Artikels

Geen koelkast voor fase 1 ondanks risico op vastlopen

Het middenveld had echter gewaarschuwd dat het proces dreigde vast te lopen. Al in 2020 hebben BRAL, Natagora en andere ondertekenende verenigingen (Sauvons la Friche Josaphat, Josaph'Aire, IEB, ARAU en het collectief Bas les PADs) er bij de regering op aangedrongen de ontwikkeling van fase 1 in de ijskast te zetten. Zij vroegen de autoriteiten om een nieuw plan uit te werken met het behoud van de biodiversiteit als uitgangspunt, en tegelijkertijd te voorkomen dat overheidsgeld wordt verspild aan een verouderd project dat niet beantwoordt aan de huidige sociale en ecologische uitdagingen.

Helaas werd gekozen voor de dure en confronterende optie van "forceren zonder overleg", waardoor de gewestelijk regering in een delicate situatie terechtkwam. Een regeringscommissaris in de raad van bestuur van de BGHM heeft beroep aangetekend tegen het gunningsbesluit, omdat het "in strijd is met eerdere regeringsbesluiten" en geen rekening houdt met de mobilisatie van burgers tijdens de openbare onderzoeken. Het opschortende karakter van het beroep zal de gunning van de overheidsopdracht in principe met 30 dagen vertragen.

Durf biodiversiteit centraal te stellen in het regeringsbeleid

In 2020 heeft Europa zijn biodiversiteitsstrategie voor 2030 aangenomen en zich ertoe verbonden 30% van de landoppervlakten te beschermen, waarvan 10% op strikte wijze; een verbintenis die op de COP15 in 2022 in Montreal door 195 ondertekenende landen (waaronder België) werd bevestigd. Deze verbintenis moet worden uitgevoerd op het niveau van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Met minder dan 15% van het grondgebied dat momenteel een beschermd statuut geniet, is het van cruciaal belang om de ontplooiing van de biodiversiteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te blijven versnellen. De Josaphat-site is een van de antwoorden die kunnen worden gegeven op de Europese verplichtingen. 

Bodemkwaliteit is een andere kwestie die volop in het nieuws is in Europa en waarop Brussel zal moeten reageren. Het Europees Parlement heeft een resolutie aangenomen ten gunste van de bodem en de Commissie heeft een strategie goedgekeurd voor bodembescherming tegen 2030. De doelstelling? Tegen 2050 de veerkracht, de bescherming en het herstel van de Europese bodems mogelijk maken, aangezien 70% ervan is aangetast. Wat op de woeste gronden wordt opgeofferd, kan elders niet worden hersteld.

Sinds 2015 onderzoeken tal van natuurliefhebbers het braakliggende terrein om het biologisch belang ervan te beoordelen en de bewoners te identificeren. De Josaphat friche is nu een van de rijkste sites in Brussel wat het aantal geregistreerde soorten betreft, en elk seizoen brengt nieuwe ontdekkingen met zich mee. Deze intensieve follow-up van de plaatselijke fauna heeft het mogelijk gemaakt een aantal specifieke problemen van het ecosysteem van de braakliggende gronden van Josaphat en zijn biodiversiteit te identificeren, problemen die op zijn minst de aandacht moeten trekken en in verhouding tot hun belang moeten worden beschouwd.

Momenteel wonen niet minder dan 264.000 Brusselaars in een zogenaamd “gebied met een tekort aan publiek toegankelijke groene ruimte”. Dit geldt met name voor het gebied waar het braakliggende terrein zich bevindt.

Plan B Josaphat

De verenigingen en burgers stellen voor sociale woningen te bouwen EN de delen van de Josaphatsite met de grootste biodiversiteit binnen de perimeter van het RPA te behouden in een Plan B Josaphat (www.bral.brussels/planbjosaphat).

Dit is mogelijk door te verdichten enerzijds op het verharde en onderbenutte deel van de site ten oosten van de spoorlijn, met behoud van een deel van de productieve en logistieke activiteiten. Anderzijds kan het door bepaalde gebieden te bebouwen aan de uiteinden van de friche die geen significant potentieel voor biodiversiteit hebben. Ten slotte kan men de omzetting van leegstaande gebouwen in woningen te versnellen, waarvan het potentieel volgens ons in het laatste rapport van perspective.brussel werd onderschat.

