Artikels
Thema
Alle hokjes zijn artificieel maar om u - de lezer – toch enige houvast te geven, delen we ons jaarverslag in drie blokken: Milieu & mobiliteit, Planning & stedenbouw en Commoning. Maar laat ons een kat een kat noemen: 2021 was het jaar van CurieuzenAir. Luchtkwaliteit was nimmer zo hot en duizenden mensen stonden te springen om de luchtkwaliteit in hun straat te meten. BRAL lag aan de basis van dit project. Het bleek een echte gamechanger te zijn en daar zijn we fier op. Hopelijk volgen in 2022 de concrete acties om nieuwe stappen te zetten in de verbetering van de luchtkwaliteit – en dus de gezondheid – van àlle Brusselaars.
Ook het meest mediagenieke braakland van het land, de friche Josaphat, was prominent aanwezig in 2021. Het Manifesto Plan B Josaphat was een warme oproep tot een creatievere planning met meer aandacht voor biodiversiteit en klimaatrobuustheid. Een echte beslissing blijft nog uit maar we blijven positief: de aandacht voor het thema was nimmer zo groot in planningsmiddens.
De realiteit heeft echter al eens de neiging te blijven steken in het verleden. Wat voor de hand lijkt te liggen, botst al eens op een weerspannige werkelijkheid. Ons werk is dus nooit af. Daarom: dankjewel aan al onze leden en sympathisanten om samen met ons die stenen te blijven verleggen en de toekomst van onze stad mee vorm te geven.
Jullie toegenegen voorzitter,
Tom Lootens
Van 14 tot en met 18 november 2022 kwamen de Europese delegaties van het Erasmus+-project Commoning Europe naar Nederland. Het vormde de derde Joint Staff Training Event (JSTE) van dit project. De eerdere JSTE’s waren in april in Italië en in september in Roemenië. Onderwerp van deze training: ‘Commons management in Nederland: hoe activeer je een open dialoog met actieve burgers?’. Hanne schreef een dagboek van de trip voor organisator Open Up! Haar medereizigers voor deze editie waren Verena van de Community Landtrust Brussels en een van de burgers achter Commons Josaphat, en Julie van Super Imaginaire, onderzoeksplatform voor de toekomst.
Meer en meer steden en gemeenten zoeken naar manieren om commons-initiatieven te ondersteunen. Maar de commons, dat kan best veel zijn. Om een beter idee te krijgen van hoe commons-initiatieven nu juist in hun werk gaan en wat deze kunnen betekenen, zorgen verschillende Europese organisaties voor uitwisseling: enter Commoning Europe. Deelnemers van Ankara (Turkije), Brussel (België), Campi Bisenzio (Italië), Făgăraș (Roemenië) en Hilversum (Nederland) komen een week samen in Nederland om er verschillende commons-initiatieven te bezoeken.
Dag 1 - 14 november 2022
Op dag 1 worden twee wijkcentra gepresenteerd. De Geus toont aan hoe buurtbewoners zelf het heft in handen kunnen nemen. Toen hun geliefd wijkcentrum dreigde te verdwijnen – de lokale overheid wilde er niet meer in investeren – riepen deze bewoners the right to challenge in. Resultaat: geen verkoop van het pand waarin het buurtcentrum huist. Al zijn het nu wel de buurtbewoners die de verantwoordelijkheid dragen om het wijkcentrum draaiende te houden. Met 36 enthousiastelingen en steun vanuit de buurt - bijvoorbeeld in de vorm van gratis oliebollen - is er voldoende om de rekeningen te betalen. De overheid beperkt zich tot het aanbieden van een voordelig huurtarief. Alles samen maakt dit dat het wijkcentrum vandaag nog steeds betaalbare activiteiten kan aanbieden voor jong en oud.
Bij Vonk in de wijk is het een wooncoöperatie die haar terrein en pand graag wou activeren in afwachting van de geplande ontwikkeling van woningen. In deze precaire tussentijd werd het voormalige Phillips-pand een kweekvijver voor duurzame initiatieven. En dit kan inderdaad vele kanten uit: een veganistische eetplek, plaats voor tiny houses, betaalbare coworking plaatsen voor start-ups met een duurzame kant, een vintage shop, atelierruimte, tot zelfs de bouw van een vliegtuig dat op elektriciteit de lucht moet in kunnen. Vonk fungeert als plek waar je in een fysieke ruimte kan voelen en ruiken wat duurzaamheid kan inhouden. Ook hier laat het wegvallen van al te dure huurprijzen toe om plaats te bieden aan een betaalbaar verhaal.
Inspirerende start alvast. We zijn benieuwd hoe deze verhalen zich op lange termijn kunnen doorzetten.
Wij nemen mee dat er heel veel moois bloeit wanneer initiatieven de - betaalbare - plaats krijgen om te broeien.
Dag 2 - 15 november 2022
Dag 2 van de Nederlandse commons exploratie. De internationale Commoning Europe groep trekt vandaag naar Amsterdam. We starten er bij de Meevaart. Als ankerplek voor de wijk vormt dit gebouw een broedplaats waar gratis/betaalbare activiteiten een plek krijgen. Zolang het een meerwaarde vormt voor de buurt en haar bewoners. Gesubsidieerd door de lokale overheid, wordt ook dit centrum voornamelijk gerund door vrijwilligers met ondersteuning van een aantal betaalde krachten.
