Artikels

Wat betreft de methodologie was de dag ingedeeld in twee delen: 

• een plenaire ochtendsessie om de toon te zetten en de thema's van de dag voor te stellen. Via keynotes werden de verschillende publieke beleidsprogramma's en hun concrete resultaten gepresenteerd, en er werden pitches van 10 minuten gegeven door onderzoekers uit het BSI-netwerk, met als doel de deelnemers conceptuele en methodologische kaders te bieden voor de 5 hoofdthema's.
• een namiddag waarin de iedereen deelnam aan één van de 5 parallelle discussietafels, die elk één van de 5 hoofdthema's behandelden. Elke tafel werd bijgewoond door 1-2 experts van het terrein, 1 academische expert (die 's ochtends de pitch over het onderwerp had gegeven), 1 medewerker van Brussel Mobiliteit die, aan sommige tafels, een specifieke Brusselse case presenteerde, en ongeveer 15 andere deelnemers (verenigingen, overheidsdiensten, maatschappelijke organisaties, enz.) De discussies werden geleid door een moderator.

Ochtendprogramma

De hele plenaire sessie werd gefilmd en kan je online bekijken. De presentaties kan je in pdf vinden hieronder.

Namiddagprogramma

We bieden hieronder een beknopte samenvatting die een overzicht geeft van de discussies. Je kan ook de meer uitgebreide aantekeningen voor elk van de tafels bekijken in bijlage onderaan.

Tafel 1 Schaal

Actoren: Ioulia Pankratieva (Perspective.Brussels), Dirk Engels (TML); Academicus: Geoffrey Grulois (ULB); Moderator: Marie-des-Neiges de Lantsheere (Brussels Academy).

De deelnemers deelden de moeilijkheid om de schaal te bepalen waarop buurten moeten worden bestudeerd. Dit wordt vaak nog verergerd door de versnippering van het beleid voor de openbare ruimte, wat verandering vaak moeilijk maakt. Omgekeerd lijken bepaalde terugkerende elementen een sterk structurerende rol te spelen bij de implementatie van circulatieplannen: het bestaande wegennet, openbaar vervoer, duidelijke sociale functies (bijv. hypercentra). Om deze twee ogenschijnlijk tegengestelde observaties samen te brengen, waren de deelnemers het eens over het idee dat, hoewel het noodzakelijk is om in de nieuwe plannen rekening te houden met het hele Gewest, we niet moeten proberen om één enkele schaal te vinden voor de uiteenlopende realiteiten van de wijken. De 10/15 minuten stad lijkt een interessant basismodel te zijn dat moet worden ontwikkeld in overeenstemming met de meer lokale contexten, door te proberen synergieën te creëren die nog niet volledig zijn benut tussen de verschillende spelers en actieplannen op het gebied van openbare ruimte.

Tafel 2 Sociologie van wijken en het gebruik ervan

Actoren: Sophie Feyder (Heroes for Zero), Thyl Van Gyzegem (IEB); Academicus: Emmanuelle Lenel (USL-B); Moderator: Michel Hubert (USL-B).

De discussie toonde de noodzaak om meer rekening te houden met de sociologische diversiteit van buurtbewoners en -gebruikers. Aangezien hun relatie tot en gebruik van de openbare ruimte verschilt, hebben wijzigingen aan circulatieplannen ook verschillende en ongelijke gevolgen (een kwestie van sociale rechtvaardigheid). Bovendien kunnen de snelheid van de veranderingen of de verschillende percepties van de openbare ruimte in verschillende mate spanningen veroorzaken. Om deze socio-culturele/economische diversiteit zichtbaar te maken en er rekening mee te houden, blijkt participatie echt noodzakelijk bij het opstellen van plannen, maar ook bij de uitvoering ervan. Bovendien zou de betrokkenheid van deskundige mensen (sociologen, antropologen, tussenpersonen) en de toepassing van specifieke instrumenten ervoor kunnen zorgen dat er rekening wordt gehouden met de sociologische diversiteit van buurten.

Tafel 3 Transitie

Actoren: Jean-Michel Bleus (ARAU), Lluis Martinez (Smarthubs); Academici: Thérèse Steenberghen (KUL), Simon Bothof (VUB); Moderator: Bas De Geus (UCLouvain).

De discussies belichtten verschillende belangrijke thema's met betrekking tot de overgang naar duurzame mobiliteit. Ten eerste de notie van tijdelijkheid, die zowel tot uiting komt in de schok van de soms brutale invoering van nieuwe circulatieplannen, als in de spanning tussen de traagheid van de Brusselse administratieve procedures en het onrealistische politieke tijdschema voor de transitie. Ten tweede is er de veelheid aan actoren en instellingen, die een duidelijke, assertieve en gecoördineerde sturing van het mobiliteitsbeleid niet in de weg mogen staan en waarvan de versnippering kan worden benut om rekening te houden met de lokale context. Ten slotte is er de kwestie van de achtergrond van bewoners en gebruikers, die moeten worden ondersteund omdat hun dagelijkse zorgen ver verwijderd kunnen lijken van de ambities van duurzame mobiliteit.

