Thema
Ongelijke hitte-effecten
“[V]erreweg het nijpendst in Brussel is de hittestress die het veranderende klimaat veroorzaakt, met steeds meer hittedoden tot gevolg. Een blik op de Brusselse hittekaart toont alvast hoe vooral het centrum en de arbeiderswijken veel heter worden dan de groenere wijken van de tweede kroon.
De kanaalzone spant daarbij de kroon. Bewoners krijgen er nu al twee tot drie keer zoveel hittegolfdagen te slikken als een bewoner van de groene Rand. Vooral ’s avonds, wanneer de stenen stad de opgeslagen warmte blijft afgeven, is het contrast met het ommeland groot en kan het oplopen tot 10 °C. Het stedelijke hitte-eilandeffect, weet u wel.
‘Het zijn die nachten die dodelijk kunnen zijn voor kwetsbare bewoners,’ zegt Simon De Muynck, onderzoeker aan de ULB en coördinator van het Centre d’écologie urbaine.”
Net zoals de kaart van CurieuzenAir dezelfde ongelijkheid blootlegde voor luchtkwaliteit, is er dus een grote onrechtvaardigheid verbonden aan de hittestress in onze stad.
De problematiek vraagt meer dan enkele projectoproepen van gemeentes of administraties en moet rekening houden met de sociale onrechtvaardigheid. De vraag voor een gecoördineerde aanpak vind je terug in ons memorandum. “Het klimaat is een transversale bevoegdheid bij uitstek en moet meegenomen worden in alle beleidsdomeinen van de Brusselse Regering. Het Gewest neemt het voortouw om overleg en samenwerking tot stand te brengen met het maatschappelijke middenveld en alle betrokken administraties. Het Gewest stemt alle gewestelijke plannen op elkaar af.”
Maar klimaatbeleid moet ook rekening houden met de noden van de Brusselse wijken. Daarom stellen we voor: “Het Gewest maakt een klimaatbeleidsplan op maat van de wijken met duidelijke prioriteiten. Ze legt erin concrete budgetten en instrumenten vast die het Gewest én de gemeentes in staat stellen om concrete maatregelen te treffen rond klimaat op wijkniveau. De Regering geeft prioriteit aan wijken met lagere inkomens.”
De kaart vind je op de website van Brussel Leefmilieu - daar heet het niet de hittekaart, maar Cartografie van de koelte-eilanden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
Hitte temperen door te ontharden
In hun advies aan de regering benoemde ook de burgerraad voor het klimaat 'vergroenen’ als een van de drie prioriteiten, met ontharden als een van de ambities. Ze drukken hun doelstellingen in temperatuur uit: “Het algemene doel zou zijn het mediane temperatuurverschil tussen de wijken te verminderen tot 3 graden.” Ze stellen voor om hiervoor op buurtniveau te werken.
In ons memorandum vragen we ook een ambitieuze en gecoördineerde onthardingspolitiek om aan dit probleem het hoofd te bieden. We plakken ‘harde’ cijfers op het verharden en ontharden. We ijveren ervoor dat deze zin in het volgende regeerakkoord komt: “De Regering verhardt maximum 30 hectare per jaar tegen 2028 en 0 hectare per jaar vanaf 2029.”
Meer onderzoek is nodig
Ook al weten we al heel wat, toch ontbreekt belangrijke informatie zoals de één-op-één-effecten. “In het algemeen kennen we die mechanismen dan wel, toch blijven we ze zwaar onderschatten,” vindt De Muynck. “We zijn ook nog maar net begonnen met een fijnere analyse van de risico’s per gemeente. Hoeveel mensen sterven eigenlijk aan hitte en hoe is dat gelinkt aan de socio-economische situatie? Dat weten we niet of het wordt amper bestudeerd.”
De Muynck pleit dan ook voor meer gewestelijke coördinatie en een soort CurieuzenAir van de temperaturen. “Zodra we echt beseffen hoe groot de verschillen zijn, zal de urgentie ook meer doordringen.”
BRAL, Centre d’Ecologie Urbaine en Brussels Studies Institute verkennen samen manieren om onze citizen science-methode ook op dit thema toe te passen. BRAL organiseerde in juni van dit jaar met haar leden een avond waar we samen nadachten over mogelijke projecten rond hittestress.
Heb je zelf ideeën of suggesties?
Contacteer Lieselotte@bral.brussels!