Het bepalen van de visie en het nemen van beslissingen gebeuren via het sociocratie-model. Zo kan iedereen van de wel 1000+ betrokkenen -in principe- gemakkelijk deelnemen en inspraak vinden. In de Meevaart wordt er geïnvesteerd in de kwaliteit van beslissingen. “We only move as fast as the slowest person.” Het uitwerken van de organisatiestructuur was een jarenlang en chaotisch proces maar de vruchten ervan vertalen zich in het succesvol toelaten van wel 200 organisaties om er hun plek te vinden. En hoewel de nood aan een betaalbare, georganiseerde wijkplek nog niet gedekt is, kiest de Meevaart er nu bewust voor om ook anderen de ruimte te laten hier op hun manier verder aan te werken.
Verder in Amsterdam komt Combiwel aan bod. Gesubsidieerd door de overheid is deze brede jongerenwerking een publieke dienstverlening. Misschien geen commons-initiatief dan? Al blijkt snel dat de manier waarop het lokale Combiwel-team inzet op de kracht van jongeren anders doet vermoeden.
Het zijn de jongeren zelf en hun potentieel die hier de commons “resource” betekenen. Door de jongeren zelf hun verantwoordelijkheid te laten nemen - ze moeten zelf het financieel plan en de organisatie van hun gewenste activiteiten bolwerken - bouwen ze eigenaarschap op. “We feel taken seriously here,” blijkt uit de mond van de jongeren de clue te zijn van wat erin slaagt om hun hartverwarmend engagement te winnen. Het internationale Commoning Europe-team werd daarna vakkundig onder tafel gedebatteerd door de desbetreffende jongeren.
Dag 3 - 16 november 2022
Woensdag en halverwege de Commoning Europe-training. Met een presentatie van Commons Network is er geen ontsnappen aan. Als “collaboratory” (een samentrekking van collaboration en laboratory) zet deze non-profit in op het vertalen van het commons-concept naar concrete actie. Maar vergis je niet, aan theoretische onderlegging ontbreekt het er niet. De commons omvatten in hun definitie drie sleutelelementen: de gedeelde resource (hulpbron), een gemeenschap en duidelijke regels.
“In a city, there is never a pure common.” De essentie zit hem uiteindelijk in het onderliggende politiseren van commons-initiatieven. – Commons Network, Nederland
Laat je echter niet misleiden want in de praktijk is het een stuk genuanceerder: “In a city, there is never a pure common.” De essentie zit hem uiteindelijk in het onderliggende politiseren van commons-initiatieven. Het is een manier om ons denken te verbreden voorbij de publiek-privaat tweedeling. Het transitiegericht werken van ons huidige economisch systeem wordt kritisch bekeken.
Het gaat om het in contact staan in relatie tot elkaar. En dat mogen we aan den lijve ondervinden tijdens een oefening waarbij we onze eigen utopische commons-stad uittekenen. Terwijl wij zelf nog verder nabroebelen van de ideeën, kijken we uit naar de commons incubator die Commons Network wil opstarten in Amsterdam.
Hierna is het de beurt aan Open Up!. Als Commoning Europe-team worden we verrast door de veelzijdige impact die schuilgaat achter de kunst van het debatteren. Sara en Yvonne leggen ons met passie uit hoe Open Up! erin slaagt jongeren -letterlijk- mondiger te maken. Naast concrete tips & tricks leren we over de fundamentele rechten van het kind om gehoord te worden: “Let youth be heard!” Verbale weerbaarheid, verbinding & vertrouwen, en engagement zijn hier de sleutelwoorden. Jongeren - vooral zij die extra uitdagingen moeten overwinnen - leren er hun stem te vinden, verschillende standpunten in te nemen en oplossingen voor te stellen. De commoners van morgen leren vandaag hun weg te vinden in onze huidige democratie.
Dat we zelf onze debate skills kunnen bijschaven, mochten we gisteren al ondervinden (zie dag 2). Aan de slag dus! Aan de hand van een concrete workshop leren we als internationaal team in actie hoe debat onderbouwd wordt door verbinding, concentratie, uitwisseling, gelijkheid en meer. En blijkt dat allemaal ook nog eens erg plezant te zijn!
Dag 4 - 17 november 2022
Op dag 4 van de Commoning Europe training genieten we van drie verrijkende presentaties. Als eerste leren we over Hilversum100, een netwerk van lokale burgerinitiatieven die elk op hun manier inzetten op een duurzaam verhaal. Inwoners van Hilversum die actief zijn in verschillende domeinen zoals duurzaam omgaan met natuur, eten, circulariteit en mobiliteit, verbinden met elkaar via dit overkoepelend initiatief. Zo staan ze sterk om samen in gesprek te gaan met de lokale overheid. Samenkomen en in relatie tot elkaar staan, is hier de kern van het verhaal. Een thema dat we gisteren al zagen opborrelen en dat later deze dag nog zal terugkomen.
De tweede presentatie vertelt het verhaal van de KNHM stichting (Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij). We leren hoe winst die in de private markt gemaakt wordt - hier bij Arcadis - terug kan vloeien naar gemeenschapsinitiatieven. Nog interessanter dan het financiële verhaal is om te horen hoe de werknemers - voornamelijk ingenieurs - ondersteund worden om zich als deels vergoede vrijwilliger in te zetten om sociale burgerinitiatieven te helpen met hun expertise. Het belang van dat relationele dus.
“Het leven vindt haar betekenis in de relaties die we met elkaar aangaan.”– Arjo Klamer
Als kers op de taart presenteert academicus en economist Arjo Klamer. Als een ware verhalenverteller neemt hij ons mee in de meer complexe ideeën om en rond de commons. In de kern gaat het om “sense-making”. Het leven vindt haar betekenis in de relaties die we met elkaar aangaan - ook hier de clue van het verhaal. Dit is de ruggengraat van onze samenleving.
