SmartMove: 7 mythes doorprikt

SmartMove, het nieuwe systeem van rekeningrijden in het Brussels Gewest, blijft prenataal de gemoederen opjutten. Vooral buiten Brussel dan. In het Vlaamse publieke debat roepen de tegenstanders van de maatregel om ter luidst hun afkeer uit. Nu is het natuurlijk hun goed recht om tegen te zijn, maar dan wel graag met respect voor de feiten. BRAL zet zeven hardnekkige mythes over SmartMove op een rij en vertelt je hoe de vork precies aan de steel zit. Voor onze analyse van SmartMove kan je hier terecht.

1. Waarom SmartMove geen stadstol is

Dit is waarschijnlijk de meest frequente slordigheid in de berichtgeving over SmartMove: de maatregel wordt meestal een stadstol genoemd. Of in het Frans, un péage. Vooral mensen die er mordicus tegen zijn, gebruiken die termen. Niet correct. Deze concepten benoemen doorgaans een heffing die je betaalt als je een bepaald punt voorbijrijdt. Dat is bijvoorbeeld het geval op de Franse autowegen of in de Liefkenshoektunnel. SmartMove gaat daarentegen om een heffing die je betaalt bij élke verplaatsing binnen de zone, niet enkel bij het binnenrijden. In het laatste geval spreken deskundigen van een ‘zonale heffing’. Deze heffing bevat ook een component per kilometer, ook voor elke verplaatsing binnen de perimeter.

SmartMove is dus een combinatie van een zonale heffing en een slimme kilometerheffing. Dit kan muggenzifterij lijken, maar het is politiek erg belangrijk. De term ‘stadstol’ creëert de verkeerde indruk dat de maatregel uitsluitend de pendelaar viseert. Zie ook de volgende mythe.

2. Waarom SmartMove geen belasting is op de pendelaar

Vaak hoor of lees je dat SmartMove een pestbelasting is op pendelaars. Deze mythe sluit aan bij de vorige als een uitlaatpijp bij een verbrandingsmotor. In één zin klinkt het dan dat “je de stadstol betaalt telkens je Brussel binnenrijdt” of “alleen wie bereid is de portemonnee open te trekken, mag de stadsgrenzen overschrijden”. Dit is een onvolledige kijk op de maatregel, want ook de Brusselaar betaalt de heffing om tijdens de spits met een auto rond te rijden door de stad. De heffing staat dus los van het overschrijden van de stadsgrenzen. Conclusie: SmartMove is geen belasting op de pendelaar, maar op het gebruik van de wagen. Door de Brusselaar te vergeten in de berichtgeving, suggereert men opnieuw dat enkel Vlamingen en Walen de taks moeten betalen, wat kwaad bloed zet buiten Brussel (en begrijpelijk ook).

3. Waarom SmartMove geen manier is om de kas te spekken

Ook weer in het verlengde van de vorige mythes: Brussel zou SmartMove enkel invoeren om z’n begroting op orde te krijgen met het geld uit Vlaanderen en Wallonië. Soort vampiergedrag enfin. In werkelijkheid is de verwachte budgettaire impact van SmartMove erg bescheiden. Na aftrek van alle kostenposten, de verwachte daling van het aantal verplaatsingen en de geplande daling van de inkomsten uit de Belasting op Inverkeerstelling blijft er helemaal niet zo veel meer over. SmartMove is dan ook op de eerste plaats bedoeld om het aantal autoverplaatsingen en de filedruk te verminderen, niet om de begroting te voeden.

4. Waarom SmartMove de pendelaar X euro per jaar gaat kosten en geen Y (cijfers in te vullen naar keuze)

Deze ligt ietsje anders: je kan niet zeggen wat "dé pendelaar" zal betalen. Iedereen moet zijn eigen rekening maken. Alles hangt af van hoe vaak je rijdt door Brussel, hoeveel kilometer, wanneer precies en met welk type auto. De berekeningen die tegenstanders naar voor schuiven, zijn doorgaans aan de hoge kant. Als jouw bedrag echt aan de hoge kant is, dan is het misschien de moeite waard om je af te vragen of de tijd die je in de wagen spendeert echt je levenskwaliteit vergroot, zelfs los van of en hoeveel je moet betalen.

