Artikels

Twee jaar geleden reageerden we al op de scopingnota dat het light-scenario echt light moest zijn en geen verbreding mag inhouden. Sindsdien is er voor het scenario gekozen waarbij er in de zone aan Zaventem extra rijstroken voor autoverkeer worden aangelegd, een verbreding dus. En daar kunnen we niet mee akkoord gaan, omwille van het principe van verkeersinductie: extra verkeersinfrastructuur veroorzaakt extra verkeer.

In bijlage vind je onze voorlopige reactie, je kan dit zeker gebruiken als basis voor jouw reactie. Reageren kan nog tot 30 juni.

Reageren doe je:

• via grups.omgeving.vlaanderen.be/r/R0deelnoord. Daar vind je ook alle documenten.
• door een brief af te geven bij een van de betrokken gemeenten*
• per brief naar Departement Omgeving afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en -projecten Graaf de Ferrarisgebouw Koning Albert II-laan 20 bus 7 1000 Brussel

*De betrokken gemeenten zijn: Drogenbos, Sint-Pieters-Leeuw, Dilbeek, Asse, Wemmel, Merchtem, Meise, Grimbergen, Vilvoorde, Machelen, Steenokkerzeel, Zaventem, Kraainem en Wezembeek-Oppem

Aanzienlijke impact van luchtverontreiniging

De afgelopen jaren toonden enorm veel studies aan dat luchtverontreiniging een aanzienlijke en vermijdbare belasting vormt voor onze samenleving. Zo berekende Sciensano dat 9 op 10 Belgen wordt blootgesteld aan fijn stof concentraties (PM2.5) hoger dan de advieswaarde van de Wereldgezondheidsorganisatie. Volgens het Europees Milieuagentschap zijn er daardoor in België jaarlijks ongeveer 7500 vroegtijdige sterftes (cijfer voor 2019).

Tim Cassiers van BRAL legt uit: “Luchtverontreiniging ligt aan de basis van verschillende ziekten en gezondheidsproblemen. De meest kwetsbare burgers lopen daarbij de grootste gezondheidsrisico's. Uit Belgisch onderzoek dat vorig jaar in The Lancet werd gepubliceerd blijkt dat roetdeeltjes zelfs tot in de organen van de foetus terechtkomen.”

Luchtverontreiniging heeft ook een grote impact op onze sociale zekerheid, legt Christian Horemans van de Onafhankelijke Ziekenfondsen uit: “Luchtverontreiniging heeft niet alleen een negatieve invloed op onze fysieke gezondheid, zoals de ademhaling en de werking van ons hart en onze bloedvaten, maar ook op onze mentale gezondheid. Dat alles heeft een aanzienlijke financiële impact op onze ziekte- en invaliditeitsverzekering. Dat is ook de reden waarom uit alle berekeningen van de Europese Commissie blijkt dat de baten van luchtkwaliteitsmaatregelen ruimschoots opwegen tegen de kosten.”

Stap in de goede richting, maar nog onvoldoende

De drie Gewesten bespreken momenteel het standpunt dat minister Zuhal Demir voor ons land zal innemen tijdens de Europese ministerraad van 20 juni. De milieuverenigingen en de gezondheidssector roepen ons land op om meer ambitie te tonen dan wat de tekst van de Europese Commissie nu voorstelt.

“Het voorstel van de Europese Commissie gaat de goede kant op, maar de voorgestelde grenswaarden zijn voor fijn stof (de component PM2.5) en stikstofdioxide maar half zo ambitieus als wat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanbeveelt. En dat terwijl de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie essentieel zijn om de gezondheid van de burgers te beschermen”, verduidelijkt Christian Horemans.

Vier aanbevelingen

Concreet hebben de middenveldorganisaties, waaronder Bond Beter Leefmilieu, alle Belgische ziekenfondsen, BRAL, Kom op Tegen Kanker, Greenpeace en Recht op Lucht, vier aanbevelingen:

1. De EU-luchtkwaliteitsnormen voor 2030 moeten volledig worden afgestemd op de aanbevelingen van de WHO en de meest recente wetenschappelijke gegevens.