Al worden wij mensen binnen de private markt, en alsmaar meer ook bij de publieke overheid, gezien als individuen die losstaan van elkaar. In deze logica worden mensen klanten en denken we in transacties. De commons, maar vooral de praktijk ervan – commoning - is hierbij zowel de kern als het antigif. Mensen aanwakkeren om elk vanuit hun eigen mogelijkheden bij te dragen, zonder expliciete tegencompensatie… het is een ware uitdaging. En tegelijk is dit relationele de essentie.
We nemen mee dat je marktgerichte praktijken kan onderscheiden van commons-praktijken en dat fundamentele relationele, doordat het eerste focust op kwantiteit, de laatste verkiest kwaliteit. Dat de commons, en meer precies de praktijk van commoning, toelaat om meer kwaliteit te vinden, voelden we allemaal inherent wel al aan. Het komt naar boven in de gepassioneerde verhalen die we deze week hoorden, de kracht die de jongeren uitstraalden, de warme die we voelden in de plekken die we bezochten. Dat relationele dus, zoals Arjo het zo vinnig uitlegde, dat overal al aanwezig is en waarvoor we vaak zelfs geen “dank u” voor verwachten.
We sloten deze dag en de training af met een fijn concert, een lekkere gedeelde maaltijd en met een Afrikaans-geïnspireerd moment van dans en zang. Zo konden we zelf dat relationele nog even tot in onze kern doorvoelen.
Hanne van Reusel – osmosnetwork.com/hanne-van-reusel Je kan dit artikel van Hanne ook lezen op de website van Open Up!, organisator van deze JSTE.
Het Lucht-, Klimaat-, Energieplan van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verhoogt de ambitie om de broeikasgasuitstoot met 47% te verminderen tegen 2030 in plaats van de huidige 40%. Het doel van het plan is de onafhankelijkheid van het Gewest van fossiele brandstoffen, de verbetering van de luchtkwaliteit maar ze zet ook in op de adaptatie die nodig zal zijn in het licht van de klimaatverandering. In het kort wil het Gewest koolstofneutraliteit tegen 2050 in alle beleidsdomeinen, of het nu gaat over economie, stedenbouw, mobiliteit, wonen, voeding, het digitale of afvalverwerking. Het Gewest treft in het plan begeleidende maatregelen voor de transitie en voor de energie-betaalbaarheid.
Goede ambities, nog te concretiseren
Om te beginnen met het goede nieuws: het is lovenswaardig dat de regering de ambities verscherpt, zoals de nieuwe WHO-richtwaarden voor luchtkwaliteit tegen 2035 en koolstofneutraal tegen 2050. Maar het voorstel voor het plan dat nu op tafel ligt, is voor BRAL niet concreet genoeg. Het blijft vaak vaag en open. De te nemen acties moeten duidelijker geformuleerd worden om impact te hebben. Zo is er juridische afdwingbaarheid nodig om de waarden voor de luchtkwaliteit te bereiken.
Er moeten ook duidelijkere tijdspaden en tussenliggende doelstellingen in. Veel van de vooropgestelde data liggen buiten het tijdsframe van het plan (2023-2027). Dat is op zich geen probleem. Sommige van deze doelen zijn inderdaad niet haalbaar binnen het tijdsbestek van dit plan. Maar het plan zou wel moeten aangeven waar we in 2027 moeten staan op weg naar dat einddoel. Misschien is het ook nuttig intermediaire doelen stellen, zoals in 2025. We willen dus graag dat het Gewest tussentijdse resultaten op het gebied van emissies en vervuiling koppelt aan het (vrij summiere) tijdschema (p.58).
Verder merken we dat dit schema nu al niet realistisch meer is. Zo staat er dat er 25 verkeersluwe wijken zullen zijn in 2025. Dat lijkt verre van haalbaar, temeer daar deze timing door Brussel Mobiliteit al is losgelaten. Wat is het effect daarvan?
Verstrengelde plannen
Dat brengt ons op het probleem van de verstrengeling van maatregelen uit diverse beleidsplannen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Heel veel van de voorgestelde maatregelen komen uit andere plannen. Daardoor is het niet altijd duidelijk welke zaken nu nieuw zijn en welke al door die andere plannen worden ingevuld. Ook in het milieueffectenrapport wordt dit aangehaald.
Bovendien is het niet altijd duidelijk op welke manier de voor het LKE-plan bevoegde overheden (in casu Leefmilieu Brussel) mee aan de knoppen zitten bij deze maatregelen, welk deel van de uitvoering voor haar rekening komt, en hoe zij kunnen bijsturen in geval dat deze plannen niet of laattijdig worden uitgevoerd.
Iedereen mee
Voor BRAL moet er een duidelijk plan komen om te zorgen dat de transitie een sociale transitie is. De sociale kant van het verhaal is nog onvoldoende uitgewerkt. Nog te veel is het uitgangspunt dat sociale rechtvaardigheid te bereiken is door het meten van het effect van bepaalde maatregelen op de allerarmsten in de samenleving en hen dan steun te verlenen. In plaats daarvan moet er veel meer gezocht worden naar het uitdenken en in plaats stellen van inclusieve systemen die het recht op schone lucht, energie, comfortabel leven, wonen, mobiliteit, … garanderen voor iedereen binnen de limieten van de vooropgestelde emissie-doelstellingen.