Versnelde procedure
De Brusselse regering kondigde op donderdag 14 september aan dat ze de procedure om de aanvraag van de bouwvergunning voor de afbraakwerken aan het Zuidpaleis wilde versnellen. Die afbraakwerken zouden nodig zijn om de tunnel voor de toekomstige metro 3 onder het Zuidpaleis mogelijk te maken. Ter herinnering: bij de eerdere werken, uitgevoerd vanuit de kelder van het Zuidpaleis verdween het beton voor de pilaren gewoonweg in de zompige ondergrond. Daarom schoof de MIVB de optie naar voor om het dak en alle verdiepingen van het Zuidpaleis eraf te halen om een kraan te installeren en om zo de metrotunnel te bouwen.
Maar daarvoor is een nieuwe bouwvergunning nodig. Om hier niet jaren op te moeten wachten kwam dus het voorstel van de regering voor een versnelde procedure. Volgens de geijkte weg moest ook het Brussels parlement deze goedkeuren.
Tegen die procedure gingen verenigingen en burgers in de weer. Bea Suys, lid van BRAL, haalde op minder dan 24 uur 100 handtekeningen op tegen de afbraak van het Zuidpaleis en schreef een e-mail naar de parlementsleden.
Ook het collectief Notre Palais/Ons Paleis, met BRAL, schreef een mail naar de parlementsleden op 20 september.
Dit is onze redenering:
De versnelde procedure wil de termijnen voor de onderzoeksprocedure inkorten. Het kapt de vergunningsaanvragen in verschillende fases. Zullen de administraties hun taak naar behoren kunnen uitvoeren gezien de hoge werkdruk? Volgens ons niet.
De nodige zorgvuldigheid om de stedenbouwkundige vergunning te onderzoeken, met name wat de sociaaleconomische gevolgen betreft, zullen de administraties volgens ons niet aan de dag kunnen leggen. De autoriteiten en instanties kunnen bovendien geen aanvullende studies opvragen, wat het onmogelijk maakt om te anticiperen op nieuwe “technische gevaren” of de talrijke effecten van zo’n omvangrijk project te begrijpen.
Het is dezelfde haast waarmee de uitvoerende macht een vergunning gaf voor het metrostation Toots Thielemans en die ons bracht in de huidige, catastrofale situatie. De fast lane procedure was oorspronkelijk bedoeld om de bouw van scholen en sociale woningen te versnellen, voor het verstevigen van sociaal weefsel dus. Wat de regering nu voorstelt, schept niet enkel een gevaarlijk precedent, maar doet ook net het omgekeerde van wat de procedure tot doel had. Het Zuidpaleis ‘ontmantelen’ betekent ook het ‘ontmantelen’ van het leven in een hele wijk.
Vandaar waren we op vrijdag ook aanwezig aan de poorten van het Brussels Parlement om actie te voeren. Een aantal politici stonden er ons te woord, een aantal anderen liepen ons voorbij. Uiteindelijk werd de versnelde procedure goedgekeurd in het Parlement. Daarmee is de kous wat ons betreft niet af. We blijven in het getouw tegen dit haastwerk. En we zullen natuurlijk ook tijdens de vergunningsprocedure van ons laten horen om de toekomst van de Zuidwijk te vrijwaren.
De werf van de eeuw
We nodigen je hierbij hartelijk uit voor het cinédebat over de metro, want daar gaat het uiteindelijk allemaal om. Op 14 november om 19u vertonen we eerst de film “De werf van de eeuw”, waarna Cathy Macharis (VUB) een debat zal modereren met de ministers Elke Van den Brandt en Sven Gatz, onderzoeker Maxime Fontaine van het Departement Toegepaste Economie aan de Université Libre de Bruxelles en onze eigenste Tim Cassiers.
Meer info en inschrijven op www.bral.brussels/cinedebatmetro.
Tot binnenkort!
Toen bleek dat de koffie op was, twijfelde Senina van Mains geen moment: ze sprong op de cargofiets. “De cargofiets is zoveel sneller dan de wagen om een snelle boodschap zoals deze te doen,” vertelde ze. “Ook al onze leveringen doen we met de fiets.”
Haar fiets kwam van het project van Cairgo Bike, zag ik aan het bordje. “Ja, inderdaad, die actie was een groot succes voor Brussel in het algemeen, maar ook voor ons in het bijzonder. Dankzij het project konden we onze fiets 40 procent goedkoper krijgen, wat erg handig was voor een beginnende onderneming zoals de onze.”