2. De voorlichting van het publiek over luchtkwaliteit moet beter, met ook duidelijke en transparante communicatie voor kwetsbare groepen, zoals ouderen en kinderen, maar ook personen uit bepaalde socio-economische groepen.

3. Het luchtkwaliteitsmeetnet moet versterkt worden door de dichtheid en representativiteit van meetstations te vergroten en door gegevens verzameld door burgerwetenschap te integreren.

4. De vele uitstelopties moeten geschrapt worden, zodat lidstaten geen achterpoortjes meer hebben wanneer ze de luchtkwaliteitsnormen niet respecteren.

De maatregelen zijn gekend

Volgens de milieu- en gezondheidsorganisaties zijn de maatregelen om de luchtkwaliteit tot onder het niveau van de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie te brengen bekend en haalbaar.

Ze vragen dat de overheid de burgers meer ondersteunt om duurzame mobiliteitskeuzes te maken. Dat kan door extra investeringen in openbaar vervoer en in infrastructuur voor voetgangers en fietsers, door slimme belastinghervormingen die aanmoedigen om te kiezen voor zero-emissie voertuigen en minder autogebruik, en door het instellen van zero-emissiezones in dichtbevolkte gebieden.

Bij al deze maatregelen horen stevige socio-economische correcties voor mensen met een lager inkomen die hun wagen nodig hebben voor noodzakelijke verplaatsingen. De voordelen van deze maatregelen zijn aangetoond in het onderzoek van Clean Cities en Transport & Environment.

Ze vragen daarnaast bijkomende en sociaal rechtvaardige maatregelen in andere sectoren, zoals huishoudelijke houtkachels, landbouw en de zware industrie, die ook in belangrijke mate bijdragen tot de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide.

Tim Cassiers van BRAL besluit: “Er zijn veel win-wins tussen luchtkwaliteit, gezondheid en klimaat. Daarom roepen we onze ministers op om eindelijk de leefbaarheid van onze steden en dorpen centraal te zetten in hun beleid.”

Perscontacten

• Tim Cassiers, BRAL, tim@bral.brussels, +32 476 44 92 23
• Christian Horemans, Nationaal Intermutualistisch College, Christian.Horemans@mloz.be, +32 473 88 17 49

Getekend door: BBL, BRAL, Canopea, les Chercheurs d’Air, Clean Cities, Greenpeace, Kom op Tegen Kanker, Recht op Lucht, de Neutrale Ziekenfondsen, de Onafhankelijke Ziekenfondsen, de Liberale Mutualiteiten & Solidaris

"Het gekozen scenario is de enige haalbare oplossing vanuit technisch, financieel en bouwtechnisch oogpunt". Met deze woorden bezegelde de Brusselse regering, bij monde van Rudi Vervoort, het lot van het Zuidpaleis en de omliggende wijk. Eerst werd er nog gesproken over "demontage van het dak", nu is het een kwestie van "ontmanteling".

De woorden "afbraak" en "façadisme", die de genomen beslissing beter beschrijven, zijn voor hen duidelijk moeilijk uit te spreken in deze periode vlak voor de verkiezingen.

Misschien omdat ze pijnlijke herinneringen oproepen aan een stedenbouw waarvan we dachten dat die tot het verleden behoorde? 

Meer dan een jaar duurde het voordat de autoriteiten bekendmaakten dat de werf onder het Zuidpaleis vastzat. In die periode werden verschillende oplossingen bestudeerd door de MIVB en de regering. Drie daarvan werden afgelopen donderdag officieel aan de regering voorgesteld. Zoals de MIVB duidelijk maakt in een nota die ze heeft opgesteld, wordt de aanvankelijke techniek om de tunnel te bouwen met behulp van Jet Grouting op geen enkele manier ter discussie gesteld en kunnen de werkzaamheden worden voortgezet zonder het Zuidpaleis te slopen. De impasse is dus geen technische kwestie, maar eerder een kwestie van de relatie tussen de MIVB en het aannemersconsortium dat meer geld en langere deadlines eist dan gepland. In plaats van het geschil tot het einde toe uit te vechten en hun rechten te laten gelden, hebben de gewestregering en de stad Brussel besloten om het Zuidpaleis af te breken om de uitvoering van metro 3 te versnellen en een einde te maken aan het conflict met de aannemer, tegen hoge kosten. Als de aannemer deelneemt aan de afbraakwerken, krijgt hij zelfs een nieuw contract tegen een hogere prijs dan het oorspronkelijke. 

