Een geschiedenis van de burgerbeweging rond luchtkwaliteit

25/03/2022

Mobiliteit

Met CurieuzenAir kwam BRAL samen met haar partners (UA, ULB, Bruzz, Le Soir en De Standaard) op 18 maart naar buiten met de resultaten van haar grootste citizen science project tot nu toe. Maar wanneer en hoe werd luchtkwaliteit een strijdpunt voor BRAL, en bij uitbreiding de Brusselaars?

Muiterij in Heembeek

Voor BRAL is luchtkwaliteit al jaren een belangrijk thema. De eerste stappen rond het thema zetten we met de komst van de verbrandingsoven in Neder-Over-Heembeek.

De verbrandingsoven kwam er in 1985 en verbrandde alles wat mensen niet meer wilden. Er was geen filter en de schadelijke vlokjes dwarrelden neer over Neder-Over-Heembeek. In 1989 maakten de Sociaal-Kulturele Raad Heembeek Mutsaard, K.A.V, B.G.J.G., K.B.G, Chiro, Jeugdhuis De Klink met de steun van Bond Beter Leefmilieu en BRAL een raamaffiche “Stop de vervuiling!” (zie foto) en organiseerden we een debat. In het tijdschrift “Uilenspiegel” schreef sterkhouder Jean-Pol Van Steenberghe (tot op heden nog steeds gewaardeerd bestuurslid van BRAL), een reeks artikels om de Heembekenaren te waarschuwen over de gevaren van deze vervuiling door verbranding, zoals het vrijkomen van waterstofchloride. “Zet je vuilbak buiten in Ukkel en je probleem is opgelost. Maar voor de Heembekenaren begint het dan maar.” Wetende dat de BIM, het huidige Brussel Leefmilieu, dit beleid mee goedkeurde destijds, en dat de bijnaam voor milieuminister Gosuin de “Brusselse Minister van Milieubeloften” was, dan weet je dat we van ver komen.

Muiterij in Heembeek door de Werkgroep Leefmilieu Heembeek (officieel lid van BRAL) en andere partners in crime was dan ook wat het tij deed keren: een optreden op een aak in het kanaal; de vervuiling vangen met emmers water, opdrogen en opsturen naar de administratie; ‘s nachts gaan filmen op het containerpark, protesteren met spitante borden tegen vrachtwagens die onbedekt afval vervoeren (met een bekende Heembekenaar voor wie hem herkent), zelfgemaakte meters om te peilen naar de vervuiling, you name it, they did it. Hun acties kwamen bijna elke week in de gazet en het werkte, de denoxfilter die het NOX uit de lucht haalde werd geïnstalleerd en ook de Europese limieten moesten stilaan gerespecteerd worden.

Rechtszaak ozonpieken

Ook voor 1999 schreven we persberichten over de overschrijding van de limieten van fijnstof. In de zomer van het jaar 2000 spanden stadsbewegingen BRAL en IEB een rechtszaak aan tegen de Brusselse en federale overheid omwille van ozonpieken in Brussel. We beriepen ons toen als rechtsgrond op de plicht van de overheid om onze gezondheid te beschermen. (Vergelijk dit met de grond van de Clean Air Case hieronder.) We hebben die rechtszaak toen verloren, de rechtszaak werd onontvankelijk verklaard door voornamelijk procedurele redenen. Toch leverde de rechtszaak de kans om het thema luchtvervuiling te politiseren, want de rechter oordeelde niet dat de grond van de zaak, de urgentie om iets te doen aan de luchtvervuiling, niet terecht was. Beleidsmakers, op hun beurt, namen sommige van de voorgestelde maatregelen over.(1)

Vanaf 2005 legde de Europese Unie ons een maximumwaarde op voor fijn stof. Uit het jaarverslag van BRAL van 2006: “Al het eerste jaar gaan we fluks over dat plafond. En het ergste is: Brussel en België hebben nauwelijks of geen plannen om de concentratie fijn stof te doen dalen. Voorzichtige stappen om het openbaar vervoer of de fiets te promoten zijn ok maar onvoldoende. Ook de eigen administratie rekent haarfijn uit dat die maatregelen weinig effect zullen hebben op de luchtkwaliteit. Maar niemand durft te raken aan koning auto. Dus doet Bral het maar.”