Hoewel deze ideeën nog theoretisch zijn, hebben de verschillende burgers en verenigingen de regering meermaals de hand gereikt om samen aan de toekomst van dit gebied te bouwen. Zij hebben herhaaldelijk voorgesteld om de kennis en ideeën uit het veld te gebruiken als input voor een plan dat nog in ontwikkeling was en waar op termijn ingrijpende wijzigingen hadden kunnen worden aangebracht. In plaats daarvan staan we nu met de rug tegen de muur, met een deadline die iedereen tot haast dwingt, en zonder dat alle elementen van het dossier openbaar zijn.

RPA Zuid, NEO, RPA Josaphat... noem maar op!

Deze manier van werken zal degenen die de Brusselse stedenbouwkundige actualiteit gewend zijn, waarschijnlijk niet hebben verrast. Een deel van de regering en bepaalde gepolitiseerde administraties gebruiken alle beschikbare middelen om een project door te drukken waarvan het strategische en regelgevende ontwikkelingskader nog niet is uitgewerkt en dat veel kritiek krijgt in een context waarin alternatieven niet zijn bestudeerd. Door de concurrentiegerichte dialoog, waarvan de voorwaarden niet openbaar zijn gemaakt, door te zetten, wordt de scherpe spanning tussen natuur en betaalbare woningen alleen maar groter. 

De gewestelijke regering heeft de RPA-procedure opgestart om de ontwikkeling van het gebied in goede banen te leiden. Vandaag stellen we vast dat sommige van de verkozenen die dit instrument hebben geïnitieerd, plots hebben besloten dat het niet langer nodig is de goedkeuring van het RPA af te wachten om op de friche te bouwen. Los van de discussie over wat er in het RPA zal staan en los van de manier waarop de RPA’s zijn opgesteld, betekent dit dat het Gewest de rechtszekerheid en de democratische processen die het zelf in het leven heeft geroepen, ondermijnt.

Het doorlopen van de raden van bestuur van de betrokken agentschappen is een belemmering voor een goede democratische procedure. De besluiten die daar worden genomen, worden genomen ver van democratische controle-organen, zoals het Parlement, dat tenminste de mogelijkheid biedt vragen te stellen om het openbaar belang te waarborgen. Hoeveel verenigingen of burgers hebben zitting in de raden van bestuur van openbare organen die geacht worden te beslissen over de toekomst van een terrein dat geacht wordt bij te dragen tot het algemeen welzijn?

Door de site aan te wijzen als onderwerp van een RPA heeft het Gewest zelf de noodzaak van een globale visie op de site erkend. Om vervolgens het project in stukken te hakken... waarvan de eerste steen op zijn vroegst in 2027 zou worden gelegd, om nog maar te zwijgen van de te verwachten juridische beroepen. 

Hoog tijd voor transparantie én een uitweg uit de impasse

Als de procedure van de concurrentiegerichte dialoog volledig losstaat van het RPA, wat heeft het dan voor zin dat verenigingen en burgers reageren op de inspraakprocessen die de regering zelf organiseert, als die vervolgens worden kortgesloten? Als we vandaag met onze rug tegen de muur staan, met het risico van een aanzienlijke prijsstijging en een project dat vertraging heeft opgelopen, moeten we de verantwoordelijkheid niet zoeken bij verenigingen of burgers die zich inzetten voor een aangenamere stedelijke omgeving. 

Laten we liever kijken naar de overheid, die de stad maakt achter gesloten deuren, in plaats van onze kennis en goede wil te gebruiken om aan een gezamenlijke toekomst te bouwen.

Zullen de Brusselse regering en haar Minister-president een antwoord kunnen vinden op deze politieke impasse door de dialoog aan te gaan en een goede democratische praktijk te volgen? Wat levert hen (electoraal) het meeste op: dat ze bij hun principes blijven maar met lege handen? Of dat ze met staatsmanschap aan tafel gaan en een akkoord kunnen smeden dat de stad vooruithelpt?

Meetpunten op 24 van de meest vervuilde locaties in Brussel 

Ondertussen hebben we de 24 locaties bepaald waar een secundair meetnetwerk geïnstalleerd zal worden. We selecteerden deze locaties op basis van de resultaten van CurieuzenAir en andere onderzoeken uit het verleden. We zullen in ons onderzoek voornamelijk focussen op de meest vervuilde plekken in Brussel.  

Bekijk hier de kaart met de 24 meetpunten:

Wonen is een basisrecht. Toch slapen er vandaag in België nog altijd duizenden mensen op straat. Duizenden kunnen hun huur niet betalen. Duizenden wonen in ongezonde of te kleine woningen en duizenden anderen zijn bang om geen toereikende huisvesting te vinden.