Is het sloopscenario sneller en goedkoper? Niets is minder zeker, want er zijn nog veel onbekende factoren...

Omvatten de aangekondigde kosten de heropbouw van het gebouw? Zal het aannemersconsortium, dat volgens de MIVB verantwoordelijk is voor de technische en financiële aspecten, bijdragen aan de extra kosten? Zal de Stad Brussel het nieuwe Zuidpaleis ten koste van andere uitgaven meefinancieren? Zal het Zuidpaleis op identieke wijze worden heropgebouwd of zal er een nieuw project voor worden opgezet? Binnen hoeveel jaar wordt het heropgebouwd? Met welk activiteitenprogramma? Zullen de ontheemde bewoners van vandaag morgen nog welkom zijn? Welke garanties en steun krijgen ze om deze moeilijke periode door te komen? Ervaring uit het verleden doet ons vrezen dat de Stad Brussel een vastgoedoperatie zal uitvoeren om deze speling van het lot rendabel te maken en de huidige inwoners te verdringen. We hopen dat we fout zijn. 

Stop de uitgaven!  

Het slopen van het Paleis is GEEN onvermijdelijke technische oplossing. Het is een politieke keuze van het Brussels Gewest en de Stad Brussel. Het is een onverantwoordelijke keuze die het resultaat is van een ernstige fout van de auteurs van het project, maar waarvan de enorme impact in de eerste plaats zal gevoeld worden door de gebruikers van het Zuidpaleis, de bewoners en winkeliers van de Stalingradlaan en de Lemonnierlaan, en het hele sociaaleconomische weefsel van deze wijk die al aangetast is door jaren van ongewenste werven. Heeft de Stad Brussel ook maar enig idee van het aantal faillissementen sinds het begin van de bouwwerken?  

De winkeliers van het Zuidpaleis zullen als eerste worden getroffen. Zij vormen de eerste dominostenen in een kettingreactie die het evenwicht van de wijk volledig zal verstoren. Naast 35 winkels herbergt het gebouw ook 37 sportclubs met bijna 3.000 leden en de Haute Ecole Francisco Ferrer met 1.200 studenten. Met andere woorden, voor de wijk is dit een echt economisch en sociaal doodvonnis dat door geen enkel financieel lapmiddel kan worden goedgemaakt, vooral wat betreft de sociale schade, een kosten-batenanalyse die totaal ontbreekt in de berekeningen van de regering en de MIVB...

Brussels Minister voor Mobiliteit Elke Van Den Brandt kondigde enkele weken geleden aan dat de beslissing over het Zuidpaleis "in nauw overleg met de Stad Brussel, de buurtbewoners, de verenigingen, de winkeliers en de andere gebruikers van het Zuidpaleis" zou worden genomen. Daar is niets van terechtgekomen. Er hebben vergaderingen plaatsgevonden tussen de politieke kabinetten en de Stad Brussel. Terwijl de winkeliers van het Zuidpaleis inderdaad in allerijl werden opgeroepen, werden de gebruikers, buurtbewoners en andere winkeliers van de wijk die deel uitmaakten van het "Toots Thielemans-panel" amper 24 uur op voorhand uitgenodigd op een informatievergadering - over een beslissing die al genomen was - die plaatsvond... op Zoom! Wat een mooie les in politieke moed en burgerparticipatie. 

Het Zuidpaleis vernietigen in de overtuiging dat dit met een vingerknip kan, is ook miskennen hoe moeilijk het is om een dergelijk project te verzoenen met respect voor het erfgoed van Brussel. De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen heeft al gewaarschuwd voor de gevaren van een dergelijke operatie, die essentiële elementen van de samenstelling van het gebouw (met name de galerijen) zou kunnen verzwakken of zelfs vernietigen. In een poging om deze ramp af te wenden, heeft ARAU aangekondigd dat het een aanvraag zal indienen om het gebouw, inclusief de interieurs, op de monumentenlijst te plaatsen. 