We werkten toen een volledig luchtkwaliteitsplan uit, in samenwerking met onze zusterorganisatie Inter-Environnement Bruxelles. De tien punten van het plan stelden we voor op de radio en tijdens een debat op TV-Brussel, vervolgens zaten we mee aan tafel om een noodplan uit te denken. “Wel, wij denken vooral aan een ‘structureel noodplan’.” Ook zaten we in 2006 in de stuurgroep van VIBE (Vlaams Instituut voor bio-ecologisch bouwen) over een instrument over luchtkwaliteit binnenshuis.

In de jaren erop won het thema steeds meer aan gewicht. In 2007 stelden we aan de kaak dat de concentraties fijn stof niet meer daalden. Elk jaar grepen we ook de Autoloze zondag en de Week van de Vervoering aan om actie te voeren. Andere actualiteitsmomenten die we aangrepen waren dieselgate (in 2015 en met een verjaardagstaart voor Febiac 3 jaar later 2018) net als het autosalon (onder andere in 2009, 2011, 2020, 2022)

In 2010 voerden we actie om een betere luchtkwaliteit te vragen. Via de ludieke stofzuigeractie riepen we op om werk te maken van de nodige modal shift en een vermindering van de autodruk. Meer dan 10 jaar later kloppen we nog steeds op dezelfde nagel.

Eveneens in 2010 kondigde het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een eerste plan aan voor periodes waarin er te veel smog was. BRAL reageerde, het beleid was veel te laks en gebruikte veel lagere drempelwaardes dan het Europese mikpunt. Vandaag zijn de waardes opnieuw het middelpunt van debat. Zal Europa de WGO-normen overnemen? Nu we steeds meer te weten komen over de impact van de luchtkwaliteit op onze gezondheid, is het ook nodig ons daaraan aan te passen.

Enkele jaren later, in 2015 ging BRAL onder de naam ExpAIR een partnerschap aan met Leefmilieu Brussel. Dat project zou later uitgroeien tot een grote meetcampagne over heel Brussel. Op dat moment was het de eerste ervaring van BRAL met citizen science en richtte het zich enkel op de Anspachlaan. BRAL rekruteerde vrijwilligers om op verschillende momenten rond te lopen met een toestel dat black carbon (roetdeeltjes) meet. Daarmee wilden we samen met Leefmilieu Brussel het effect van de voetgangerszone op de luchtkwaliteit meten. De resultaten van dat onderzoek presenteerden we in oktober 2016 in de Beursschouwburg, bij de kick-off van de ruimere meetcampagne.

Clean Air BXL: een rechtszaak door burgers

Ondertussen ontstond een eerste burgerbeweging rond luchtkwaliteit. In 2015 merkte Karin De Schepper hoe de luchtkwaliteit haar parten begon te spelen tijdens het fietsen. Samen met enkele andere burgers, waaronder Lies Craeynest, besloot ze actie te ondernemen onder de naam Schone Lucht Bruxsel Air Propre. Later werd het eerder bekend als Clean Air BXL. Door middel van ludieke acties probeerden ze het thema op de politieke agenda te zetten. Ze voerden onder andere actie aan het parlement waar ze vuil water opdienden aan de politici om de vergelijking te maken met de lucht die onzichtbaar vervuild is. Een vuil glas water zou je nooit opdrinken, waarom staan we dan wel toe dat de Brusselaars vervuilde lucht inademen? BRAL tekende mee hun open brief in 2015 en in december protesteerden we samen bij de Europese milieuministers.

