Artikels

Thema

Tijdens de wandeling hielden we halt langs twee meetpunten van ExpAIR: dat van de Vlaamsepoort en dat van de Cortenberghlaan. Hierbij gaven we uitleg over hoe een meetapparaat werkt en over de werking van het project. Tijdens de wandeling maakten we met voorbeelden het verband tussen de stedelijke infrastructuur van Brussel en de luchtkwaliteit concreter.  

Het verband tussen stedelijke infrastructuur en onze luchtkwaliteit in Brussel

Wist je dat bomen in een street canyon de luchtvervuiling vasthouden onder het bladerdak?

Hoe goed of slecht de lucht is, is afhankelijk van veel verschillende factoren. De luchtkwaliteit is hierdoor hyperlokaal en kan verschillen van de ene straat tot de andere. Deze verschillende factoren maakten we aan de hand van de wandeling tastbaar. 

We gingen bijvoorbeeld naar twee street canyons: de Belliardstraat en de Gentsesteenweg. Een street canyon is een smalle straat met hoge gebouwen langs de zijkanten, waar de luchtvervuiling zeer moeilijk weg kan. Veel mensen denken dat het plaatsen van bomen in zo’n straten een oplossing kan bieden, maar de bomen houden de luchtvervuiling juist vast onder het bladerdak. Luchtvervuiling moet kunnen wegwaaien en als dit niet kan, bijvoorbeeld omdat de straten te smal zijn, dan krijgt men hoge concentraties luchtvervuiling als gevolg.

Voor een goede luchtkwaliteit moet er dus langs de ene kant worden gekeken of de luchtvervuiling kan wegwaaien, waarbij de infrastructuur van de stad een belangrijke rol speelt. Langs de andere kant is de bron van slechte lucht een belangrijke indicatie voor luchtvervuiling. Wanneer we kijken naar de vervuilende stof NO2 (stikstofdioxide), is wegverkeer de grootste bron (44%) van luchtvervuiling in Brussel (2015-2019). Bron: Leefmilieu Brussel. 

Een park zorgt voor goede lucht omdat er geen verkeer is, niet omdat er bomen geplant zijn.

Velen onder ons denken dat de natuur zorgt voor een gezonde lucht door hun vermogen om de slechte lucht te zuiveren. Een park kan zorgen voor een betere luchtkwaliteit door het feit dat er geen verkeer is, niet omdat er bomen zijn geplant. De NO2-kaarten van Irceline tonen dat het hart van het Jubelpark een vervuilde plek is doordat er wél een bron van luchtvervuiling aanwezig is: midden in het park komt een stuk van de Jubelparktunnel even bovengronds piepen (https://www.irceline.be/nl/luchtkwaliteit/metingen/stikstofdioxide). In een park, waar geen bron is van verkeer, wordt er wel goede luchtkwaliteit vastgesteld door Irceline, bijvoorbeeld het Frère Orbanpark waar we tijdens de wandeling langsgingen: 

10/02/2024 Brukselbinnenstebuiten en BRAL, ExpAIRwandeling

Jammer genoeg wordt het merendeel van de openbare ruimte in Brussel geclaimd door de auto. Zo gingen we ook langs een van de langste autoparkings van Brussel die zich verstopt onder de Wetstraat. Die begint aan het metrostation Kunst-Wet en loopt helemaal ondergronds tot het metrostation Maalbeek. Deze parking toont goed waar de stadsplanners van de jaren ‘70 op focusten: de auto als koning. 

Een tijdje terug werd deze parking heraangelegd, op voorwaarde dat ze zou bijdragen aan een duurzamere stad. Hierdoor vonden we in de parking “een long in de stad”, die de vervuilde lucht filtert in de parking. Zo zou Interparking, volgens hen, mee de klimaatverandering tegengaan en zorgen voor een betere luchtkwaliteit – een goed voorbeeld van greenwashing. Interparking investeerde enorm in een grote parking met als bedoeling het autoverkeer aan te trekken. Het lijkt ons absurd om te compenseren met een luchtfilter als je de oorzaak zo hard stimuleert. 

10/02/2024 Brukselbinnenstebuiten en BRAL, ExpAIRwandeling

Wist je dat de luchtvervuiling in de metrostations vaak hoger is dan in de buitenlucht?