Het is cruciaal dat het Gewest draagvlak creëert voor de maatregelen die in het plan staan. Zeker nu er veel van de maatregelen op de schouders van de burgers terecht zullen komen. Het is moeilijk in te beelden dat de vragenlijst die gekoppeld was aan het openbaar onderzoek en waarvan men verwachtte dat burgers deze invulden, zal bijdragen aan dit draagvlak. De manier waarop de burgers bevraagd werden - zoals polsen naar wat ze denken van het ambitieniveau van de maatregelen of de vier vooropgestelde principes, of ze het eens of oneens zijn met bepaalde stellingen, zal er niet voor zorgen dat het plan gedragen zal worden.
Lieselotte Gevens & Tim Cassiers
Op de valreep persten we nog een reactie uit onze vingers over onze publieke voortuin. Het Zaterdagplein was in openbaar onderzoek en dat konden we niet aan ons voorbij laten gaan. Met een snelle rondvraag per brief aan onze buren stelden we een reactie samen. Een stad maken is evenwichten zoeken, en dat is ook waar we toe oproepen in onze reactie.
In het kort:
- Zowel BRAL als de buurtbewoners stellen zich vragen bij de prioriteit van dit project. Het lijkt ons dan ook een goed idee om samen aan tafel te zitten en te bekijken welke werven in het centrum de eerste aandacht verdienen zodat er doordachte keuzen voor de heraanleg worden gemaakt.
- We zoeken meer balans tussen de verschillende gebruikers van de ruimte, tussen fietsers en voetgangers, én tussen horceaklanten en gebruikers van de publieke ruimte.
- We vragen om de plannen te herzien om maximaal te ontharden en vergroenen.
- We vrezen dat de dolomiet niet voor iedereen even praktisch en toegankelijk is. We vragen daarom om alternatieven te bekijken, bijvoorbeeld plaveisel met open voegen (zie ook punt 3).
Je kan in bijlage het volledige bezwaarschrift lezen.
Lieselotte Gevens & Benjamin Delori
Zal het uitvoeren van de circulatieplannen er onvermijdelijk toe leiden dat verkopers klanten verliezen en zal het voor hun leveranciers onmogelijk worden om tot bij hen te geraken? Voor deze lezing gaan we dieper op deze vraag in.
Inschrijven kan via deze link
Mathieu Chassignet
Mathieu Chassignet is een ingenieur die gespecialiseerd is in vraagstukken rond de stad en duurzaam vervoer. Hij heeft voor verschillende overheidsinstanties gewerkt aan opkomende vormen van mobiliteit en belangrijke vervoerstrends.
Panel
Anton Van Assche (Unizo) et Fabrice Goffinet (hub.brussels) halen Chassignet’s conclusies naar de Brusselse context.
Programma
19h00: Introductie door moderator
19h10: Presentatie door Mathieu Chassignet
19h40: Debat met 3 experts uit Brussel
20h15: Tijd voor interactie
20h45: Afronding door moderator
20h50: Einde en apéro
Sticky Issues Lectures
Het Andere Atelier organiseert drie nieuwe lezingen om het debat rond belangrijke stedelijke thema's te blijven aanzwengelen. In deze reeks nemen we de circulatieplannen voor autoluwe wijken onder de loep. Als deze moeten opleveren wat het Gewestelijke mobiliteitsplan Good Move belooft – veiligheid, ademruimte, rust – moeten ze tegelijk ambitieus en realistisch zijn. Andere steden zijn Brussel voorgegaan, zoals Gent en Leuven. Uit die ervaringen weten we dat zowel de besluitvorming als de uitvoering van zo’n plannen op veel weerstand stuiten. Die weerstand draait vaak rond een beperkt aantal gevoelige, steeds terugkerende thema’s, zogenaamde. “sticky issues”. Met de ‘Sticky Issues Lectures’ scheppen we klaarheid in deze vaak emotionele discussies door zakelijke feiten en academische inzichten te verzamelen. Door bevlogen en inspirerende sprekers uit te nodigen, brengen we ervaring en expertise aan de tafel. Om te vermijden dat het een louter theoretisch verhaal wordt, leggen we deze inzichten voor aan een panel van ervaringsdeskundigen uit Brusselse context. We sluiten af met een debat tussen plaatselijke stakeholders. Het Andere Atelier is een samenwerking tussen BRAL, Filter Café Filtré en Heroes for Zero.
Cette journée d'étude organisée par le laboratoire LoUIsE mettra en dialogue les projets de recherche Carbone et Super Terram avec des experts locaux et internationaux autour de la question du sol, du métabolisme et de la matière organique.
Programe de la journée d'étude :
09h45 - 17h00
09h45: Accueil
10h - 10h50 Présentation du projet Carbone
11h - 12h30 Sabine Barles: “Bouclage de flux à l’échelle locale/hyper-locale: condition d’un métabolisme circulaire et de la transition écologique des villes”
12h30 - 14h00 Lunch
14:00 - 14:20 Présentation du projet Super Terram
14h30 - 15h30 Yannick Poyat (ingénieur agro-pédologue, PLANISOL), “Le sol au service de la résilience territoriale” Patrick Henry (professeur d’urbanisme, ENSA Paris Belleville), “Des traces aux traces. Un urbanisme a même les sols” Francisco Davila (biologue, chercheur en agriculture urbaine, ULB) “Agroécologie à Bruxelles : une approche porteuse de solutions”
15h30 - 16h45 réactions de Sabine Barles suivie d’une table ronde, avec la participation de Sabine Barles, Yannick Poyat, Patrick Henry, Francisco Dávila et Said El Fadili (BE, Good Soils), animée par Simon de Muynck.