De creatie van het plan Lucht, Klimaat, Energie (LKE) van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) en de voorbereiding van de COP21 uit 2015 in Parijs was voor hen een opportuniteit om te hameren op het belang van maatregelen die de luchtkwaliteit konden verbeteren. Clean Air BXL startte een petitie om daadkracht te eisen in het dossier. De petitie, gelanceerd in het midden van de zomervakantie van 2015 en die BRAL meecommuniceerde, kreeg op korte tijd 10,000 handtekeningen. Clean Air BXL voerde in dat jaar ook metingen uit. Maar op dat moment leefde het thema nog helemaal niet onder politici. Het werd aan de kant geschoven met de gevleugelde woorden van toenmalig minister Picqué: “In China is het er veel erger aan toe”.

Omdat ze op deze muur van onwil botsten, besloten ze in 2016 nieuw leven te blazen in hun initiële idee: naar de rechter stappen tegen de overheid wegens nalatigheid. Op aanraden van BRAL vroegen ze Client Earth, een advocatenkantoor dat strijd voor een gezondere en klimaatrobuustere wereld, om samen een rechtszaak aan te spannen tegen het Brussels Gewest. Het proces bestond uit twee delen. Als rechtsgrond argumenteerden ze dat Brussel de Europese wetgeving niet nakwam. Ze trokken enerzijds in twijfel dat de luchtkwaliteitsmetingen correct verliepen, aangezien de overheid geen metingen uitvoerde op de meest vervuilde locaties in Brussel. Anderzijds stelden ze het Brussels Wetboek Lucht, Klimaat en Energie (het zogenaamde LKE-plan) in vraag, omdat het niet voldeed aan de Europese Air Quality Directive. Voor Clean Air BXL was het toenmalig LKE-Plan een keuzemenu van opties zonder budget, verantwoordelijkheden noch verbintenissen. Een dikke onvoldoende dus.

Door het aanspannen van de rechtszaak leken politici hen eindelijk serieus te nemen. De rechtszaak ging van de Brusselse rechtbank naar Europa en terug. De rechtbank van eerste aanleg gaf Clean Air BXL uiteindelijk gelijk: alle meetstations binnen Brussel moeten voldoen aan de Europese normen. Dat de gemiddeldes van de meetstations over het hele grondgebied voldoen aan de norm, is niet genoeg. Client Earth toonde aan dat de overtreding in één meetstation (in casu Troon) de nood aantoonde van een beleidsplan met concrete doelen. Het Europese Hof bevestigde een jaar later de interpretatie van Client Earth, en schiep op die manier een precedent. Ze stelden duidelijk in 2019: “Het naleven van de grenswaarden voor luchtverontreiniging moet worden beoordeeld in meetstations waar de blootstelling van de bevolking aan verontreiniging het grootst is, en niet aan de hand van een gemiddelde over een gebied” (eigen vertaling).

We springen een aantal jaren verder, begin 2021. Tijdens de tweede zitting die volgde op deze uitspraak, kon de Brusselse rechtbank van eerste aanleg de overtreding niet bevestigen. De jaarwaarde van meetstation Troon was immers onder de EU-norm gezakt. De hogere waardes gemeten in meetstation Wetstraat konden helaas niet in aanmerking genomen worden, omdat dat station niet gehomologeerd/bekrachtigd is. In haar oordeel verplichtte de rechtbank daarom het BHG om een meetstation te installeren op de meest vervuilde plaatsen. Dat meetstation is er tot op de dag van vandaag nog steeds niet. Waar de rechtszaak verschillende zaken in gang heeft gezet, zijn ze van Clean Air niet tevreden met hoe het sociale aspect al te vaak vergeten wordt in de beleidsmaatregelen. Ze hopen dat CurieuzenAir opnieuw een impact kan hebben om het beleid in de juiste richting te sturen.

“Ik hoop dat er vragen zullen komen naar de politici, wat zijn jullie van plan? En mét de sociale context van Brussel in het achterhoofd.“ - Karin Deschepper, Clean Air Brussels

BRAL’s parallelle bewegingen

Met Clean Air BXL kwam de eerste grote bewustwording rond luchtkwaliteit in onze hoofdstad. Het zette een grotere burgerbeweging in gang. Het belang van parallelle gebeurtenissen wordt ook onderstreept door Lies en Karin. Op die manier kon de politiek hen niet meer weglachen.