Is er echt geen andere keuze?  

De vernietiging van het Zuidpaleis is geen onvermijdelijke technische oplossing, maar het resultaat van een reeks politieke keuzes:  

• De keuze om dit metro 3-project tegen alle gezond verstand in te beginnen met de werken aan het zuidelijke deel, waardoor nu al onomkeerbare schade wordt toegebracht aan de goede werking van het huidige openbaar vervoer, zonder te weten wanneer de volledige lijn zal worden ingehuldigd, of zelfs of ze het daglicht wel zal zien.  
• De beslissing om de aanleg van het station Toots Thielemans te bevestigen, ondanks de studies die waarschuwden voor de geotechnische moeilijkheden in verband met de drassige ondergrond en de adviezen van verschillende experts die alarm sloegen, maar ook om de vergunningen zo snel mogelijk af te leveren... 48 uur voor de vorige verkiezingen om te vermijden dat men zou terugkrabbelen.  
• Tot slot de beslissing om koste wat het kost door te gaan met de aanleg van een mobiliteitsinfrastructuur die bol staat van de sociale, ecologische en economische problemen, zonder enige financiële garantie om de toekomstige voltooiing van het noordelijke traject (Albert-Noordstation) te garanderen. Toegegeven, als metro 3 vandaag zou worden opgegeven, zou dat leiden tot zeer aanzienlijke financiële verliezen, maar deze zouden bijna anekdotisch zijn in verhouding tot een totaalproject dat momenteel wordt geschat op meer dan 4 miljard euro. 

 De slogan "de enige mogelijke optie" en de strategie van de Brusselse regering, die een opvallende gelijkenis vertoont met de mooiste uren van de verbrusseling, kunnen dus gemakkelijk van tafel worden geveegd. Er zijn andere keuzes. Een daarvan is om de gemaakte fouten te accepteren, om eerlijk en transparant te communiceren, te erkennen dat de werken moeten worden stopgezet, de straten en de publieke ruimte te herstellen, het evenwicht in de wijk te beschermen en alternatieve mobiliteitsprojecten te bestuderen die de stedelijke en menselijke omgeving respecteren. 

Wij eisen:  

• De werken uitvoeren met een techniek die het Zuidpaleis respecteert of, als dat niet lukt, de werken aan het station Toots Thielemans stopzetten en het onmiddellijke herstel van de straten aan Jamar, Stalingrad, Lemonnier, enz. 

• Een onderzoek naar de gedeelde schuld van de privé-aannemers en de overheid in deze zaak  
• Een evaluatie van de verbroken beloften aan de buurt in de pacten (netheid, werkschema's, schoonmaak, schadevergoeding, enz.)  
• Een onafhankelijk onderzoek naar de haalbaarheid van het alternatieve project voor metro 3, Prémétro +, gesteund door "AVANTI ! 

Ondertekenaars: 

IEB, ARAU, BRAL, Sauvez le Square Riga, ACQU, Save Tram 55, Quartier Nord, Midi Moins Une !, Dérive, Comité d'habitant Saint-Gilles MIDI/SOUTH/ZUID, Le Pavé des Marolles, Association des commerçants Stalingrad-Lemonnier 

Copy-pasten maar

Begin april 2022 schreven we: "De carrousel van negatieve adviezen, ontevreden burgers en aangespannen rechtszaken begint gewoon weer van voor af aan. En daar heeft echt niemand zin in. We roepen op om de cirkel te doorbreken, deze wijziging van het GBP terug op te bergen en eindelijk het debat echt te openen over de invulling van het Heizelplateau." De Gewestelijke Ontwikkelingscommissie (GOC) en Brupartners (economisch en sociaal overleg) hadden toen zeer kritische adviezen uitgebracht. Zo kritisch zelfs dat de ontwerpwijziging nu opnieuw openbaar wordt onderzocht.

Politieke trots opzijzetten

Een jaar en twee maand later kunnen we aankondigen: de NEO-carrousel draait weer. Wat we toen schreven, kunnen we opnieuw overnemen. Het Interregionaal Platform voor een Duurzame Economie zal deze versie van het project opnieuw op de voet volgen. Het is de hoogste tijd om politieke trots opzij te zetten en dit project, dat zijn oorsprong vindt in het Internationaal Ontwikkelingsplan van 2007 en waarvan het eerste regeringsdecreet dateert van 2011, te laten vallen. 