Binnenkort is het een jaar geleden sinds Super Terram* van start ging. In dit project stelden we als ambitie om onze huidige relaties tot de stedelijke bodem in vraag te stellen en te vernieuwen.
We vertrokken vanuit het idee dat het noodzakelijk is om stedelijke bodems niet langer uitsluitend als een inerte hulpbron te beschouwen, maar wel als een inventieve en levende omgeving waarvan we afhankelijk zijn. Vanuit die hypothese hebben we verschillende bodems in het noorden van Brussel met de spade verkend, geobserveerd en geanalyseerd. Tijdens deze acties hebben we de kans gehad om velen onder jullie, de Brusselse bodemactoren, en jullie stemmen en praktijken te leren kennen. Het was een traject vol ontdekking en verwondering, vol nieuwe vragen (wat maakt een goede bodem?), maar ook vol nieuwe bezorgdheden over de toekomst van onze bodems, omdat ze - zonder grote aandacht voor wat er in leeft - worden verplaatst, gebetonneerd, genegeerd, enz.
Om samen te leren uit deze ervaringen en reflecties en om de basis te leggen voor een betere benadering van de stedelijke bodems in Brussel, nodigen wij jullie graag uit voor onze ronde tafel over de Brusselse bodem op vrijdag 21 oktober!
Tijdens deze ronde tafel onderzoeken we potentiële bodemverbeteringen in groene ruimtes, de betrokkenheid van de burger bij het bodembeheer…en nog veel meer!
Nieuwsgierig naar meer? Wilt u deelnemen aan deze vergadering?
Doe mee op vrijdag 21 oktober !
12:00 Lunch
13:30 tot 17:30 Ronde tafel
17:30-18:00 Aperitief
Het evenement is gratis, gelieve u in te schrijven via dit formulier vóór 20 oktober.
Het programma van de dag krijg je binnenkort.
We kijken uit naar uw komst,
Het Super Terram team.
Wil je meedenken over de nieuwe Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening, ‘Good Living’ gedoopt?
Als stadsplanning nog steeds een van de kernthema’s is van BRAL, dan is het tijd om in actie te schieten. Dit jaar nog komt er een nieuwe gewestelijke stedenbouwkundige verordening (GSV) genaamd"Good Living".
BRAL nodigt je uit om Good Living grondig uitpluizen à la BRAL op maandag 28 november vanaf 18u30 op het kantoor van BRAL (Zaterdagplein 13, 1000 Brussel). Breng je vergrootglas mee voor de kleine lettertjes! Eten en drank voorzien wij, breng jij je knap stel hersens mee?
NL als hoofdtaal, maar we vertalen uiteraard waar nodig!
Schrijf je in via deze link
Enkel voor de leden van BRAL. Wil je meedoen? Word dan lid op de avond zelf!
Meer info: www.bral.brussels/word-lid
We beginnen onze tocht in het midden van het Liedtsplein, het kloppende hart van de Brabantwijk maar ook een plek waar vele samenlevingsproblemen in Schaarbeek samenkomen. Momenteel zijn er grote werken aan de gang voor de metro, wat de verkeerssituatie nog chaotischer maakt dan anders. Via de Gallaitstraat vervolgen we onze weg naar de Rubens- en de Vondelstraat. In deze woonwijk ten westen van het gemeentehuis vinden we een aantal verkeersfilters die vijftien jaar geleden aangelegd werden, lang voor er van Good Move sprake was. We bekijken wat de logica was achter de toenmalige plannen en of ze er effectief in slagen sluipverkeer tegen te houden. In de Rubensstraat maken we kennis met het comité Rubens 2030, dat meer maatregelen wil om doorgaand verkeer te verminderen in de straat.
We wandelen door naar het Paviljoenplein, een plaats vol levendige winkels maar met een van de meest ondoorgrondelijke kruispunten van het gewest. Hier komt binnenkort een filter die de twee belangrijkste verkeersstromen gaat scheiden. We lopen de wijk in richting Stephensonplein, dat dankzij het nieuwe circulatieplan verkeersluw zal worden en een nieuw park krijgt. Dat wordt hoog tijd, want momenteel is het vanuit deze buurt meer dan een kwartier wandelen naar de dichtstbijzijnde groenruimte.
Van hieruit klimmen we naar boven richting Colignonplein. Schaarbekenaren zullen zich misschien nog herinneren dat het comité Imagine Colignon jarenlang ijverde voor een parkingvrij plein voor het gemeentehuis. In 2019 koos de gemeente voor een compromis waarbij een klein stuk autovrij werd gemaakt maar het grootste deel van de parking bleef bestaan. De Koninklijke Sint-Mariastraat, die van hieruit naar de Sint-Mariakerk loopt, is net heraangelegd. Ze is nu enkelrichting en aan weerszijden voorzien van fietspaden.
Nog iets hoger ligt de Haachtsesteenweg, waar in november 2017 Stephanie Verbraekel werd doodgereden. Dat vreselijke drama was het startschot voor de actiegroep 1030/0. We passeren langs het herdenkingsmonument dat op deze plek werd gecreëerd door designer Jean-François D’Or. Ook in deze straat werden recent grote aanpassingen gedaan.
