Onze impact in 2020 - 2. De stedenbouwwerking van BRAL

24/03/2021

Ook in onze stedenbouwwerking hanteren we een duidelijke eigen visie. BRAL streeft naar een toekomstgerichte en participatieve stedenbouw. We werken aan drie kernthema’s:

Brussel is een compacte en groene stad
Brussel is op een doordachte en hoogwaardige manier verdicht. Leegstand is verdwenen en onbebouwde zones kregen nieuwe woningen, handel, tewerkstelling en diensten. Andere zones of plekken zijn dan weer groen geworden. Gebouwen en natuur zijn overal met elkaar verweven. De groene ruimten vormen een netwerk, met als doel een optimale beweging van koele en zuivere lucht naar de bebouwing en een maximale biodiversiteit.

Brussel is een heterogene stad
Brussel is een stad waar sociale en functionele gemengdheid heerst. Er bestaan geen grote sociale verschillen tussen wijken, geen monofunctionele zones en ook op het niveau van de gebouwen bestaan diverse functies zoveel mogelijk naast elkaar.

Brussel biedt zijn inwoners alle kansen
Iedereen kan zich een behoorlijke en geschikte woning veroorloven. Het recht op wonen primeert op het recht op privé-eigendom.

Als middenveldorganisatie met een positie tussen overheid en bewoners voeren we onze stedenbouwwerking op verschillende manieren uit:

We organiseren terreinbezoeken waarmee we bewoners en experten om stedenbouwkundige vraagstukken in beeld brengen in Brussel.
We zetten samenwerkingen op met andere organisaties, in Brussel en daarbuiten.
We voeren gedegen analyses uit in het kader van openbare onderzoeken, waarbij dit jaar veel aandacht is gegaan naar de befaamde ‘Richtplannen van Aanleg’. We maken ook analyses van specifieke vraagstukken of belangrijke stedelijke projecten in Brussel, zoals de Josaphatsite, Neo, of de planning van nieuwe woningen aan het Kanaal. Met die analyses adviseren we de overheid en het grote publiek. Zo bewegen we de Brusselaars om ook te reageren op de openbare onderzoeken.
Ook wat betreft stedenbouw speelt BRAL haar rol als officieel erkende gesprekspartner van de Brusselse gewestelijke overheid. Een medewerker van BRAL is als erkend expert lid van de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie, en BRAL is ook vertegenwoordigd in de Gewestelijke Milieuraad en de Brusselse Hoge Raad voor Natuurbehoud. In die adviescommissies behartigen we de belangen van de Brusselaars en dragen we bij tot het beleidsvoorbereidend werk.

A. TERREINBEZOEKEN IN EIGEN PRODUCTIE

a. Parijs

Van donderdag 6 tot vrijdag 7 februari 2020 kon je met BRAL naar Parijs. We gaven de kans aan 25 personen om de lichtstad te bekijken door een typische BRAL-bril. We verkenden la ville de demain. Het was leuk maar we gingen natuurlijk niet voor ons plezier naar Parijs. Er kwam véél informatie op ons af. Check het overvolle programma.

Er kwam zo veel informatie op ons af dat we naast een visueel verslag ook 3 inhoudelijke verslagen maakten.

Mais oui mais oui Paris ! Deel 1: stedenbouw
In Parijs zien ze het groots: hoge dichtheid, hoge klimaatambities, veel sociale huisvesting. Le grand Paris! Maar wat ligt er achter de grote geste en de indrukwekkende cijfers?
Mais oui mais oui Paris ! Deel 2: Ça bouge à Paris !?
De mobiliteitsacolieten in en rond BRAL trokken met hoge verwachtingen naar Parijs. Het mag zeker niet verbazen. De Franse hoofdstad wordt immers kicking and screaming de 21ste eeuw ingetrokken door haar burgemeester Hidalgo, zo luidt de klok in mobiliteitsmilieus. “Paris monte à vélo”, galmt het. Wij dus ook. Maar ook een nieuwe tramlijn, het verkeersregime op de périphérique, en de heraanleg van autorotondes naar verblijfsruimte staan op ons programma.
Mais oui mais oui Paris ! Deel 3 : een nieuw klimaatplan
Parijs blinkt uit met zijn maatregelen voor het klimaat en duurzame ontwikkeling. Terwijl onze Minister belast met Klimaattransitie een Klimaatplan opstelt voor Brussel, maakten wij alvast een verslag van het Klimaatplan van Parijs, dat we konden ontdekken tijdens onze reis in februari.

b. Defensie - Tour-Défense

In prachtig zomerweer fietsten we rond én over het terrein van de NAVO-site. Het was niet eenvoudig om alles volgens de toenmalige corona-regels te organiseren maar dankzij een systeem van verzenders en ontvangers, een boel aparte micro’s en een interventieteam om alles te ontsmetten, lukte het. De interesse was groot, we moesten mensen weigeren, en uiteindelijk gingen we met een 45-tal mensen op stap.