BRAL ondersteunde de vraag van burgergroepen door hen te helpen om de luchtkwaliteit te meten. ExpAIR vloeide voort uit het experiment in de voetgangerszone (zie boven). Samen met Leefmilieu Brussel wilden we nu luchtkwaliteit over de hele stad meten. Met opnieuw de black carbon meettoestellen aan de broeksriem gegespt, wandelden, fietsen en reden burgergroepen de stad door, onder andere in samenwerking met European Union’s Cyclists Group. Een groep van werknemers uit de Europese wijk start met metingen tijdens hun woon-werk verplaatsingen om de toestand in de wijk tussen Schuman en Wet te evalueren. Zo verzamelden ze data om een gedetailleerder beeld te krijgen van de luchtkwaliteit in de stad. Hoe is het straat per straat gesteld met de luchtkwaliteit en welk effect heeft dat op de stad?

Dit mondde in 2017 uit in het ExpAir-rapport van Leefmilieu Brussel.

BRAL deed meer dan dat louter meten. Het meten was aanleiding om groepen samen te brengen, dieper in het onderwerp te duiken om kennis te vergaren, en te mobiliseren rond luchtkwaliteit.

Bruxsel’Air

Eén van die groepen zou uitgroeien tot een tweede brede burgerbeweging voor betere lucht in Brussel: Bruxsel’Air. Bruxsel’Air startte toen Benjamin François en Lucas Demeulenaere zich vragen stelden bij de slechte luchtkwaliteit. Ze spraken met een Noorse professor die zich bezig hield met metingen maar het leek op dat moment nog erg moeilijk om echt metingen uit te voeren. Dankzij BRAL, die al erg gevoelig was voor het thema, konden ze rond de tafel zitten met gelijkgezinden. Tegelijkertijd voelden ze de nood om actie te voeren. In februari 2017 deden ze hun eerste actie: ze plaatsten maskers op zo’n 400 standbeelden in de stad met een grootschalige communicatiecampagne. In juni 2017 volgde een buggyparade. Met achter de schermen de BRAL’ers paraat om te helpen.

Daarna zijn ze hun lobbywerk gestart en hebben ze de verschillende politieke niveaus geïnterpelleerd. Net zoals de ervaring van Clean Air BXL, werd het duidelijk dat er nog weinig bewustzijn was bij de politici. Maggie De Block antwoordde hen zelfs: “de luchtkwaliteit is geen gezondheidsprobleem”. De dag van het verdict van de Clean Air BXL rechtzaak hebben ze actie gevoerd aan het justitiepaleis. Verschillende mensen vormden samen “clean air now” met hun smartphones en aanstekers, gefilm door een drone. Ze hebben ook een festival georganiseerd rond luchtkwaliteit, revolutionair. Hun laatste actie was de apero in de Wetstraat in 2019. Volgens Benjamin is de grootste verdienste de bewustwording rond luchtkwaliteit en dat het thema op de politieke agenda kwam. En dat mag je letterlijk nemen: in 2018 werden Bruxsel’Air, BRAL, Greenpeace, IEW, Straten-Generaal en Ademloos uitgenodigd in de Belgische Senaat. Daar hielden we een vurig pleidooi voor een Interministerieel Comité voor de Luchtkwaliteit, want luchtkwaliteit overstijgt de grenzen van de Belgische politiek. Het verslag van de Senaat kan je hier lezen.

“Tu peux pas être contre la qualité de l’air,” - Benjamin François, Bruxsel’AIR

Terug naar het resultaat van expAIR. Naast de groep van Bruxsel’Air, was er ook de chouchou-groep, waarbij BRAL de problematiek van luchtkwaliteit bracht bij de mensen en in de buurten waar de impact op de gezondheid het zwaarst weegt. Hoe dat meten in zijn werk ging, kan je lezen in de getuigenis van Habiba. Via medische huizen en buurthuizen focusten we ons in eerste instantie op de Marollen en Anneessens.