Vandaaruit is het afdalen richting het befaamde Josaphatpark, waar op zonnige dagen half Schaarbeek bijeenkomt. We lopen door de Louis Bertrandlaan, een van de mooiste architecturale parels van Brussel met een ongelooflijke staalkaart aan fin de siècle-architectuur. De laan wordt binnenkort heraangelegd en dat lokt, zoals te verwachten, heel wat discussie uit.
Na een bezoekje aan de mast van Lalaing, een kunstwerk van wereldniveau dat enigszins verloren midden op een rond punt staat, komen we aan de Van Vollenhovenlaan. Die laan, die dwars door het park loopt, werd in 2020 definitief autovrij na een paar geslaagde acties van 1030/0. Met haar helling naar beneden en flauwe bocht is zij momenteel het favoriete fietsparcours van heel wat Schaarbeekse kinderen. We maken nog een korte wandeling langs de Azalealaan, vorig jaar heraangelegd in het kader van de eerste fase van Good Move en sluiten af met een drankje in La Laiterie, prachtig gelegen in het midden van het park!
10:00 Vertrekpunt: Liedtsplein
12:00 Aankomstpunt: Josaphatpark
Je kan je inschrijven via deze link.
Tijdens onze ‘Boots on the Ground’ wandelingen gaan we in een wijk kijken hoe het er op een doordeweekse dag aan toe gaat qua verkeersinfrastructuur, -handhaving, -veiligheid, etc. Dankzij de uitleg van onze lokale gids, die ons leidt langs verschillende gekende (knel)punten in de buurt, ervaren de deelnemers uit de eerste hand hoe het zit met de situatie daar en krijgen ze een beter inzicht hierdoor. Wat is prijzenswaardig, wat kan er beter en hoe kunnen we dit terugkoppelen naar het circulatieplan?
Wandeling door de Union wijk.
Een wijk waar het mobiliteitsbeleid de handelaars niet kan bijbenen.
Dankzij voetbalploeg Union Saint-Gilles heeft haast iedereen de afgelopen jaren de naam ‘Union’ leren kennen. Terecht volgens ons, want onze lokale voetbalploeg wordt door vriend en vijand erkend als een gezellige en sympathieke familieclub.
Wat de meeste mensen echter niet weten is dat ook de omliggende buurt de laatste jaren snel van gelaat verandert en dat de ene na de andere lokale handelszaak verschijnt.
Zo vestigden zich er op enkele jaren tijd een nieuwe koffiebar, een kaaswinkel, een café met uitsluitend lokale bieren, een boekenwinkel, een coöperatieve kruidenierszaak, meerdere bio-winkels, restaurants en bistro’s …
In de stijgers staat bovendien ook een artisanale bakker. En kwatongen beweren dat zelfs Fernand Obb er met haar overheerlijke garnaalkroketten binnenkort zal neerstrijken!
Genoeg om te ontdekken dus op deze wandeling? Zeker als je benieuwd bent op welke manier je deze handelszaken het gemakkelijkste kunt bereiken en als je benieuwd bent of de verkeersituatie is aangepast aan de noden van de wijk.
De wandeling gaat van start aan de Van Volxemlaan 71, ter hoogte van de handelszaak Tram[e], de boekwinkel die tevens een delicatessenwinkel en café is. Als dat niet kan tellen! Eindigen doen we in de Pierre Decosterstraat 109, alwaar café Dekkera gelegen is en waar de wandeling kan beëindigd worden met een apréro in de vorm van een lokaal biertje.
Doel van de wandeling? Aantonen hoe rijk de wijk is aan lokale handelszaken, maar anderzijds er ook de aandacht op vestigen hoe het mobiliteitsbeleid achterop hinkt in de wijk waardoor de klanten niet de infrastructuur krijgen die ze verdienen.
We starten onze wandeling in de Van Volxemlaan. Een prachtige laan met statige herenhuizen en in het midden een hoge bomenrij. Een laan ook die de verbinding maakt met Sint-Gillis, het Zuidstation en het centrum van Brussel. Voor sommige modi toch, want helaas zijn de voetpaden op deze as niet steeds optimaal en ontbreken fietspaden zelfs volledig.
Ondanks dat het Gewestelijk Mobiliteitsplan Good Move voorziet dat belangrijke auto-verbindingswegen moeten voorzien in afgescheiden fietspaden en ondanks een petitie voor fietspaden op deze laan die meer dan 600 handtekeningen verzamelde werden werken van Vivaqua die 4 jaar in beslag nemen niet aangewend om een afgescheiden fietspad aan te leggen. Ook in het net goedgekeurde gemeentelijke mobiliteitsplan heeft de Gemeente niet het voornemen fietspaden te voorzien op deze laan. Onbegrijpelijk dat nagelaten wordt hier veilige fietsinfrastructuur te voorzien, want vraag een fietser in Vorst hoe hij het snelst in het centrum van Brussel geraakt en hij zal de Van Volxemlaan als antwoord geven.
Vervolgens slaan we Bondgenotenstraat in. Deze straat loopt parallel met de Van Volxemlaan. Ondanks dat de Van Volxemlaan is voorzien als doorgangsas voor auto’s maakt de huidige verkeersinrichting mogelijk dat de Bondgenotenstraat dienst doet als sluiproute voor automobilisten die de verkeerslichten op de Van Volxemlaan willen omzeilen. Op die manier worden talloze voetgangers en fietsers in gevaar gebracht die zich in deze straat met haar vele opeenvolgende kruispunten willen begeven. Op weg naar school hou je je kinderen in deze straat dus maar beter dicht bij je in de buurt en ook als je ze met de fiets wil sturen kan je maar beter twee keer nadenken. Jammer, want deze straat heeft het potentieel om een ware wandel- en fietsas te zijn en tevens een aangename verblijfsruimte gezien de vele lokale handelszaken die er recentelijk opduiken. Helaas, in haar pas aangekondigde nieuwe circulatieschema voorziet de Gemeente niet minder maar net méér transitverkeer in deze straat.