Terwijl de lucht langzaam wordt gefilterd in de parking, wandelden we naar het metrostation Kunst-Wet. In tegenstelling tot de gezonde lucht in de parking stelden onze AirBeams in het metrostation Kunst-Wet een hoge concentratie aan luchtvervuiling vast – wel drie keer zo hoog als de luchtvervuiling in de parking. Het is aangetoond dat metrostations meer vervuild zijn dan de buitenlucht. Dit komt doordat de polluenten moeilijk weg kunnen in een diepgelegen station met weinig verluchting. In de metrostations komen polluenten vrij door onder andere de remmen van de metro. Opvallend was dat de luchtkwaliteit terug drie keer lager kwam te staan eens we in de metro zaten. We kregen nogal geschrokken blikken bij de waarneming van de hoge concentratie aan fijnstof in de metrostations. En terecht, want het is jammer dat zij die niet met de auto gaan, toch niet altijd een gezonde lucht inademen.

Luchtvervuiling treft de bevolking in Brussel ongelijk

Vijf haltes later stapten we uit in het metrostation Graaf van Vlaanderen in Molenbeek, hartje Brussel. Deze wijk is een van de wijken die het meest getroffen wordt door luchtvervuiling in Brussel. De slechtste lucht in Brussel zit namelijk in de eerste kroon. Dit werd zeer zichtbaar met de resultaten van CurieuzenAir.  Op de kaart van CurieuzenAir zien we dat de centrums van Brussel rood kleuren, en de gemeenten aan de rand van de stad groen kleuren. Omgekeerd is het autobezit juist groter aan de rand van de stad. Zij die het minst met de auto rijden, zijn dus degenen die het meest getroffen worden door slechte lucht. Een van de verklaringen is dat er aan de rand van de stad meer groene ruimte bestaat. Kort door de bocht: de lucht kan aan de rand van de stad dus makkelijker wegwaaien door meer (groene) ruimte. Luchtvervuiling treft de bevolking in Brussel kortom op een ongelijke manier.

10/02/2024 Brukselbinnenstebuiten en BRAL, ExpAIRwandeling

Waarom zet BRAL zich zo in voor een betere luchtkwaliteit in Brussel, onder andere door het in kaart te brengen? We doen dat omdat luchtvervuiling negatieve gevolgen heeft voor de gezondheid voor de Brusselaars. Elk jaar veroorzaakt luchtvervuiling vroegtijdige sterftegevallen. De effecten van luchtvervuiling zijn hoofdzakelijk ademhalings- en cardiovasculaire aandoeningen, zoals beroertes, longkanker, astma en andere chronische aandoeningen van de luchtwegen. Deze gezondheidseffecten zijn vooral een probleem voor zij die het meest kwetsbaar zijn: kinderen, ouderen en mensen met al bestaande aandoeningen. 

Wist je dat fietsers minder getroffen worden door luchtvervuiling dan automobilisten? 

Enkele van onze deelnemers stelden de vraag of fietsers meer getroffen worden door luchtvervuiling dan autobestuurders. Als je op een plaats bent met slechte lucht terwijl je je fysiek inspant en dus dieper inademt, kan dit nefaster zijn voor jouw gezondheid. Maar fietsers kunnen routes kiezen met minder verkeer. Ze kunnen fietspaden gebruiken die gescheiden zijn van het verkeer. Daardoor kunnen ze afstand nemen van de as met de auto-uitstoot. Op die manier ben je beter af met de fiets dan met de auto. Zo stelde de Cairgo Bike-studie van Leefmilieu Brussel vast dat tijdens de spits fietsers 33% minder blootgesteld zijn aan zwarte koolstof dan automobilisten. 

De Vlaamsepoort, het zwartste punt van Brussel

We eindigden onze wandeling aan de Vlaamsepoort, het zwartste punt volgens de voorlopige, tussentijdse metingen van ExpAIR. Aan de Vlaamsepoort, op de grens van Brussel en Molenbeek, heerst het autoverkeer als nooit tevoren. Het is een zwart punt met enorme autodruk, verkeersagressie, ongezonde lucht, lawaaihinder en tal van andere conflicten. Bewoners, handelaars, buurtverenigingen en burgerbewegingen trokken in het verleden samen aan de alarmbel. We stonden met de groep op de plek waar in 2022 de picknickactie Picnic the Bridge plaatsvond. Dit was een samenwerking van geëngageerde burgers en een hele reeks organisaties, waaronder BRAL en Citizenne, eveneens ambassadeur van ExpAIR. Het betekende het startschot van een beweging die nog steeds kennis uitwisselt en acties organiseert rond het thema.