De inzet van de tocht was onder andere het Richtplan van Aanleg Defensie dat in opmaak is en tevens een unieke samenwerking tussen Brussel én Vlaanderen. Onze gastsprekers lichtten de plannen toe net als de verschillende uitdagingen ter plekke. Onze ‘officiële’ gastsprekers waren Jeroen Reyniers (Vlaamse Landmaatschappij), Sven De Bruycker (Perspective.Brussels), Veerle Van Hassel (Departement Omgeving), Louis de Jaeger (Future Proof Landscape Design) en Bart Meuleman (Agentschap Natuur en Bos). Om extra veel mensen de kans te geven mee te genieten maakten we een videoverslag en een begeleidend schriftelijk verslag. We onthouden vooral dat verbindingen (groene, intermenselijke, intergewestelijke en zachte mobiliteit) belangrijk zijn.

B. OPENBARE ONDERZOEKEN

a. Richtplannen van Aanleg

De openbare onderzoeken van de meeste Richtplannen van Aanleg waren afgelopen eind 2019, maar daarmee was de kous niet af. Er kwamen massaal veel opmerkingen tijdens de openbare onderzoeken en begin 2020 verenigden verschillende bewonersgroepen zich als “collectief Bas les PAD” (Plan d’Aménagement Directeur). Ze kregen daarbij steun van de klassieke stadsverenigingen zoals IEB, ARAU en BRAL. We kopten in 2020: Eendracht maakt macht: nieuw burgerplatform tegen de RPA’s en BASlesPAD: Iedereen is het eens over het slechte bestuur van de PAD’s!

Ook binnen de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie werd er nog intensief gewerkt rond de RPA’s. In 2020 gaf de commissie advies over de RPA’s Wet, Hermann-Debroux, Josaphat en Heyvaert.

Ninoofsepoort

In de PAD Ninoofsepoort was er in 2020 belangrijk nieuws op te tekenen: de eigenaar van het terrein begraaft zijn plannen en stelt het terrein te koop. Sinds de opmaak van het Richtplan van Aanleg in 2019 stond ‘de Driehoek’ van de Ninoofsepoort (2019) in het middelpunt van de belangstelling, vooral omwille van de geplande torens. Dit doet ons hopen op een Ninoofsepoort: een overwinning van het ‘recht op de stad’ op grondspeculatie.

Josaphat

We schreven het al in 2019: als één Richtplan het verdient om groen & biodiversiteit als prioriteit te krijgen, dan is het de Josaphatsite. Uit respect voor de enorme rijkdom aan dieren en planten zegt BRAL, samen met de omwonenden: ‘Sauvons La Friche Josaphat’. In mei 2020 stuurde de Gewestelijke Ontwikkelingscommissie (GOC) de plannen voor Josaphat terug naar af. BRAL kan hen enkel gelijk geven, samen met vele burgers.

In september 2020 voerden we de druk op op de regering, omdat die het plan mogelijks in tweede lezing ging goedkeuren. We vroegen met aandrang een stop van het Richtplan, omdat de eerste fase al een betonnering van de Friche zou betekenen. Het is volgens Sauvons La Friche Josaphat, Josaph’Aire, BRAL, Natagora Bruxelles, IEB, ARAU, collectief ‘Bas les PAD’ en bewoners van de buurt beter om meteen een nieuw plan te maken.

Naar het einde van het jaar toe zetten we mee onze schouders onder de actie #PlanBJospahat. Met deze actie op sociale media vroegen een 10-tal verenigingen een radicaal ander plan voor de ontwikkeling van de ‘Friche’ Josaphat. Radicaal maar wel constructief, we laten ontwikkelingskansen open en reiken de hand naar de overheid om samen verder te werken aan een nieuw plan.

b. Andere openbare onderzoeken

BRAL reageerde op verscheidene openbare onderzoeken met zeer concrete input (al hadden we idealiter veel eerder in het proces kunnen reageren): Picardstraat, Havenlaan, Lebeau-Sablon en Brouck’R. Die laatste verdient voor ons een diepgaandere studie.

We merken dat veel mensen niet op de hoogte zijn of moeite hebben om de complexiteit van de inzet en de plannen te begrijpen. Dit kan zorgen voor wederzijdse misverstanden en zelfs sterke oppositie tussen burgers en overheden, terwijl meer dialoog stroomopwaarts de cocreatie zou vergemakkelijken. In onze reacties houden we steeds rekening met onze prioriteiten: klimaat, productie in de stad, een groen en blauw netwerk, participatie, betaalbaar wonen, ...

Daarnaast steunen we geregeld activiteiten van Perspective door ze mee kenbaar te maken op onze website, bijvoorbeeld rond het RPA Bordet of de bevraging in de Noordwijk.

C. SPECIFIEKE STADSPROJECTEN

Waarom de afbraak van de sokkel aan de WTC-torens in de Noordwijk niet onopgemerkt kan doorgaan
Albert Martens is een veelzijdig figuur: socioloog, professor emeritus aan de KUL, voormalig voorzitter van BRAL en last but not least: een van de emblematische burgers strijdend tegen het Manhattanplan voor de Noordwijk. Dat is ondertussen 50 jaar geleden. Bulldozers breken op dit moment een deel af van de sokkel waarop de torens zich moesten voltrekken. Nu een nieuwe bladzijde over een deel van het plan wordt geschreven, kruipt ook Albert Martens opnieuw in zijn pen voor ons.