Neem contact op met Benjamin (benjamin@bral.brussels) als je vragen of suggesties hebt.

Reageer ook! 

Je vindt het dossier en de info over hoe te reageren online bij Perspective of bij de Stad Brussel: Stadsbestuur Brussel - Departement Stedenbouw – Hallenstraat 4, 1000 Brussel.

Ze zijn open van maandag tot woensdag: 8.30 - 16 uur, donderdag: 8.30 - 18 uur, vrijdag: 8.30 - 13 uur. Donderdag: 16 - 20 uur (alleen op afspraak: 02/279.29.29). Informatie en technische uitleg kunnen alleen op afspraak worden verkregen: 02/279.30.89.

Je kan reageren tot en met 15 september: 

• via het formulier van Perspective 

• per e-mail: GBP@perspective.brussels 

• per brief naar: Perspective.brussels, departement Territoriale Strategie, Naamsestraat 59, 1000 Brussel 

• mondeling bij het hierboven vermelde gemeentebestuur, dat ze zal optekenen en de aangever er gratis een afschrift van zal bezorgen. 

De Raad van State heeft deze vraag nochtans al drie keer vernietigd (in 2015, 2017 en 2020). Als kers op de taart negeert het Brussels Gewest, dat niet tevreden is met het feit dat het project al meerdere malen is afgewezen, opnieuw alle basisprincipes van de stedelijke democratie.  Ze besloot om het openbaar onderzoek over de vierde versie van deze wijziging van het GBP in de zomer te houden, met een sluitingsdatum van 3 augustus. En dat terwijl het besluit dat een dergelijke timing toestaat nog niet is gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. 

Groot was de verbazing van het Interregionaal Platform voor een Duurzame Economie om - voor de vierde keer sinds 2013 - getuige te zijn van een poging van de Brusselse regering om het GBP te wijzigen om de oprichting van een Gebied van Gewestelijk Belang (GGB) mogelijk te maken die het NEO-programma, inclusief zijn megawinkelcentrum, toestaat. 

Meer files in zicht 

De laatste vernietiging van de wijziging van het GBP dateert van 2020. De Raad van State besloot het arrest te annuleren omdat de garanties die op tafel lagen rond de mobiliteitskwestie, niet volstonden. Het is duidelijk dat het shoppingcentrum negatieve effecten op het verkeer zal hebben. Het milieueffectenrapport (MER) kondigde 13,3 miljoen bezoekers per jaar aan (tegenover 4,5 miljoen per jaar). Daarvan zijn 9,6 miljoen gelinkt aan de commerciële functie. Het MER voorzag een stijging van 50% opstoppingen op de omliggende wegen die nu al vol zitten. Een andere reden om de wijziging nietig te verklaren, was de wijziging van artikel 18 van het GBP dat vroeg om een uitzondering op het programma van NEO in vergelijking met de andere GGB's.  

Gewestelijke ontwikkelingscommisie sceptisch 

Na de derde nietigverklaring besloot de gewestelijke regering om in het voorjaar van 2022 een nieuwe versie voor te leggen aan het grote publiek. Dit bracht de molen van kritiek opnieuw in gang van de erkende adviesraden, waaronder de gewestelijke ontwikkelingscommissie (GOC), het hoogste adviesorgaan van de regering.  

De Commissie vroeg zich af "waarom een procedure voor de gedeeltelijke wijziging van het GBP voor dit gebied moet worden doorlopen, met als enig doel de ontwikkeling van een commercieel project, dat in het GPDO is gepland, mogelijk te maken. Ze is van mening dat het GPDO in zijn geheel moet worden gelezen en niet gebied per gebied." De Commissie vroeg zich ook af "of deze gedeeltelijke wijziging van het GBP wel zo dringend is, terwijl er een algemene herzieningsprocedure van het GBP loopt en het programma nog niet duidelijk is vastgesteld." "Zonder het winkelcentrum is de wijziging van het GBP niet nodig, aangezien de huidige bestemmingen de realisatie van handelszaken mogelijk maken als gebruikelijke aanvulling op de internationale functies van het gebied."¹

Brupartners sceptisch 

De regering trekt zich er niets van aan en blijft minder dan een jaar later doorgaan met een vierde versie van wijziging van het GBP. De enige bestaansreden van deze aanvraag is de realisatie van het beruchte winkelcentrum mogelijk te maken, wat door alle economische actoren wordt bekritiseerd.  