Deze ervaringen sterkten BRAL om een stapje verder te gaan. Hoewel het meten van black carbon goed verliep, waren de mogelijkheden beperkt om nog meer mensen warm te maken om kennis op te doen. Het protocol van Leefmilieu Brussel was omslachtig, het aantal toestellen beperkt en duur, en dit alles bood mensen weinig mogelijkheden om zelf op onderzoek uit te gaan.

Daarom besloot BRAL zelf fijnstof te gaan meten in een volgend project, AirCasting, in partnerschap met Cosmopolis (VUB). Het maakte onderdeel uit van een Europees actie-onderzoek, Smarterlabs. Dit avontuur gaf ons de mogelijkheid om drie jaar lang (2016-2019) de kracht van citizen science grondig te verkennen. Hierbij maakten we gebruik van de Airbeam van het New Yorks HabitatMap. De apparaatjes waren dan misschien iets minder betrouwbaar, het startte wel vanuit de be/geleefde ervaring van de burgers zelf. Makkelijk te gebruiken met een app op de smartphone, werd de nieuwsgierigheid van de burgers geprikkeld. Via cocreatie, onderzoek en actie werd er veel kennis verspreid. Bekijk de video’s van een aantal van onze deelnemers om te begrijpen hoe het meten hun leven veranderde en ga mee op wandel met de Piek-a-boo-video's!

We deden zelf ook een duit in dat zakje. Uit deze projecten waarbij de luchtkwaliteit werd gemeten kwam de nood aan kennis naar voren. Om actie te kunnen ondernemen, is het ook belangrijk om kennis te hebben. Daarom bundelde BRAL in 2017 verschillende bronnen in het boekje ‘Luchtkwaliteit: weten om te ageren’. Met de Bralpublicatie “Citizen science. Collective knowledge empowers.” uit 2019 legden we onze manier van werken uit.

«Explique-moi, j’oublie. Montre-moi, je retiens. Offre-moi l’expérience, je comprends,» - Habiba (uit de Bralpublicatie « Citizen Science »)

Met deze verzamelde kennis konden de burgers ook het politiek debat beïnvloeden.

We gingen in 2018 aan de slag met ons vernieuwende concept van een “citizen lobby”. Zo’n vijftigtal burgers waren in direct contact met zo’n 20-tal parlementariërs om het onderwerp te bespreken. We brachten burgers en politici samen in drie fases. De eerste stap was een speeddate: wie van de politici kon de burger verleiden? In een tweede stap waren de burgers de coaches van politici. We tekenden een heel scala van mogelijke maatregelen uit. Politici kozen er één en werkten die uit, hierin bijgestaan door burger-experten. Het parlement, vaak de plaats voor partijpolitiek gekrakeel, werd zo een plaats van dialoog tussen burgers en politici, over de partijgrenzen heen. Dit was een goede voorbereiding voor stap 3: een publieke evaluatie in november 2018.

Voor Liévin Chemin, ex-medewerker van BRAL, toonden deze projecten de kracht van cocreatie.

“Het heeft ons de mogelijkheid geboden om een methode te ontwerpen om te reageren, om te mobiliseren, om te problematiseren rond gezondheid en luchtkwaliteit, om veel verder te gaan dan enkel het problematiseren van het autoverkeer.” - Liévin Chemin, ex-medewerker van BRAL

De burgerbeweging breidt uit: het ontstaan van Filter Café Filtré

In maart 2018 brengt “Pano” een reportage over de luchtkwaliteit in Belgische scholen naar aanleiding van een onderzoek door Greenpeace “Mijn lucht mijn school”, waar BRAL de contacten heeft gelegd met de Brusselse scholen en mee heeft gewerkt aan het rapport.

Enkele ouders van kinderen in de Maria-Boodschap basisschool (één van de 222 onderzochte scholen) besluiten spontaan actie te voeren en sluiten de volgende ochtend de straat af. Het protest blijft niet bij één school, in de maanden daarop nemen maar liefst 170 scholen deel aan de ludieke acties op vrijdagochtend. De burgerbeweging Filter Café Filtré is geboren.