Na de Bondgenotenstraat zakken we af naar het kruispunt van de Guillaume Van Haelenlaan met de Van Volxemlaan. Dit kruispunt herbergt op iedere hoek een handelszaak, gaande van een biowinkel en een Delhaize tot een koffiezaak en binnenkort ook een artisanale bakker.
Even na je cappuccino naar de biowinkel wandelen? Let toch maar op, want ook hier is de openbare ruimte voornamelijk ingericht op de auto. Ondanks dat de Guillaume Van Haelenlaan een lokale wijkweg hoort te zijn doorkruisen hier tot zo’n 10.000 voertuigen per dag de wijk.
Tijd om naar de Kaaswinkel te wandelen. We zouden daarbij ook nog even langs het centrum voor experimentele moderne kunst Wiels kunnen binnenspringen, of bij Cultureel Centrum BRASS of het gekende moeras nabij Wiels, maar bij het overschouwen van het kruispunt Wielemans-Ceuppens/Van Volxem besluiten we deze parels toch maar links te laten liggen.
Na de kaaswinkel wandelen we naar de pas geopende bio-delicattessenwinkel ‘Epicerie Horta’. Daarvoor volgen we de zonet aangehaalde Wielemans-Ceuppenslaan. Een heraanleg van deze laan werd door de meerderheid als prioriteit uitgeroepen voor deze legislatuur. Terecht, want deze belangrijke as die tegelijk een belangrijke commerciële functie behartigt, heeft dringend nood aan een eerlijkere verdeling van de openbare ruimte. Momenteel telt de straat 2 rijstroken en 4 parkeerstroken voor auto’s, maar geen fietspad en slechts te smalle en slecht onderhouden voetpaden. We wachten dan ook vol spanning op de heraanleggingsplannen, maar ze blijven ondertussen wel heel lang achterwege?
Om onze wandeling te beëindigen begeven we ons naar het gezellige lokale biercafé Dekkera.
Hiervoor wandelen we langs de Guillaume Van Haelenlaan. Zoals eerder aangegeven valt er nog heel wat te verbeteren op deze laan, maar er valt ook hoop te putten als we over dit gedeelte van de laan wandelen.
Immers, een 100-tal burgers vormden hier ruim een jaar geleden zelf een menselijke ketting om zo meer verkeersveiligheid en een afgescheiden fietspad te vragen voor de laan. Prompt kwam er op een gedeelte van de straat een fietspad, aangevuld met berlijnse kussen en snelheidscamera’s!
Als u van ludieke acties voor meer verkeersveiligheid houdt dan bent u in de Union wijk overigens op het goede adres. Of wat dacht u van de surrealistische tekening die onlangs opdook op de Brusselsesteenweg of de oversteekactie van zo’n 2 jaar geleden? Dat smaakt naar meer. Proost!
/NL/
Tijdens onze ‘Boots on the Ground’ wandelingen gaan we in een wijk kijken hoe het er op een doordeweekse dag aan toe gaat qua verkeersinfrastructuur, -handhaving, -veiligheid, etc. Dankzij de uitleg van onze lokale gids, die ons leidt langs verschillende gekende (knel)punten in de buurt, ervaren de deelnemers uit de eerste hand hoe het zit met de situatie daar en krijgen ze een beter inzicht hierdoor. Wat is prijzenswaardig, wat kan er beter en hoe kunnen we dit terugkoppelen naar het circulatieplan?
Programma:
15:00 Startpunt/point de départ:
Avenue Van Volxem 71 (Tram{e})
17:00 Aankomstplaats/Lieu d'arrivée:
Rue Pierre Decoster 109 (Dekkera)
Inschrijven:
Inschrijven kan via deze link.
Te midden van alle commotie rond de circulatieplannen in het Brussels Gewest lanceren BRAL, Heroes for Zero en Clean Cities Campaign de publicatie “De leefwijk – Zeven principes voor circulatieplannen”. Aan de hand van deze principes dient de publicatie als basis voor een open en geïnformeerd gesprek om breedgedragen plannen mogelijk te maken.
Openbare ruimte in de stad wordt nog al te vaak gezien als circulatieruimte, ruimte waarin we ons enkel en alleen verplaatsen van punt A naar B. Maar een stad kent ook heel wat andere uitdagingen - die bovendien deels veroorzaakt worden door die monofunctionele visie: luchtkwaliteit, geluid, hitte, verkeersveiligheid, stress, densiteit, … De stad heeft letterlijk ruimte nodig om een antwoord te bieden aan die uitdagingen. Groen en blauw zijn essentiële elementen voor onze fysieke én mentale gezondheid. Speelruimte en actieve mobiliteit zijn ingrediënten voor de fysieke gezondheid van jong en oud. Meer ruimte om elkaar te ontmoeten, te sporten, te ontspannen, te winkelen, … komt ook de sociale cohesie in de stad ten goede.
Goede circulatieplannen vormen een hefboom om onze wijken tot leefwijken om te toveren, wijken waar al die functies ruimte krijgen. BRAL, Heroes for Zero en Clean Cities Campaign geloven in de kansen voor Brussel om die leefwijken te realiseren. Om een andere invulling te kunnen geven aan de openbare ruimte zal de auto plaats moeten inleveren.