In maart 2022 was Brupartners, het regionale adviesorgaan van de sociaaleconomische actoren, sceptisch over het project. Brupartners meent dat "deze wijziging van het GBP een reglementaire misvatting vormt" door zich op een specifieke perimeter te richten die de visie op gewestelijk vlak beperkt, en dat "de impact van dit project op de kleinhandel en op het commercieel aanbod in het stadscentrum van Brussel negatief zal zijn".  

De raad voegt eraan toe dat "de nood aan een commercieel centrum in deze perimeter zou moeten worden herzien op basis van de recente gegevens die met de actuele context rekening houden." Het is ondertussen al meer dan tien jaar geleden dat deze nood werd ingeschat.²  

Minachting voor procedures 

Het is duidelijk dat de regering zich bewust is van het feit dat het project de woede zal opwekken van de bewoners, verenigingen en andere vertegenwoordigers van het middenveld. Is dat de reden waarom ze besluiten om het project tijdens de zomerperiode ter beoordeling voor te leggen aan het publiek (deadline: 3 augustus)? Dit herhaalt de strategie van 2016, toen de bewoners tijdens de maand juli ontdekten dat er een impactrapport van 600 pagina's over hetzelfde onderwerp was gelezen. De herhaling van het scenario laat weinig ruimte voor twijfel. 

Afgezien van de minachting die deze aanpak uitdrukt voor de Brusselse samenleving als geheel, is deze ook illegaal. De garanties voor de openbaarheid van het onderzoek, die al ontoereikend zijn in hun huidige vorm, vereisen dat meer dan de helft van het onderzoek buiten de officiële schoolvakantieperiodes plaatsvindt. Maar het besluit om de nieuwe schoolvakantieperiodes vast te stellen, is nog niet gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. De regering trekt zich hier niets van aan en gaat door. Ze wil NEO hoe dan ook doordrukken. 

Gezien de kritische adviezen van het middenveld en de institutionele actoren (GOC, BruPartners) die al meer dan 10 jaar worden herhaald, kan men zich terecht afvragen wat de werkelijke motivatie is van de regionale regering om door te gaan. Wie heeft er vandaag de dag belang bij het NEO-project? 

Als gevolg hiervan vraagt het platform om de lopende openbare raadpleging te annuleren en uit te stellen tot na de zomer of op zijn minst te verlengen om te voldoen aan de huidige wettelijke voorschriften. 

Bovendien herhaalt het platform haar eisen: 

• Meer transparantie over de genomen verbintenissen, de uitgegeven of gereserveerde bedragen voor een project waarvan de totale waarde meer dan een miljard euro(!) bedraagt 

• Een herziening van het hele project in overleg met de bewoners en de sociaaleconomische actoren 

• Het herdenken van de herinrichting van het Heizelplateau op een democratische en evenwichtige manier, ten behoeve van het algemeen belang. 

Het Interregionaal Platform voor Duurzame Economische Ontwikkeling  

ARAU • Bond Beter Leef Milieu • BRAL • CSC Bruxelles • Inter-Environnement Bruxelles (IEB) • UCM • Unizo  • Comité Triangle Houba-Sobieski-Heysel 

Perscontacten:

• IEB : Claire Scohier, 0473 66 75 05 

• BRAL : Benjamin Delori, 0471 47 42 72 

• BBL : Erik Grietens, 0474 40 63 94 

• ARAU : Jean-Michel Bleus, 02 219 33 45 

• UNIZO : Julie Huntz, 0477 952670  

• CSC : Celie Huybens, 0493 04 70 08 

• UCM :  Sophie Heuskin, 0494 30 26 31 

• Le Comité Triangle Houba-Sobieski-Heysel : Félix Vandemeulebroek, 0479 57 49 73