Naast actie voeren wil Filter Café Filtré via ontwerpend onderzoek concrete oplossingen en ruimtelijke toekomstvisies ontwikkelen en aan het beleid en bewoners aanreiken. In juni 2018 vond de eerste ‘Air for Schools’ workshop plaats en werd het Filter Café Filtré ‘Atelier’ (FcF-a) opgericht. Volgens FCF-a moet een betere luchtkwaliteit aan veel verschillende thema’s worden gelinkt zoals mobiliteit, kindvriendelijke ruimte, leefbare steden, verkeersveiligheid, stedenbouw... De sleutel ligt voor hen in de straat en dat is dan ook hun focus.

FCF-a zet sterk in op verbeelding. Tijdens workshops worden ontwerpen gemaakt die tonen wat er mogelijk is. Zo kregen de kanaalzone, de Keizer Karellaan en het Bareel van Sint-Gillis al een nieuwe toekomstvisie. Maar ze gaan verder dan ontwerpen. Via tactical urbanism willen ze mensen ook daadwerkelijk laten proeven en voelen wat een andere invulling van de publieke ruimte betekent. In de zomer van 2020, toen de nood aan publieke ruimte hoog was door de lockdown, startten ze het zomerstraat experiment in de ruePICARDstraat. Het jaar daarna brachten ze met OpenStreets21, een samenwerking met Brusselse cultuurhuizen en Cultureghem, naast het verbeeldingsatelier ook cultuur en samen koken in zeven Brusselse zomerstraten. Het potentieel van de straat moet je kunnen ervaren om verandering mogelijk te maken. Een goede luchtkwaliteit blijft de insteek achter alle acties van Filter Café Filtré Atelier.

Filter Café Filtré, Heroes for Zero en BRAL grijpen in 2020 en 2021 de Staten-Generaal voor Verkeersveiligheid aan om ‘Beyond Vision Zero’ te creëren. Onder de naam “Het Andere Atelier”, werken ze samen aan een reeks lezingen met internationale experten, boots on the ground-wandelingen en een cocreatief atelier. Dit mondt uit in een publicatie met concrete voorstellen voor een verkeersveilige, duurzame en leefbare stad. In 2022 gaan we hier mee verder – stay tuned!

“We zullen zoveel mogelijk op dezelfde nagel blijven kloppen tot er effectief iets verandert.” - Lotte Luyckx, Filter Café Filtré

In 2019 organiseert BRAL een Staten-Generaal van de Luchtkwaliteit. Een wetenschappelijke conferentie, een Airckathon, een Kiddical Mass, FilterCaféFiltré acties, toon- en debatmomenten met burgercollectieven, een politiek debat, de kers op de taart van één jaar citizen lobby, … De eerste Staten-Generaal van de Brusselse Luchtkwaliteit was het allemaal. Maar het was bovenal een teken van de goesting van de burger, de wetenschapper, de praktijkwerker, de beleidsmaker om samen onze stad anders te denken. Voor haar leefkwaliteit en onze gezondheid. Die goesting van de beweging tekenden we ook in de Myst'AIR-strip. Als de Staten-Generaal één overkoepelende ambitie had, dan was het wel om - één maand voor de verkiezingen - de inzet op luchtkwaliteit te bevestigen. Een politiek debat was daarom het perfect slotakkoord. Tijdens deze sessies merkten we dat alle partijen het belang van goede lucht beseften, en dit ook zagen als een van dé uitdagingen voor de komende regeerperiode. Eindelijk!

Chercheurs d’air

In 2019 ontstaat Chercheurs d’Air uit Bruxsel’Air. Ze voerden meteen de druk op op politici met persberichten en sociale media berichten, soms gedeeld met BRAL. Door hun ervaring met Bruxsel’Air voelden ze dat luchtkwaliteit leefde onder de burgers en dat het nodig was om metingen uit te voeren.

Chercheurs d’air heeft de luchtkwaliteit gemeten in 2020-2021. Een jaar lang hebben ze NO2 gemeten op zo’n 134 plekken in het gewest, in tegenstelling tot CurieuzenAir van BRAL en haar partners, dat de NO2 heeft gemeten gedurende een maand over zo’n 3.000 plekken. De verzamelde data van beide projecten werkt dus aanvullend. Net zoals Filter Café Filtré zal Chercheurs d’air zich toeleggen op de straten.

