Daarna sprak Hanne Van Reusel van Osmosnetwork & commons architect.e, over participatie en het algemeen belang. Er zijn veel manieren om het proces van participatie te starten en te begeleiden en het algemeen belang centraal te stellen. Hanne vertelde over haar eigen ervaring op de Friche Josaphat. Daar initieerde ze samen met Verena Lenna, die niet aanwezig kon zijn, Josaph'Aire en Commons Josaphat, met de steun van BRAL.

In de namiddag bezochten we Tournevie, de gereedschapsbibliotheek met verschillende werkplaatsen in de buurt van de metrohalte Maalbeek. Ze maken het mogelijk om gereedschap te lenen voor lidmaatschapsbijdrage die gebaseerd is op vertrouwen. Uit hun initiatief ontsproten veel coole projecten zoals Remorquable, een uitleendienst voor cargofietsen in de hele stad. Na verschillende keren te zijn verhuisd, waren ze blij dat ze een centrale locatie hadden gevonden – zij het in tijdelijk gebruik.

's Avonds doken we in de krochten van de meest democratische van de Europese instellingen, het Europees Parlement. We kregen een rondleiding door het indrukwekkende gebouw voordat we een van hun vertegenwoordigers ontmoetten. We deelden met Europarlementariër Camilla Laureti ons ontwerp van de Commoning-woordenlijst en ons voorstel voor het ontwikkelen van een betere samenwerking tussen actieve gemeenschappen en openbare instellingen om hen te ondersteunen. Je kan de brief lezen in de bijlage.

Op de tweede dag richtten we ons eerst op de opvolging van de good practices rond commoning. Nadien nodigde BRAL de partners uit om kennis te maken met Community Land Trust Bxl, Delta Forest-Vorst en het UIA-project Calico te ontdekken. In dit prachtige project konden mensen met een laag inkomen een huis kopen terwijl de grond in gemeenschappelijke handen blijft. Pass-ages creëerde een huis voor palliatieve zorg en moeders die net bevallen zijn. Het is een gemoedelijke plek waar nieuw en eindigend leven elkaar kunnen ontmoeten en niet worden weggestopt. Le Delta is tot slot een gezellige ontmoetingsplaats waar allerlei activiteiten plaatsvinden, maar niets moet.

Na het afronden van de laatste onderdelen van het project hadden we de eer om op het kantoor van BRAL Marianne Crezée te ontmoeten van het Wijklokaal. Het was erg emotioneel om te luisteren naar haar verhaal over mensen, gemeenschap, steun. De impact die het initiatief heeft op hun gemeenschap, kan niet worden onderschat.

“Dank aan Maya en alle vrienden van BRAL. We hadden een geweldige ervaring gefocust op de basisbetekenis van ons project: zoeken naar manieren waarop mensen en georganiseerde groepen kunnen samenwerken om bij te dragen aan het algemeen welzijn. Dit is en blijft een belangrijk thema in de geschiedenis van de mensheid. In het verleden beoefend door religieuze groeperingen, in de 20^ste eeuw door populaire politieke partijen, vandaag door mensen met verschillende politieke, religieuze, etnische en culturele opvattingen. Ze verenigen zich om echte betekenis en inhoud te geven aan burgerschap van hun land en van de wereld.

We hebben onze ervaringen gedeeld. Al zijn ze verschillend, ze hebben allemaal hetzelfde doel. We vragen Europa met klem om een Europa te zijn van volkeren die willen samenwerken en vrede willen opbouwen, en niet een Europa van banken, lobby's en wapenfabrieken.” - Calogero Bellavia, van Biblioteca di Pace - Cittadinanze

Dit was de laatste bijeenkomst van het twee jaar durende project Commoning Europe, een project dat mede is opgezet door het Erasmus+ Adult Education - Strategic Partnerships-programma van de Europese Unie. Het project werd uitgevoerd door de Biblioteca di Pace Association (coördinator) samen met Comune di Campi Bisenzio (partner), BRAL (Belgische vereniging), Open Up (Nederlandse vereniging), Ankara Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü (Ministerie van Sociaal Beleid en Gezin, Ankara, Türkiye) en Făgăraș Municipality (Lokale Overheid, Roemenië).

In de meer dan 10 jaar durende saga die tot het huidige project heeft geleid, hebben de autoriteiten en de ontwikkelaars Atenor en BPI veel heen en weer gepraat. Het oorspronkelijke programma van 100.000 vierkante meter omvatte drie torens, waarvan er één 150 meter hoog was, dezelfde hoogte als de huidige Zuidtoren. In 2021 bereikten de autoriteiten en de ontwikkelaars een akkoord over een scenario met een programma zonder torens. Plots bevatte de versie in openbaar onderzoek toch opnieuw een toren.