Bovendien komt een flink deel van dé pendelaar al met het openbaar vervoer naar BXL, of met de fiets. En het is nu net de bedoeling dat aantal te doen stijgen. Met andere woorden: niemand kan zeggen wat het dé pendelaar zal kosten. Iedere pendelaar is anders en hopelijk veranderen veel pendelaars hun gedrag onder invloed van SmartMove. Dat is de bedoeling.

5. Waarom er geen sprake is van ‘dubbel betalen’

Regelmatig gaat het over hoe de Vlaming ‘dubbel zal betalen’. Deze frasering is opnieuw vooral perceptie. SmartMove is een belasting op het gebruik van de wagen. Brussel koppelt inderdaad de invoering van SmartMove aan de daling van de belasting op het bezit van een auto, alleszins voor een deel van het wagenpark. In Vlaanderen daalt die belasting niet. Daar kan Brussel niks aan doen. Dat is een gevolg van de fiscale autonomie van de gewesten.

Maar dat doet de Vlaming, Waal of leasewagengebruikers nog niet ‘dubbel betalen’. Het gaat immers om heffingen op een andere grondslag. Vlamingen blijven belasting op autobezit betalen en zullen daarnaast ook af en toe voor gebruik moeten betalen. Dat is niet verkeerd. Ze doen dat ook als ze door de Liefkenshoektunnel rijden, over de Franse autowegen razen of hartje Londen met de wagen bezoeken. Heeft iemand daarvoor ooit al de term ‘dubbel betalen’ in de mond genomen?

En als de Vlaming blijft betalen voor zijn bezit van de auto, dan is dat vooral het gevolg van de enorme bocht die de Vlaamse politieke partijen vorig jaar maakten toen zij de op handen zijnde slimme kilometerheffing in aanloop van de verkiezingen begroeven.

6. Waarom SmartMove geen economische zelfmoord is

Een taks op autogebruik zou waanzin zijn want het zou bedrijven wegpesten uit het Gewest, hoor je soms. Op z’n minst overtrokken. De impactstudie toont aan dat er een risico bestaat op een netto-verschuiving van bedrijven naar de rand, maar eerder beperkt. Desondanks is voor bedrijven de huidige filedruk en de dito moeilijke bereikbaarheid in het Brusselse een erg groot probleem. Daar kan SmartMove nu net voor een verbetering zorgen.

De impactstudie verwacht een positieve netto-impact op de Brusselse welvaart. Ook in Göteborg en Stockholm heeft de heffing helemaal geen economische achteruitgang veroorzaakt.

7. Waarom SmartMove geen oorlogsverklaring is aan de andere Gewesten

Deze mythe vat alle andere misschien wel samen: Brussel zou de strijdbijl opgegraven hebben. Aux armes citoyens! Wij vinden het belangrijk te herhalen dat de Brusselse regering wel degelijk de volledige bevoegdheid heeft zo’n maatregel in te voeren, dat ze zich bereid toont erover te overleggen met de andere Gewesten én – heel belangrijk – dat we ook veel positieve effecten verwachten voor Vlaanderen en Wallonië. Als het aantal autoverplaatsingen en files naar Brussel daalt dankzij SmartMove, zal ook de verkeersdruk in de rand afnemen. De luchtkwaliteit en gezondheid zal ook daar verbeteren.

Voor wie meer wil lezen, kan op smartmove.brussels 3 rapporten raadplegen die het Brussels gewest gebruikt als fundering voor de maatregel:

• Vergroening van de verkeersficaliteit
• SmartMove: Impactanalyse
• Vlaamse studie: Uitrol van een systeem van wegenheffing

Piet Van Meerbeek