging is: wat ben jij bereid om te doen voor een duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar energiesysteem?

Reageer! Maar wel met lange tanden

BRAL vult de enquête in, maar niet met volle goesting. We herkennen de vragen uit het energiepact, maar het klimaat is zoveel meer dan energie! Het gaat ook over de biotoop van mens en dier, toegang tot drinkwater, ongelijkheid, …

En ook de focus op wat de burger kan doen, is heel eenzijdig. De enquête gaat enkel in op wat we als burgers zelf bereid zijn te doen, niet wat de overheid dient te doen. Hiermee wordt de overheid opnieuw in de rol geplaatst van “uitvoerder van wat de bevolking eventueel bereid is te doen”, en neemt ze geen verantwoordelijkheid voor haar engagementen en de noodzaak om effectief iets te doen. Dit dreigt heel erg uit te lopen op “we willen wel, maar er is geen draagvlak”.

Bovendien stuurt de instrumentele aanpak van de enquête (uitgaande van concrete en technische oplossingen) heel erg aan op het ondermijnen van elk draagvlak. De vragen suggereren heel sterk “dit gaat pijn doen” en lijken dus eerder een vraag naar hoe masochistisch de Belg is eerder dan zijn wil tot een systemische verandering.

Er moet veel meer ruimte zijn voor de grote vragen, over de noodzakelijkheid van klimaatregeling en maatschappelijke transitie, een positief verhaal rond systemische veranderingen. Deze systemische benadering moet een veel grotere plaats krijgen in de enquête, anders dreigt dit zelfs contraproductief te zijn.

Wat met de huurders?

Heel specifiek willen we een lans breken voor de huurders onder ons. In Brussel huren veel mensen hun woning. De huur van die woning is vaak erg hoog in vergelijking met het inkomen van mensen. We pleiten ervoor dat de regering de kleine garnalen spaart in het streven naar een koolstofarme samenleving. Als verhuurders hun investeringen om bijvoorbeeld hun woning beter te isoleren of groener te verwarmen doorrekenen naar de huurder, dan zullen veel huurders hun woning niet meer kunnen betalen. Nochtans willen huurders vaak ook zelf niet meer vasthangen aan fossiele brandstoffen die bijdragen aan de klimaatverandering. Steunende maatregelen van de overheid kunnen dan helpen.

Beter laat dan nooit

Tot slot betreuren we dat de bevraging zo laat komt. De bevraging was eerst gepland voor het eerste kwartaal van 2019. Door afstemming op federaal en regionaal niveau werd dit verlaat. Of zit de hete winter en lente van klimaatprotesten er voor iets tussen?

Hoe het ook zij: we hopen dat de overheden genoeg tijd zullen hebben om te luisteren naar de bevolking en de resultaten uit de bevraging te verwerken. Als de burgers de bevraging serieus nemen, dan hopen we dat de regeringen dit ook zullen doen.

Zodat we met een robuust en ambitieus klimaat- en energieplan onze achterstand in klimaatbeleid kunnen wegwerken en ons land kunnen voorbereiden op een koolstofneutrale maatschappij voor 2050.

Praktisch

BRAL roept je op om te reageren op de publieksbevraging. De deadline om deel te nemen is 15 juli. Je vindt de enquête op www.nationaalenergieklimaatplan.be. Je vult eerst een e-mailadres in. Op dit adres krijg je een mail met een link die je naar de enquête leidt. (Controleer dus je spamfolder als je geen mail kreeg.) Je kan bijkomende bedenkingen en suggesties sturen naar nekp@enquete.belgium.be.

We raden aan om de laatste vraag te gebruiken om jouw opmerkingen te geven. Je kan verwijzen naar de aanbevelingen die BRAL geeft op federaal niveau en op regionaal niveau om ook andere thema’s naast die van persoonlijk wagengebruik en verwarmingsgebruik te geven. De Klimaatcoalitie, waar BRAL lid van is, geeft met een antwoordtekst heel concrete suggesties over wat je kan invullen.

Zaterdag 16 juni, de Beurs

Het ijzeren hek dat de Beurs doorgaans beschermt tegen nieuwsgierigen stond open. Zaterdag kon je als Brusselaar zomaar binnen lopen. Waarom? Omdat Brussel Stad “via uitwisseling, overleg en dialoog wil rekening houden met jullie verwachtingen, wensen en noden, om zo de Brusselaars in het hart van het participatief beleid van de stad te plaatsen.” BRAL was erbij.

In het hart van de hoofdstad staat een prachtig neorenaissance gebouw. Het Beursgebouw straalt klasse en rijkdom uit. Het is zonder meer een plek die zou moeten openstaan voor Brusselaars, elke dag van het jaar, maar of het de geschikte plek was voor een laagdrempelige ontmoeting is nog maar de vraag. De zwartgeklede, vriendelijke bewaker - die al de trappenzitters wegjoeg-, was niet meteen een hartverwarmend welkomstcomité. Diezelfde trappen, al waren ze dan mensenvrij, waren dan weer een obstakel voor mensen met een verminderde mobiliteit.

Ik vond mijn weg naar binnen, gewapend met een naamkaartje en een headset voor de simultaanvertaling van de ‘plenumgesprekken’. U hoort het, dit was een conferentie. Zonder meer vol goede bedoelingen, en het schept zeker hoop voor een nieuwdemocratische toekomst, maar het bleef een conferentie. Zo’n conferentie heeft heel wat ongeschreven regels. Wat doe je als deze regels je niet eigen zijn? Durf je dan binnenlopen om mee te doen aan een discussietafel, workshops?

Talent in een korset?

Ons eigen groepsgesprek was boeiend, en duidde aan dat mensen zelf nadenken, dat de aanwezige Brusselaars zelf een beeld hebben van waar ze naartoe willen met hun stad. Ons gesprek ging over het talent van de Brusselaar, en hoe een overheid dit talent zou kunnen gebruiken. Na een korte voorstelling van onze ervaringen in Matonge en andere wijken was het tijd om te brainstormen.
Al rap rezen de vragen ‘Wie gaat dat betalen?’ en ‘Hoe?’. Hoe past een echt bottom-up project dat vaak begint met niet meer dan een ‘idee’ binnen het toch wel rigide kader van een overheidssubsidie? Dezelfde vraag kan je stellen over participatie. Hoe past het betrekken van iedereen binnen het rigide kader van een overheidsinstelling. Oftewel: hoe krijgen we de burgers naar boven en vooral hoe krijgen we het bestuur naar beneden? Luisteren, veranderen en respecteren lijkt de boodschap. Maar het begint allemaal met een idee.

Net daarom was dit participatie-initiatief lovenswaardig te noemen. Net daarom we willen wij graag meer van dit. Volgende keer ietwat laagdrempeliger. Maar ze hoeven het maar te vragen, Brusselaars genoeg die het bestuur willen helpen. Alvast, dat is wat ik meeneem uit deze zaterdag in ‘t centrum van de prachtigste Stad op aarde.

Christiaan Vansteenkiste