10/02/2024 Brukselbinnenstebuiten en BRAL, ExpAIRwandeling

We kunnen besluiten dat het een succesvolle wandeling was waarbij we de verschillende thema’s van luchtvervuiling concreet maakten. Door de uitwisseling van verschillende kennis tussen BRAL en Brukselbinnenstebuiten werden er linken gelegd tussen stedenbouw en luchtvervuiling. Wil je meer weten over luchtvervuiling in Brussel? Hou ons dan zeker in de gaten op de website van ExpAIR. Ook kan je de officiële metingen van Brussel raadplegen op de website van Irceline. Op de website van Médor bevindt zich een interessante observatie over hoe schadelijk Brussel is voor de gezondheid – gelinkt aan ongelijkheid.

P.S.: We staan open voor meer wandelingen over het thema! Je mag ons daarvoor contacteren via Expair@bral.brussels.

Eva en Zoë

Ontmoet de politieke partijen en leer hun engagementen kennen in een constructieve sfeer over twee thema’s die volgens ons meer aandacht verdienen: 

Is er nog ruimte in Brussel? Politiek debat over natuur, wonen en werken in de stad

  • Dinsdag 19 maart
  • De deuren gaan open om 18u45, het debat begint om 19u en eindigt om 22u.
  • Georganiseerd door BRAL en Natagora, in samenwerking met Muntpunt

Deze politici doen mee met het debat van 19 maart: Alain Maron (Ecolo), Benjamin Dalle (CD&V), Elke Van den Brandt (Groen), Françoise De Smedt (PTB/PVDA), Frederik Ceulemans (Open VLD), Gaëtan Van Goidsenhoven (MR), Isabelle Emmery (PS), Marie Nagy (DéFi), Matthias Vanden Borre (N-VA), Mounir Laarissi (Les Engagés) en Pascal Smet (Vooruit).

Opgelet: dit debat is volzet.

Welke weg slaat Brussel in? Politiek debat over een rechtvaardige mobiliteit in de stad

  • Dinsdag 23 april
  • De deuren gaan open om 18u45, het debat begint om 19u en eindigt om 22u.
  • Georganiseerd door BRAL, in samenwerking met Muntpunt
  • Je kan het evenement ook volgen via livestream op de Facebookpagina's van BRAL en Muntpunt.

Deze politici doen mee met het debat van 23 april: Ans Persoons (Vooruit), Anton Schuurmans (CD&V), Christophe De Beukelaer (Les Engagés), Cieltje Van Achter (N-VA), Elke Van den Brandt (Groen), Jan Busselen (PVDA/PTB), Ingrid Parmentier (Ecolo), Marie Nagy (DéFi), Martin Casier (PS), David Weytsman (MR), en Sven Gatz (Open VLD).

Verloop van de avonden

  • De Brusselse democratische, politieke partijen zijn uitgenodigd om er hun standpunten uiteen te zetten en in gesprek te gaan met elkaar. 
  • Steven Van Garsse (chef politiek BRUZZ) zal de debatten begeleiden. 
  • Voor elke thema-avond zullen er 1 à 2 experten de moderator bijstaan om uitspraken te toetsen aan onderzoek en algemene wetenschappelijke consensus.
  • Opgelet: We hanteren het principe “elk zijn of haar eigen taal”. We verwachten een basiskennis van het Nederlands en het Frans om elkaar goed te begrijpen, maar elkeen mag zijn of haar eigen taal naar keuze spreken.
  • We sluiten af met een receptie voor alle aanwezigen.

En mijn vragen?

Welke vraag wil jij stellen aan de toekomstige beleidsmakers? Welk onderwerp van groot belang wil je dat men bespreekt? Je hebt twee opties: 

  • Stel je vragen anoniem via dit formulier! 
  • Je krijgt ook de kans om je vraag te stellen op het inschrijvingsformulier. 

Wij zorgen ervoor dat de moderator ze kan verwerken in het debat.

Hoe schrijf ik me in?

We kijken ernaar uit om je daar te zien!