Tafel 4 Participatie en governance

Actoren: Marik Lahon (Pro Velo), Thibaut Philippe (BRAT); Academici: Olivier Paye (USL-B), Eva Van Eenoo (VUB); Moderatie: Marie-Charlotte Debouche (CCC).

De deelnemers aan deze tafel - werknemers van de gemeentelijke administraties, studiebureaus - getuigden over de moeilijkheden die ze meemaakten bij het opzetten van participatieprocessen. Om hierop te antwoorden leidde de discussie tot een concreet voorstel met 3 uitvoeringsfases. Elke fase verdient bijzondere aandacht om de kwaliteit van het participatieproces te verbeteren. 

1. In het begin is het van primordiaal belang om duidelijk en transparant het participatiekader te bepalen: de redenen, de context, de spelregels, … 
2. Bij het opzetten van het participatief proces moet er een gamma beschikbaar zijn van gevarieerde tools die aan te passen zijn aan de context, maar ook strategieën zoals intermediaire actoren, rollen van de stakeholders, om de aanwezigheid van diverse deelnemers te garanderen. 
3. Tot slot moet een evaluatiefase toelaten om na te gaan of het participatief proces zijn rol heeft vervuld, of dat het kader moet aangepast worden om het doel beter te bereiken.

Tafel 5 Beeldvorming

Actoren: Lotte Luykx (FCFA), Philippe Serruys (Imagine.brussels); Academicus: Claire Pelgrims (ULB); Moderator: Raf Pauly (BRAL).

De groep rond deze tafel besprak de kwesties van storytelling en communicatie die centraal staan bij het maken van circulatieplannen. De deelnemers begonnen met het bespreken van de noodzaak om een algemeen verhaal te creëren dat begrijpelijk is (duidelijke doelstellingen) en een positieve connotatie heeft zonder onrealistisch te zijn (geschikt vocabulaire, spanning tussen realisme en droom). In dit verband bespraken de deelnemers het potentieel van participatieve workshops, een aanpak die het mogelijk maakt om de uitvoering van nieuwe plannen te scripten en tegelijkertijd visuals te produceren die een concrete visie op het overheidsbeleid kunnen geven. Het gebruik van testfasen werd ook besproken, waarbij de kritische waarde ervan met betrekking tot de beoogde scenario's werd benadrukt.

Bedankt aan alle deelnemers! Tot de volgende keer.

Gezonde lucht

• Luchtvervuiling is het grootste milieurisico voor de gezondheid in Europa. In België waren ongeveer 6.500 vroegtijdige sterftegevallen te wijten aan luchtvervuiling. Bron: European Environment Agency, 2019
• Directe blootstelling aan NO2 kan je ogen, neus, keel en longen irriteren. Op langere termijn kan NO2 je longfunctie aantasten.
• Niet alleen het ademhalingssysteem, steeds meer onderzoeken wijzen uit dat het ook een effect heeft op hart- en vaatziekten en het risico op kanker verhoogt.  
• Mensen met astma, ouderen en kinderen riskeren meer gezondheidseffecten van NO2. 
• NO2 schaadt ook het milieu: het draagt bij aan de vorming van ozon, fijnstof en de verzuring van bodems en oceanen.
• NO2 wordt vooral geproduceerd bij verbrandingsprocessen, zoals in de motor van een auto of in de verwarmingsketel bij je thuis.
• In Brussel is gemiddeld ongeveer 44% van de jaarlijkse gemeten NO2-concentratie gekoppeld aan het gemotoriseerd wegverkeer (2015-2019). Bron: Leefmilieu Brussel

Na CurieuzenAir

Met CurieuzenAir hebben 3.000 Brusselaars de NO2 gemeten van 25 september tot 23 oktober 2021. Het resultaat van die maand zette de Universiteit Antwerpen om naar het gemiddelde voor een jaar. De conclusie? Het goede nieuws is dat jaren van strijd begint te lonen. De Brusselse lucht verbetert. Dat is toe te schrijven aan een groter aantal voetgangers en fietsers, de lage-emissiezone voor gemotoriseerd verkeer, voetgangerszones en andere infrastructuuringrepen.  

Helaas is er niet alleen goed nieuws. De kaart toont dat nog heel wat plaatsen zijn in Brussel waar de luchtkwaliteit zelfs niet voldoet aan de Europese norm van 40µg/m³ NO2-concentratie per jaar. Die norm dateert van 2008. Sinds 2021 adviseert de  Wereldgezondheidsorganisatie een drempel van 10µg/m³. Slechts 2% van de Brusselaars wonen op een plaats onder deze drempel. Er is dus nog veel werk aan de winkel.