Unaniem gunstig advies onbegrijpelijk

De Brusselse gewestregering heeft richtlijnen opgesteld voor de ontwikkeling van projecten die aan een openbaar onderzoek worden onderworpen, aangezien het PAD Midi in de ijskast is gezet. De richtlijnen eisen dat projecten voldoen aan de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV). Ook bepalen deze richtlijnen dat projecten geen torens mogen bevatten die hoger gaan dan de wijkhoogte en dat ze moeten voldoen aan de doelstelling van 25 procent sociale woningen. 

Stedenbouwkundig medewerker Benjamin Delori van stadsbeweging BRAL reageert: “Het lijkt ons duidelijk dat alle projecten aan deze richtlijnen moeten voldoen, wat hier niet het geval is. Deze verschillende elementen worden ook uiteengezet in het advies van het overlegcomité dat eind december werd uitgebracht. In het licht van dit alles zouden we terecht een negatief advies van de overlegcommissie kunnen verwachten wegens flagrante niet-naleving van de richtlijnen die de regering zelf nog maar enkele maanden geleden heeft aangenomen (maart 2023).”

De overlegcommissie bracht echter een unaniem gunstig advies uit met een paar voorwaarden die relatief cosmetisch waren gezien de omvang van het project. 

Medewerker geïntegreerde, lokale ontwikkeling Wayan Brindel van het Centrum voor Stadsvernieuwing (CVS/CRU) in Anderlecht reageert: “De voorwaarden die men oplegde, of beter het gebrek daaraan, stellen ons zwaar teleur. Men eiste niet dat er sociale woningen zouden komen, ook al telt de wijk er slechts 4 procent – het doel van het Gewest is 15%.  Men eiste niet dat het park openbaar zou worden, ondanks het feit dat Leefmilieu Brussel deze site aanduidde als een gebied met een tekort aan publiek toegankelijke, groene ruimten. Men eiste niet dat de omvang van de gebouwen zou worden beperkt om te voldoen aan de GSV, ook al is de wijk al bijna drie keer dichtbevolkter dan het gewestelijke gemiddelde. Dit gebied telt 20.400 inwoners per vierkante meter tegenover gemiddeld 7.500 inwoners per vierkante meter. Deze drie ontbrekende voorwaarden betekenen gemiste kansen voor de bestaande inwoners!” 

Alleen de gemeente Sint-Gillis vroeg om "sociale huisvesting te integreren in het project", zonder een minimumpercentage vast te stellen, en om "de hoogte van de toren te verminderen", zonder naleving van de GSV te eisen.

Hoe kan je deze beslissing verklaren? “De werkelijke reden voor het gunstige advies van het overlegcomité was verzekeren dat het project voor de ontwikkelaars winstgevend blijft,” aldus Raphaël Rastrelli van burgercollectief Midi Moins Une! “De ontwikkelaars beweren dat ze minimaal 38.000 vierkante meter kantoorruimte nodig hebben om winst te maken. Deze berekening van winstgevendheid moeten ze nog aantonen.”

Het begeleidingscomité betreurde in het milieueffectenrapport dat de aanvrager financiële beperkingen naar voren had gebracht, die het studiebureau sterk hebben beïnvloed bij het ontwikkelen van alternatieven. Met andere woorden, zegt Claire Scohier van Inter-Environnement Bruxelles (IEB), “men heeft de impactstudie zo ontworpen om het financiële evenwicht van het project te garanderen, en legde daarbij bewust de richtlijnen van de overheid naast zich neer. Men koos voor rentabiliteit ten koste van objectief vastgestelde tekortkomingen op het vlak van de voorziening van openbaar groen en sociale woningen.”

Daarom vragen Midi Moins Une, IEB, BRAL, CRU en ULAC om

• De aanleg van een openbaar park die naam waardig voor de bewoners en alle gebruikers van de wijk.
• À defaut : naleving van de richtlijnen van maart 2023 en dus beperking van de grootte van de gebouwen tot de eisen van de GSV en 25% sociale woningen in het project.

Perscontacten:

• Midi moins une ! (FR): Raphaël Rastelli, 0484 94 20 61
• BRAL (NL/FR): Benjamin Delori, 0471 47 42 72 - benjamin@bral.brussels
• IEB (FR): Claire Scohier, 0473 66 75 05 - claire.scohier@ieb.be
• CRU (FR): Wayan Brindel, 0494 89 60 44 - wayan@cru-csv.be
• Union de Locataires d'Anderlecht-Cureghem ULAC (FR): Benayad Abderazzak, 0468 49 90 84