NEO2 in de koelkast? Dan NEO1 ook!
De Stad Brussel besliste nu definitief om het congrescentrum (NEO2) in de koelkast te leggen. Dan legt ze volgens ons dat shoppingcenter (NEO1) beter ook ineens op hetzelfde schap. Het is sowieso toch zo goed als dood bij gebrek aan juridische basis en toegangsweg naar de parking.

Moratorium nodig op nieuwe kantoren in Brussel
Het ontwerp van het Richtplan van Aanleg van de Wetstraat was al achterhaald vanuit milieuoogpunt. Nu kantoren leeg komen te staan door meer thuiswerk, is het onzinnig om hun aantal nog te vergroten.

Biestebrouck en Key West
In Molenbeek wilden we met IEB, ARAU, Periferia, het comité Ninoofsepoort een moratorium op nieuwe projecten langs het kanaal omdat we geloven dat de nieuwe projecten deze al dichtbebouwde plekken te zeer zal verdichten. Een van de projecten, Key West in Biestebrouck, was daarvan het toonbeeld, net zoals de agressieve speculatiepolitiek en het vergeten van productieactiviteiten en de noden van de huidige Brusselaars.

D. ANDERE ACTIVITEITEN

Zoek je een visie op de metropool van de toekomst? Hoe kan een stadsplanner kijken naar een virus of een plaag? Onze stagiaire Lieselotte las Building and dwelling, Ethics for the city van Richard Sennett. Ze maakte er dit knappe filmpje over.

Onze cyclus van bedrijfsbezoeken, Citywalk: Ville productive - Productieve stad, kon niet doorgaan maar gelukkig konden we in het kader van de Archiweek toch één wandeling omtrent de productieve stad laten doorgaan. Brussels Academy en BRAL waren de belangrijkste trekkers van deze uitstap en kregen de morele steun van de andere partners die bij het ruimere project betrokken waren (metrolab.brussels, IEB, Architecture Workroom, ...). Het opzet was om de stad te ontdekken vanuit het oogpunt van productie en de stedelijke economie. We passeerden langs garages en werven over oude industriële gebouwen tot startups en circulaire projecten. Cruciale vraag welke spanningen zijn er tussen productie en andere stedelijke functies (zoals wonen)? De gidsen waren Jan Zaman (Ruimte Vlaanderen) & Nadia Casabella (1010 Architecture Urbanism). Er was een grote vraag naar dit soort wandelingen want op één dag waren de 25 plaatsen bezet. Gelukkig hadden we met de Defensie - Tour - Défense de nodige ervaring opgedaan met het corona-proof organiseren van een groepsactiviteit en konden we beroep doen op hetzelfde audiosysteem.

In 2020 namen we deel aan de zomeruniversiteit “La ville et la nature – Bruxelles dans le post-covid" van ULB, VUB, CEPULB, Brussels Academy met CRD-Prospect, onder leiding van Benoit Moritz (professor ULB) en Eric Corijn (professor VUB). Leefmilieu Brussel nodigde ons uit voor een consultatie over het project Maximiliaanpark. We namen deel aan een studiedag ‘open ruimte netwerk in en rond Brussel’ van Buur, een samenwerking tussen Vlaamse en Brusselse administraties. We zaten in het panel van Days4ideas in Bellone, een ontmoetingsdag die ideeën kruiste over onze gemeenschappelijke gewoontes en de publieke ruimte. We hielpen de enquête van Perspective op punt stellen over Territorium Noord. We spraken tijdens een online lezing van VRP over Hoogbouw, the only way is up? En tot slot gaven we een gastcollege aan de masterstudenten Sociologie aan de VUB over stadsontwikkeling in Brussel algemeen en de RPA’s in het bijzonder.

We waren tot slot in goed gezelschap om het recht op wonen aan te kaarten op de Belgian Housing Action Day 2020 met onder andere RBDH - BBRoW / Rassemblement Bruxellois pour le Droit à l'Habitat, Inter-Environnement Bruxelles (IEB), Brussels Platform Armoede, Ligue des droits humains, Toestand, FéBUL - BFUH / Fédération Bruxelloise Unie pour le Logement, Hôtel Flambeau, 123, Une Maison en Plus, Bruxelles Laïque, BRAL gelooft in een stad waar het goed is om te leven. “Het recht op wonen primeert op het recht op privé-eigendom.”, staat in onze visie. Wie basisbehoeften vermarkt, schaadt onze beschaving. We onderschrijven dan ook de 6 eisen van het platform: meer inspraak, meer sociale woningen, geen leegstand meer, solidaire en ecologische plattelands- en stadsontwikkeling, meer omkadering van de huurprijzen en een waardig onderkomen voor iedereen.