De fiets was voor haar geen onbekende. “Ik kom uit Moldavië, maar het is pas toen ik in London woonde van 2000 tot 2019 dat ik de fiets leerde kennen in de stad. Fietsen was daar heel aanvaard en er was ook veel plaats voor. Toen ik in Brussel kwam, was dat best even schrikken: er is zoveel verkeer voor zo’n kleine stad!
Corona heeft een kentering ingezet om meer fietsers in Brussel aan te trekken. Ik hoop dat het zo blijft. Projecten zoals Cairgo Bike helpen daar echt bij!”
“Het helpt ook wel dat de fiets elektrisch is,” lacht ze, “want de Brusselse heuvels zijn best pittig!”
Bedankt voor de snelle babbel en nog een veilige klim terug naar de bakkerij!
Cairgo Bike Brussels: resultaten
Cairgo Bike was een project van het Brussels Gewest om de cargofiets te promoten als transportmiddel in Brussel voor particulieren én bedrijven. Het project heeft de luchtkwaliteit gemeten die de gebruikers ervaarden. De belangrijkste les? Fietsers krijgen minder vervuiling te slikken dan automobilisten!
De studie
In het kader van het project Cairgo Bike voerde Leefmilieu Brussel tussen juli 2020 en september 2023 een studie uit bij 111 gebruikers. Deze 111 mensen droegen vrijwillig een meettoestel (een aethalometer) gedurende 2 weken tijdens al hun verplaatsingen, zowel met de fiets als met de auto.
De resultaten
De resultaten van het onderzoek tonen aan dat (vracht) fietsers in Brussel minder worden blootgesteld aan zwarte koolstof (black carbon) dan automobilisten. Tijdens de spits blijken fietsers 33% minder blootgesteld te zijn aan zwarte koolstof dan automobilisten. In de daluren is de reductie zelfs 35%. Dit komt omdat fietsers routes kunnen kiezen met minder verkeer en fietspaden kunnen gebruiken die gescheiden zijn van het verkeer, waardoor ze zich kunnen verwijderen van de auto-uitstoot.
Black carbon
Zwarte koolstof wordt uitgestoten door wegverkeer, verwarming en industriële activiteiten. Het is afkomstig van de verbranding van stookolie of brandstof. Het bestaat uit zeer fijne deeltjes en dringt gemakkelijk door in de longen en de bloedsomloop, waardoor het risico op kanker en hart- en vaatziekten toeneemt.
Fietsen is gezonder
Je wordt blootgesteld aan lagere concentraties zwarte koolstof door de voorkeur te geven aan de bakfiets, net als het aanpassen van je route. Een paar tips! Gebruik bij voorkeur groene gebieden zoals parken en fietspaden en vermijd “ravijnstraten”. In deze smalle straten, omgeven door hoge gebouwen, is de verspreiding van verontreinigende stoffen moeilijker en worden hoge concentraties zwarte koolstof waargenomen.
Cairgo Bike gaat door
Zelfs al loopt het Europese project ten einde, het werk gaat door. Parking.brussels zal meer bakfietsenstallingen plaatsen. Cambio zal zijn aanbod blijven uitbreiden. De subsidies voor de aankoop van bakfietsen voor KMO's van Brusselse Economie en Werkgelegenheid komen terug in 2024. ProVelo blijft gezinnen ondersteunen en Urbike zet zijn werk voor bedrijven voort.
En BRAL? Wij zetten ons werk door om de luchtkwaliteit op de vermoedelijk vuilste plekken te meten met ExpAIR. En we blijven ijveren voor méér groene ruimte in de stad, waar het gezonder is om te ademen.
Je kan het volledige rapport downloaden op de website van Brussel Leefmilieu.
Geachte premier,
Geachte meneer De Croo,
Wij zijn erg verontrust over de voorlopige versie van de ‘Granada verklaring’ die vrijdag besproken wordt door de Europese Raad.
Deze strategische tekst is richtinggevend voor de politieke prioriteiten van de EU tijdens de volgende Europese legislatuur. Het is verbijsterend dat cruciale uitdagingen op vlak van milieuvervuiling, de klimaatcrisis en het verlies aan ecosystemen en biodiversiteit geen deel uitmaken van de vijf prioriteiten die de EU-leiders naar voren schuiven in deze ontwerpversie. Deze kwesties krijgen op zijn best een zijdelingse vermelding. Even verontrustend is het gebrek aan aandacht voor de vraagstukken op vlak van democratie, rechtsstaat en sociale rechtvaardigheid.