Le tout à la bagnole est fini. De vraag is echter hoe en welke plaats je ‘m dan wel nog geeft.
We gingen ten rade bij Transport & Mobility Leuven (TML) om te weten te komen hoe dat kan. Zij bestudeerden binnen- en buitenlandse voorbeelden en leverden ons een rapport af met de elementen die zo’n circulatieplan doen slagen en de afwegingen die hierbij spelen. Deze publicatie is onze hertaling van dat rapport. We distilleerden er zeven organisatieprincipes uit die volgens ons nodig zijn om met circulatieplannen het verschil te maken.
We nodigen je van harte uit voor de lancering van deze publicatie, met een glas en een broodje.
Aansluitend kan je deelnemen aan het evenement van het Andere Atelier “Autoluwe wijken - nadelig voor personen met een beperking?”. Dorien Meulenijzer (Fixability) geeft een lezing waarna zij en Brusselse experten in debat gaan met elkaar en het publiek. Het Andere Atelier is een initiatief van BRAL, Filter Café Filtré Atelier en Heroes for Zero om te leren van inspirerende steden, te observeren wat de uitdagingen zijn op het terrein en te verbeelden hoe een veilige én gezonde stad van de toekomst er kan uitzien.
Praktisch:
16/11/2022, de Kriekelaar( Schaarbeek), onthaal vanaf 17u30 met drank en broodjes. De lancering start om 18u. De lezing en het debat van het Andere Atelier starten om 19u. Met een receptie achteraf.
Programma
- 17:30 Onthaal met drank en broodjes
- 18:00 Voorstelling publicatie “De leefwijk – Zeven principes voor circulatieplannen” van BRAL, Heroes for Zero en Clean Cities Campaign
- 18:30 Vragen
- 18:45 Pauze en onthaal het Andere Atelier
- 19:00 Lezing het Andere Atelier
- 21:00 Receptie
Schrijf je hier in.
Tot dan,
BRAL, Heroes for Zero, Clean Cities Campaign
Tijdens de wandeling neemt '1082 for ZERO' je mee naar een aantal plekken centraal in Sint-Agatha-Berchem, langs kruispunten en scholen, drukke en rustige straten, en geslaagde en minder geslaagde verbeteringen in de verkeerssituatie.
Route
We verzamelen ter hoogte van 'Nouveau Berchem' aan het begin van de Kerkstraat, één van de oudste straatjes in Sint-Agatha-Berchem. We steken dan de Koning Albertlaan over naar het Schweitzerplein, een niet lang geleden heraangelegd plein dat wordt overheerst door chaotische verkeerssituaties. Alle verkeersmodi komen er voor, maar niemand is tevreden. Desondanks zijn er wel 'quick wins' mogelijk.
We steken dan de Gentsesteenweg, een gewestweg, over naar de Openveldstraat. Dit brengt ons in een gebied waarin het Brussels gewest de komende jaren enorm in zal investeren (Cité Moderne). We gaan langs de Strijdersstraat, een straat waar de gemeente onlangs een openbaar onderzoek voor gehouden m.b.t. de heraanleg van de straat.
We nemen dan de richting terug langs de Strijdersstraat en steken de Gentsesteenweg over, een weg die veel verkeer te absorberen heeft en èèn van de verkeersaders is aan deze kant van Brussel. Het is op sommige uren nog wel eens moeilijk hier veilig over te steken.
We vervolgen met de Hubert Blauwetstraat richting de kruising van de Bloemkwekersstraat en de Koning Albertlaan. De Bloemkwekersstraat is een straat die veel sluipverkeer noord/zuid faciliteert in de gemeente, deels voor wagens die Schweitzer willen ontwijken. Van dit kruispunt is onlangs de voorrangssituatie aangepast, maar is nog steeds te druk.
Via Parc Pirsoul, waar kinderen spelen maar auto's vaak te hard langs rijden, komen we terug in de Kerkstraat. Dit is één van de geslaagde voorbeelden van het toepassen van een woonerf in een voorheen drukke straat, en is één routes die de gemeente voorziet voor kwetsbare verkeersdeelnemers (schoolroute, fietsers, etc).
Echter, deze route wordt aan het einde nog doorkruist door de Groot Bijgaardenstraat. Dit is wellicht de grootste ader voor transitverkeer in Berchem. Hoewel er meerdere oversteekplaatsen zijn, wordt hier vaak te hard gereden. Wagens gebruiken deze route om buiten de hoofdwegen van Vlaanderen naar Molenbeek of Brussel-stad te rijden (de Keizer Karellaan en de Ninoofsesteenweg ontwijkend).
We eindigen met een drankje aan De Kroon (Dkantine).
Tijdens de ‘Boots on the Ground’ wandelingen van het Andere Atelier gaan we in een wijk kijken hoe het er op een doordeweekse dag aan toe gaat qua verkeersinfrastructuur, -handhaving, -veiligheid, etc. Dankzij de uitleg van onze lokale gids, die ons leidt langs verschillende gekende (knel)punten in de buurt, ervaren de deelnemers uit de eerste hand hoe het zit met de situatie daar en krijgen ze een beter inzicht hierdoor. Wat is prijzenswaardig, wat kan er beter en hoe kunnen we dit terugkoppelen naar het circulatieplan?
Programma:
16:30 Startpunt: Kerkstraat 1
18:30 Aankomstplaats: Jean-Baptiste Vandendrieschstraat 19 (De Kroon)