Hier is de kaart van CurieuzenAir:

Ook al bracht CurieuzenAir ons veel antwoorden, toch bleven we nog met veel vragen zitten na het onderzoek. CurieuzenAir onderzocht de lucht tijdens corona en de lockdown. Krijgen we opnieuw meer luchtvervuiling na de lockdowns? Zorgt het beleid van lokale en gewestelijke politici voor betere lucht? Krijgen ook mensen die wonen of werken aan de meest vervuilde plaatsen betere lucht? Doordat we met Expair een jaar lang metingen zullen doen, kunnen we ook zien of er verschillen zijn tussen seizoenen/maanden/...

Nu ExpAIR

Met ExpAIR meten Brusselaars, BRAL en Leefmilieu Brussel opnieuw de luchtkwaliteit. Na het globale beeld van CurieuzenAir kiezen we voor gerichte metingen op de meest vervuilde plaatsen en voor meetcampagnes in functie van veranderingen in de publieke ruimte.

24 meetpunten

BRAL installeerde 24 meetpunten op de meest vervuilde locaties in Brussel. Deze keer hangen ze niet aan de balkons van een burger, maar zal je ze zien in de publieke ruimte aan elektriciteitspalen of metropalen. Het meetpunt lijkt wel op een omgekeerde bloempot op een stok! Daarin zitten de meetbuisjes die je misschien nog kent van CurieuzenAir. Je kan de meetpunten herkennen aan de sticker van ExpAIR.

Lokale impactmetingen

Naast het secundaire meetnetwerk dat we zullen installeren, gaan we ook lokaal aan echte burgerwetenschap doen. In verschillende wijken zullen we met een groep bewoners een mini-onderzoek opzetten. Zij bepalen waar we gaan meten en hoe lang. Deze participatieve trajecten vormen een mooie aanvulling waarbij we bijvoorbeeld de impact kunnen meten van (kleine) ingrepen in de publieke ruimte.  

Blijf op de hoogte

Een jaar lang zal je de resultaten van ExpAIR kunnen volgen.

• BRAL houdt je op de hoogte van de resultaten van alle meetpunten. Dit zal gaan via een interactieve kaart op onze website.
• De ambassadeurs van ExpAIR adopteerden een van de 24 meetpunten. Volg de resultaten via de ambassadeurs in je buurt. Zij zullen over de resultaten vertellen op hun eigen manier.

De ambassadeurs van ExpAIR

Voor elke locatie gaan we op zoek naar een ambassadeur van het meetpunt. Een heleboel lokale ambassadeurs adopteerden al een meetpunt in hun buurt. Zij ontvangen als eerste de resultaten van het meetpunt. Deze ambassadeurs kunnen je lokaal informeren over de lokale luchtkwaliteit. 

De ambassadeurs zijn:

1000 Brussel

• Arenbergstraat: Fari       
• Dansaertstraat: Brukselbinnenstebuiten
• Gulden-Vlieslaan: Pro Velo
• Jozef II-straat: European Environmental Bureau (EEB), IDEA Consult, Bond Beter Leefmilieu
• Kortenberglaan: European Union Cyclist Group (EUCG)
• Sainctelette: CAPITAL vzw, Sainctelette buurtcomité
• Vlaamse Poort: Avansa Citizenne

1020 Laken

• D. Lefèvrestraat: Oudercomité Sint-Ursula, Be-Here

1030 Schaarbeek

• Lambermontlaan: Bib Sophia
• Brabantstraat: Wijkpartneriaat de Schakel, KUL Architectuur

1050 Elsene

• Generaal Jacqueslaan: Ligue des familles
• Vleurgatsesteenweg: BRUZZ
• Waversesteenweg/Troon: Mundo-B, Pro Velo

1060 Sint-Gillis

• Bareel: gemeenschapscentrum Pianofabriek, Royale Union Saint-Gilloise
• Fonsnylaan: Fédération des maisons médicales

1070 Anderlecht

• Industrielaan
• Josse Leemanslaan: Kidical Mass
• Anderlechtse Poort: Inter-Environnement Bruxelles

1080 Molenbeek

• Louis Mettewielaan: Tienerschool 
• Piersstraat: Buurthuis Bonnevie, Foyer vzw

1083 Ganshoren

• Jacques Sermonlaan

1180 Ukkel

• Brugmannlaan

1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

• Brand Whitlocklaan: GRACQ Woluwe

1210 Sint-Joost-ten-Node

• Middaglijnstraat: ToekomstATELIERdelAvenir (TADA), gemeenschapscentrum Ten Noey, Sima vzw

Vertel het rond!

Ook jij kan het nieuws over ExpAIR verder vertellen. Laat mensen weten dat we opnieuw de luchtkwaliteit meten in Brussel op 24 meetpunten en dat je de resultaten kan vinden op www.bral.brussels/expair.

Ken jij actieve burgers, toffe organisaties of geëngageerde handelaars die ambassadeurs zouden willen worden van een van deze punten? Laat het ons dan weten op expair@bral.brussels.

Heb je interesse in of vragen over het project? Contacteer Zoë of Eva via expair@bral.brussels of 02 217 56 33!