De Europese Green Deal was de voorbije jaren een onmisbaar kompas, zowel voor burgers als bedrijven. Hoewel deze Green Deal veel van haar beloften nog moet waarmaken, zorgde de prioritisering van een ‘klimaat-neutraal, groen, eerlijk en sociaal Europa’ voor een belangrijke wending in de besluitvorming. We mogen nu niet afwijken van dit pad, maar moeten koers blijven zetten naar een gezonde, klimaatneutrale economie die ook werkt voor mensen, onze natuur helpt herstellen, de vervuiling terugdringt en de gezondheid en het welzijn van burgers verzekert.
De strategische discussie in Granada is van groot belang. We rekenen hier op uw stem, en verzoeken u met nadruk om te pleiten voor een opname van de volgende prioriteiten in de Verklaring.
Deze elementen zijn essentieel indien we de maatschappelijke en industriële voordelen willen plukken van een terdege uitgevoerde groene transitie:
- Een drastische toename in de publieke klimaat-, milieu- en sociale investeringen, het in lijn brengen van alle publieke en private investeringen met de groene transitie, en het ter verantwoording roepen van de grote vervuiler.
- Een versnelling in de implementatie van de Europese Green Deal, en het aanpakken van de ambitiekloof die nog steeds bestaat op vlak van natuur, klimaat én vervuiling. Dit vergt robuuste en juridisch bindende doelstellingen en standaarden, gebaseerd op actuele wetenschappelijke bevindingen. Alleen met een aangehouden Europese inspanning kunnen we onze gezondheid, natuur, veiligheid en economie waarborgen.
- Het versterken van de Europese besluitvorming en democratie, en een versterkte participatie van het maatschappelijke middenveld. De rol van burgers op het nationale en Europese niveau dient te worden versterkt, en gelijkwaardige mogelijkheden inzake inspraak in de besluitvorming en de toegang tot de rechter dienen te worden verzekerd binnen de EU.
Een Europa dat terugkomt op haar engagement voor een groene, eerlijke en sociaal rechtvaardige transitie, versterkt diegenen die vandaag de EU en haar kernwaarden proberen te destabiliseren. Het zou de Europese concurrentiekracht in de mondiale race naar duurzaamheid verzwakken, en onze afhankelijkheid van autoritaire regimes bestendigen.
De keuzes die we nu maken, bepalen of we in staat zullen zijn om een eerlijke en sociaal rechtvaardige transitie te verzekeren voor alle Europeanen. Ze zullen ook bepalen in welke mate we in staat zijn om de talloze voordelen van duurzaamheid te oogsten: energieveiligheid, een vitale en groeiende cleantech industrie, milieuvriendelijke en weerbare waardeketens, en bloeiende ecosystemen die zorgen voor zuiver water, schone lucht en gezonde voeding.
We roepen u dan ook op om uw stem te verheffen, en om samen met de andere Europese leiders te werken aan een Verklaring die zich engageert om de klimaat- en milieucrisis het hoofd te bieden, de doelstellingen van de Green Deal zo snel mogelijk uit te voeren, en te vermijden dat onze toekomstkansen worden gehypothekeerd.
Hoogachtend,
Danny Jacobs, directeur Bond Beter Leefmilieu
Sylvie Meekers, directrice Canopea
Jos Ramaekers, beleidscoördinator Natuurpunt
Philippe Funcken, directeur Natagora
Julie Vandenberghe, hoofd policy & business WWF
Raf Pauly, coördinator Bral
Valerie Del Re, directrice Greenpeace
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=1I-DMdmxI4Y
Op het programma staan de volgende 4 centrale thema's die met politici zullen worden besproken:
- Sociale huisvesting: Hoe kunnen we een eerlijke toegang tot huisvesting garanderen voor alle Brusselaars?
- Huren: Hoe kunnen we de woonkosten onder controle houden en voorkomen dat de huren stijgen?
- Nieuwe gebouwen: Welke rol spelen ze in gentrificatie en hoe kunnen we ze sturen in de richting van maatschappelijk verantwoorde doelstellingen?
- Participatie: Hoe kunnen bewoners actief betrokken worden bij beslissingen over stedelijke ontwikkeling?
Ans Persoons (Vooruit), Arnaud Verstraete (Groen), Françoise De Smedt (PTB), Martin Casier (PS), Simon Willocq (Défi) en Zoé Genot (Ecolo) zullen aanwezig zijn om te debatteren en vragen van het publiek te beantwoorden. De andere partijen waren wel uitgenodigd, maar hebben niet gereageerd.
De discussie begint om 15 uur precies en eindigt om 17 uur in het Koninklijk Depot van Thurn & Taxis (ingang via de Picardstraat).