Enthousiaste groeten, 

De teams van BRAL, Muntpunt en Natagora

Heb je vragen over de organisatie van de debatten? 

Voor het debat over de plaats van wonen, werken, leven en natuur in de stad kan je contacteren: 

Voor het debat over rechtvaardige mobiliteit:

Beeld: "Brussel-BXLove Muntpunt (1)" by Romaine (CC0 1.0.)

Tegenwoordig zijn zo’n 90.000 Brusselaars ingeschreven bij een autodeeldienst, waarvan er 50.000 ook actief gebruik van maken. De Brusselse regio telt vandaag meer dan 1.500 gedeelde wagens, zo lezen we op pagina 24 van het Impactrapport 2022 van Autodelen.net. Da laatste 20 jaar nam het aanbod enorm toe: vaste stopplaatsen of free floating, met of zonder abonnement, bedrijf of een platform tussen particulieren … er bestaan veel formules en die beantwoorden dus ook aan verschillende behoeftes en gebruik. Toch was de gemiddelde gebruiker in 2020 nog erg homogeen: “jong, mannelijk en hoger opgeleid”.  

Wat is de Green Deal Inclusive Carsharing? 

De deal mikt op het autodelen enerzijds duurzamer en anderzijds toegankelijker te maken. Vooral fragielere groepen zoals senioren, mensen met een beperkte mobiliteit, gezinnen met een lager inkomen of eenoudergezinnen, kennen of kunnen vaak nog niet autodelen. Het project wil daarom informatie verspreiden en drempels wegnemen. 

BRAL steunt dit initiatief van onze lidvereniging Autodelen.net. Meer autodelen betekent een hefboom voor minder autodruk in de straten. Autodelen biedt de kans aan alle Brusselaars om zich multimodaal te verplaatsen, zonder daarvoor een privéwagen nodig te hebben. We engageren ons als onderschrijvende organisatie voor volgende acties die bijdragen aan meer inclusief autodelen in Brussel: 

  1. We diepen onze kennis uit. 
  2.  We communiceren er rond (zoals u leest). 
  3. We denken mee na over een sociaal tarief voor autodelen. 
  4. We gaan het gesprek aan met de ambassadeurs van ons ExpAIR-project rond de rol van autodelen in mobiliteitsoplossingen. 
  5. We werken een nota uit over de rol van overheidsregulering voor autodelen, gaande van het creëren publiek aanbod tot het informele deelsystemen. 

Wil je zelf aan één van deze acties bijdragen, aarzel dan niet ons te contacteren. 

Praktische info over autodelen in Brussel 

Wil je zelf eens proberen te beginnen met autodelen? Dan bestaat er al heel wat info voor je: 

Het onderzoek zal de impact meten van de natuurlijke ruimtes op de bewoonbaarheid van Brussel, voornamelijk in termen van hitte en koelte, wateropslag en gezondheid. Het zal zicht stoelen op een collaboratieve samenwerking tussen onderzoekers en burgers, met een belangrijke plaats voor de terreinkennis van burgers. De onderzoeksresultaten zullen de strijd van We Are Nature voeden om te strijden om de natuurlijke ruimtes in Brussel te beschermen.  

Voor het project zoeken ze burgers van collectieven en verenigingen die willen meedoen. Het is belangrijk te onderstrepen dat het doel is om samen na te denken over wetenschappelijk onderzoeksvragen, wat betekent dat er een limiet zal staan op bijvoorbeeld de spreektijd en de deelname. Het is wenselijk dat je meedoet met één atelier van de vier. 

Het project zal in maart 2024 beginnen en eindigt in juni 224. Er zullen vier ateliers zijn, waarvan de eerste zal dienen om de natuurlijke ruimtes in Brussel te kenmerken.  

Je bent welkom op de informatiesessie op maandag 4 maart om 17u aan de VUB. De precieze locatie wordt nog meegedeeld. Boud Verbeiren, professor en onderzoeker hydrologie, zal het project uitleggen. Het zal de gelegenheid zijn om al je vragen te stellen over het project, de vormen van deelname, de verwachtingen, … wat je zal toelaten te beslissen of je al dan niet zal deelnemen aan het project. 

Als je wil aanwezig wil zijn, stuur dan ten laatste woensdag 28 februari een mail naar info@wearenature.brussels. Bij vragen kan je terecht op hetzelfde adres.