Mensen in armoede voelen zich vaak alleen geconfronteerd met woonproblemen. Ze schamen zich voor hun individuele situatie, hoewel dit een collectief probleem is.

In België worden we zoals in veel andere Europese landen geconfronteerd met dynamieken die ons allen verarmen en leiden tot uitsluiting van wie over onvoldoende geld beschikt. Deze dynamieken leiden eveneens tot discriminatie van zij die niet het juiste geslacht, de juiste huidskleur of de juiste papieren hebben. Onze steden en woonruimtes worden verkocht en herleid tot beursgerichte aandelen. Terwijl onze lonen stagneren, stijgen de huurprijzen en barsten de verkoopprijzen van appartementen en huizen uit hun voegen. Een steeds groter deel van ons inkomen gaat dan ook naar huisvesting. Het aantal sociale woningen neemt amper toe en daalt zelfs op sommige plaatsen. Vele van ons hebben zich, om een woning te kunnen kopen, bij een bank in de schulden gestoken al konden ze het zich niet echt veroorloven. België heeft dan ook altijd disproportioneel geïnvesteerd in het stimuleren van privé-eigendom. De private en sociale huurmarkt worden aan hun lot overgelaten. Geconfronteerd met deze situatie zien sommigen kraken als een oplossing. Maar kraken is illegaal gemaakt, zelfs als het gaat om panden die leegstaan met speculatieve doeleinden.

In de steden worden te dure appartementen gebouwd die de prijzen van alle woningen doen stijgen. Woningen worden omgevormd tot kantoren of vakantieverblijven.

In onze steden worden volksbuurten "gerenoveerd" en omgevormd tot winstgevende ruimten: oude cafés worden gesloten en vervangen door meer chique en trendy plekken. In onze steden en op het platteland worden de schaarse publieke terreinen verkocht aan private promotoren. Duizenden mensen in onze steden en op het platteland komen moeilijk rond, worden uit hun huis gezet en betalen veel te hoge huurprijzen voor woningen die te klein zijn en in slechte staat verkeren. In heel België vrezen duizenden mensen in armoede het einde van de maand en verhuren zelfs hun slecht geïsoleerde zolder aan iemand die nog armer is, gewoon om "de eindjes aan elkaar te kunnen knopen". Gezinnen worden uit hun huis gezet en hebben soms geen andere keuze dan op straat te leven.

We dulden dit onrecht en geweld niet langer. We verzetten ons en tonen ons solidair.

Het is een onrecht dat zo veel mensen nog steeds in erbarmelijke toestanden moeten overleven. Wij willen dat het beleid hier zijn verantwoordelijkheid neemt. In de afgelopen jaren zijn tienduizenden, honderdduizenden mensen de straat op gegaan om een eerlijk stads- en huisvestingsbeleid te eisen.

De Belgian Housing Action Day, een nationale alliantie van verenigingen, waaronder BRAL, en collectieven die actief zijn in de gezondheidszorg, de strijd tegen de armoede, het recht op de stad en het recht op huisvesting, eisen:

1. Een onmiddellijke verlaging en omkadering van de huurprijzen. Huisvesting is geen handelswaar.
2. Een einde aan de uithuiszettingen en een woning voor alle daklozen. Waardig, gezond en betaalbaar wonen, afgestemd op de behoeften van gezinnen en individuen.
3. Het einde van de leegstand! Wij willen effectieve sancties tegen het laten leegstaan van woningen door eigenaars die gewoon wachten tot de waarde van hun vastgoed verder gestegen is. Een einde aan de criminalisering van kraken en bezettingen! Wij willen dat de antikraakwet wordt ingetrokken, maar bestrijden het idee dat kraken een structurele oplossing biedt.
4. Echte inspraak in het beheer van onze woon-en leefruimtes en de erkenning van collectieve rechten voor huurders. Onze leefruimtes mogen niet het product zijn van private belangen en grote investeerders.
5. De massale bouw en renovatie van sociale woningen. We willen meer publieke terreinen en gebouwen. Wij pleiten voor de ontwikkeling van huurderscoöperatieven en het collectieve beheer van onze gebouwen. Huisvesting is te belangrijk om in de handen van de markt te laten.
6. Een solidaire en ecologische stads- en plattelandsontwikkeling! Een kwaliteitsvolle omgeving, isolatie van gebouwen en de garantie voor toegang tot water en energie voor iedereen.
7. Regularisatie van mensen zonder papieren !