“Ons project was eerder kwalitatief, omdat we gedurende een jaar gemeten hebben. CurieuzenAir was eerder kwantitatief, wat geniaal is, want dat laat toe om ze te combineren. Ons project heeft aangetoond dat er gedurende heel het jaar een probleem is met de luchtkwaliteit, maar we weten niet exact waar allemaal. Dankzij CurieuzenAir kunnen we die plekken aanduiden. Op die manier kunnen we naar de beleidsmakers stappen en zeggen: ‘hier is te veel vervuiling’.” - Pierre Dornier, Chercheurs d’air

CurieuzenAir

In mei 2018 organiseerden de Universiteit Antwerpen en De Standaard een grootschalig burgeronderzoek naar luchtkwaliteit in Vlaanderen, CurieuzeNeuzen. Brussel bleef daarbij een blinde vlek op de stippenkaart. Liévin, voormalig medewerker van BRAL, legde de eerste contacten met de Bloomberg Foundation, de Universiteit Antwerpen, ULB en Brussel Leefmilieu om ook Brussel in kaart te brengen (toen nog met de Engelse werktitel Curious Noses ...). CurieuzenAir ging van start in oktober 2021 en was het grootste burgeronderzoek naar luchtkwaliteit in Brussel ooit. Meer dan 5.000 burgers meldden zich aan om mee te doen, waarvan er 3.000 over heel Brussel effectief konden meedoen. BRAL organiseerde 11 ateliers rond luchtkwaliteit in de Brusselse volksbuurten. Deze wandelingen leerden ons dat niet enkel de begoede Brusselaar bekommerd is om vervuiling en gezondheid, én dat vooral de dames enthousiast zijn.

In maart 2022 werden de resultaten bekend gemaakt. De luchtkwaliteit is het slechtst op plaatsen met veel verkeer en een slechte ventilatie van lucht: smalle straten met hoge gevels (de ‘street canyons’). Buurten met een hogere bevolkingsdichtheid scoren doorgaans slechter op het gebied van luchtkwaliteit. Bovendien is er een duidelijk verband tussen het inkomen en de luchtkwaliteit op de plek waar je woont: hoe armer de buurt, hoe slechter de luchtkwaliteit. Terwijl het beleid de goede richting uitgaat, is het werk dus nog niet gedaan.

We hopen dan ook dat het beleid verdergaat met de weg die ze is ingeslagen, want om de nieuwe WGO-richtlijnen te halen, voor iedereen in Brussel, is er nog veel werk aan de winkel.

Nieuwsgierig naar de resultaten? Kom naar een van onze infoavonden:

Woe 6/4, 19u, Beursschouwburg, Brussel-Stad
In mei 2022, politiek debat in de KVS (hou onze agenda in de gaten)

Wat brengt de toekomst?

Er ligt dus nog heel wat werk op de tafel voor Brussel. De emissies verder terugdringen blijft een belangrijke opdracht, en we zullen waakzaam moeten blijven dat de genomen maatregelen sociaal rechtvaardig zijn. Er zijn heel wat instrumenten voorhanden (slimme kilometerheffing, autoluwe wijken, lage emissiezone, …), maar een ambitieuze toepassing ervan is natuurlijk cruciaal. We zullen samen met vele andere Brusselaars druk op de ketel moeten blijven zetten. Als er iets duidelijk is geworden in de afgelopen jaren, is het wel dat publieke burgeracties een concrete impact kunnen hebben. Ook de relevantie van citizen science als een strategie voor maatschappelijke verandering is duidelijk dankzij onder andere CurieuzenAir, zowel op kleine als grote schaal.

Met BRAL zullen we zeker verder blijven werken met onze leden en achterban aan een duurzame stad waar het fijn is om te wonen voor iedereen. Er zijn nog heel wat uitdagingen voor Brussel die onze aandacht verdienen, en waar we gelukkig ook heel wat steun vinden bij de Brusselaars en het Brusselse middelveld.